Οι επικριτές του υποστηρίζουν ότι δεν είναι αρκετά τολμηρός, δύσκολα εφαρμόζεται και οι όροι του -ίσως σκόπιμα- αφέθηκαν αόριστοι. Ωστόσο, ο βρετανικός νόμος περί δωροδοκιών, που καλύπτει τις δραστηριότητες βρετανικών εταιρειών στο εξωτερικό, τέθηκε σε ισχύ από την 1η Ιουλίου. Και κάποιες εταιρείες ισχυρίζονται ότι επιβαρύνει το κόστος και τους δημιουργεί ανταγωνιστικό μειονέκτημα σε σχέση με ξένους ανταγωνιστές, που υπόκεινται σε λιγότερο αυστηρή νομοθεσία.
«Παραθυράκια»
Αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι ο νόμος θα εναρμονίσει τη Βρετανία με τις υπόλοιπες ανεπτυγμένες χώρες, θα δώσει τέλος στους υπαινιγμούς πως η χώρα παρακάμπτει τέτοια ζητήματα και θα συμβάλει ώστε να δοθεί τέλος στη διαφθορά που εμποδίζει κάποιες φτωχές χώρες να αναπτυχθούν.
Οι μεγάλες διεθνείς επιχειρήσεις θεωρούν ότι οι επιπτώσεις δεν θα είναι σημαντικές για εκείνες, εφόσον ήδη στις ΗΠΑ υπόκεινται σε αυστηρότερη νομοθεσία. Τις περισσότερες διαμαρτυρίες διατυπώνουν οι μικρότερες επιχειρήσεις. Ο νόμος -τον οποίο κατήρτισε το Εργατικό Κόμμα πριν χάσει τις εκλογές, τον Μάιο του 2010- επρόκειτο να τεθεί σε ισχύ νωρίτερα. Η καθυστέρηση οφείλεται εν μέρει στις τεράστιες εταιρικές πιέσεις. Ο ίδιος ο νόμος δεν υπέστη αλλαγές. Δεν συνέβη ωστόσο το ίδιο με σημαντικές «κατευθυντήριες γραμμές» συνδεδεμένες με αυτόν. Λέγεται πως προστέθηκαν «παραθυράκια», που στέλνουν το λάθος μήνυμα σε ό,τι αφορά τη διαφάνεια. Και νομικοί προσθέτουν ότι εμπεριέχει σειρά νέων κινδύνων. «Οποια εταιρεία δραστηριοποιείται στη Βρετανία μπορεί πλέον να θεωρηθεί υπεύθυνη για τις διεφθαρμένες ενέργειες υπαλλήλων ή συνεργαζόμενων τρίτων αλλού, ακόμα και αν η διοίκησή της δεν γνώριζε τίποτα για τη διαφθορά», παρατηρεί ο Ρόμπερτ Αμέι, πρώην επικεφαλής του τμήματος πάταξης της διαφθοράς στην Υπηρεσία Σοβαρών Απατών (SFO) της Βρετανίας.
Κάποιες επιχειρήσεις τονίζουν ότι ο νόμος δεν λαμβάνει υπ’ όψιν πόσο περίπλοκο είναι να δραστηριοποιείσαι σε αναδυόμενες αγορές, όπου η διαφθορά είναι τρόπος ζωής. Πολλά διακυβεύονται, καθώς μεγάλο μέρος του χρηματιστηρίου του Λονδίνου απαρτίζεται από μετοχές μεταλλευτικών και ενεργειακών εταιρειών, αλλά και του κλάδου υποδομών. «Δύσκολα εφαρμόζονται αυτά σε μια χώρα όπου επί εκατοντάδες χρόνια η κυβέρνηση πληρώνεται με ένα ποσοστό των φόρων που συλλέγει. Δεν είναι εύκολο ν’ αλλάξουν τέτοιες συνήθειες».
Κάποιοι αξιωματούχοι διαφωνούν. Η «αραβική άνοιξη», εκτιμούν, υπενθύμισε στις κυβερνήσεις το δυνάμει πολιτικό κόστος της διαφθοράς και ίσως τις ωθήσει να αναζητήσουν συμφωνίες με εταιρείες που γνωρίζουν ότι δεν θα επιδεινώσουν την κατάσταση. Τονίζουν επίσης ότι η Βρετανία δεν είχε άλλη επιλογή από την υιοθέτηση αυστηρότερης νομοθεσίας, προκειμένου να εναρμονισθεί με τη βόρεια Αμερική και την Ευρώπη.
Ασκηση επί χάρτου
Μεσοπρόθεσμα, οι εταιρείες σπεύδουν να δείξουν ότι έχουν βελτιώσει τον βαθμό συμμόρφωσής τους και ότι εποπτεύουν τις σχετικές διαδικασίες εφαρμόζοντας τον νόμο. Ωστόσο, όπως παραδέχεται ο διευθύνων σύμβουλος εταιρείας με παρουσία στο Καζαχστάν και τη Μογγολία, «είναι περισσότερο άσκηση επί χάρτου. Δεν μπορώ πάντα να εποπτεύω τους πάντες. Το καλύτερο που μπορώ να κάνω είναι να τακτοποιώ τα χαρτιά». Βρετανοί αξιωματούχοι τονίζουν ότι «η δωροδοκία είναι σαν την πορνογραφία: όταν τη δεις, την καταλαβαίνεις». Ο νόμος επιβάλλει στις εταιρείες να έχουν «επαρκείς» προβλέψεις κατά της δωροδοκίας. Οπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, όμως, πολλά μένουν ανοιχτά σε ερμηνείες. Και αυτό μπορεί να αποδειχθεί «χρυσωρυχείο» για τους δικηγόρους.
Φόβος για μη εφαρμογή του νόμου
Ο μεγαλύτερος φόβος είναι να μην μπορέσει να εφαρμοσθεί ο νόμος. Ηδη, η SFO λειτουργεί στο μέγιστο των δυνατοτήτων της, και προκειμένου να ανταποκριθεί πρόκειται να συγχωνευθεί με νέα υπηρεσία κατά του οικονομικού εγκλήματος. Επιπλέον, υπάρχει η ανησυχία ότι κάποιες εταιρείες μπορεί να «καταγγείλουν εαυτές» προκειμένου να αποφύγουν τη δίκη, ενώ την ίδια ώρα οι πλέον ισχυρές μπορεί να μείνουν ανέγγιχτες.
Σύμφωνα πάντως με τον επικεφαλής της SFO Ρίτσαρντ Αλντερμαν, η υπηρεσία θα κρατήσει σκληρή στάση απέναντι στις μεγαλύτερες εταιρείες, και αντίθετα θα είναι πιο διαλλακτική απέναντι στις μικρότερες επιχειρήσεις. Οπως είπε χαρακτηριστικά ο κ. Αλντερμαν σε συνέντευξή του, «κάποιοι υπέθεσαν ότι θα βάλουμε στο μάτι τους εύκολους στόχους, τις μικρότερες επιχειρήσεις, στο οποίο η απάντησή μου είναι ότι αυτό δεν ισχύει καθόλου. Δεν είναι αυτή η προσέγγισή μας». Οπως διαβεβαίωσε, «θα κυνηγήσουμε τις δύσκολες υποθέσεις». Και αν οι υποθέσεις που θα φτάσουν στο γραφείο αφορούν μόνο μικρότερες επιχειρήσεις, ο ίδιος διαβεβαίωσε ότι θα εργασθούμε μέσω της εκπαίδευσης, και όχι της δικαστικής οδού.