Σε νέα υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας κατά τρεις βαθμίδες, από Β+ σε CCC, προχώρησε ο οίκος αξιολόγησης Fitch, αξιολογώντας πλέον το ελληνικό χρέος ως «υψηλού κινδύνου». Η βαθμίδα στην οποία βρίσκεται πλέον η Ελλάδα αντιστοιχεί σε «πραγματικό κίνδυνο χρεοκοπίας» σύμφωνα με την αξιολόγηση της Fitch και βρίσκεται ένα μόλις επίπεδο πάνω από την αξιολόγηση των υπό πτώχευση οικονομιών. Η βραχυπρόθεσμη πιστοληπτική ικανότητα της χώρας υποβαθμίστηκε επίσης στο C από B, ενώ η Fitch γνωστοποίησε ότι αφαιρεί από το καθεστώς επιτήρησης με αρνητικές προοπτικές (Rating Watch Negative). Σύμφωνα με τον οίκο αξιολόγησης, η υποβάθμιση έρχεται υπό το φως της έκθεσης του ΔΝΤ για το Μεσοπρόθεσμο, καθώς και την απουσία ενός νέου, πλήρως χρηματοδοτούμενου και αξιόπιστου προγράμματος της Ε.Ε. και του ΔΝΤ για την Ελλάδα. Αυτά είναι τα σπουδαία επιτεύγματα ενός υπουργού Οικονομικών που λέγεται Ευ. Βενιζέλος.
Στη σύγχρονη ιστορία, τα κρατικά ομόλογα μιας χώρας-μέλους της Ζώνης του Ευρώ θεωρούνται πλέον πιο ριψοκίνδυνα και από αυτά των «πεινασμένων» χωρών, μετά τη νέα υποβάθμιση «χαστούκι» από τη Fitch. Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα της Ζώνης του Ευρώ που υφίσταται αυτή την ταπεινωτική μεταχείριση της υποβάθμισης σε αυτό το επίπεδο. Προφανώς αυτοί ξέρουν καλά το πώς παίζεται το παιχνίδι. Το να αφεθεί ένα ευρωπαϊκό κράτος να βρεθεί σε κατάσταση στάσης πληρωμών του χρέους του, θα έχει καταστροφικές συνέπειες ντόμινο επί των τραπεζών που διατηρούν κρατικούς ομολογιακούς τίτλους. Εάν ένα ευρωπαϊκό κράτος χρεοκοπήσει ή εάν κάνει στάση πληρωμών στο δημόσιο χρέος του, τότε η Ευρώπη θα υποχρεωθεί να διασώσει τις τράπεζες που διατηρούν ομόλογα του κράτους αυτού με βαρύ κόστος. Ισως, αυτό να είναι το πείραμα των οίκων αξιολόγησης και εμείς το πειραματόζωο.
Ενα από τα κρίσιμα προβλήματα είναι τα κρατικά χρέη και ο κίνδυνος χρεοκοπιών κρατών. Μέχρι πρόσφατα ακόμη και αφού είχε ξεσπάσει το δημοσιονομικό σοκ της Ελλάδας, οι τράπεζες στον δυτικό κόσμο δεν ανησυχούσαν και τόσο γι’ αυτά τα θέματα, καθώς θεωρούνταν απόλυτα βέβαιο ότι η πιστοληπτική ικανότητα των χωρών της Ευρωζώνης και των ΗΠΑ ήταν απόλυτα ασφαλής.
Οι τρεις μεγάλοι αγγλοσαξονικοί οίκοι -Standard & Poor’s, Μoody’s και Fitch- επικρίθηκαν έντονα από την αρχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2007, καθώς απέτυχαν να αξιολογήσουν σωστά τις υποχρεώσεις ενυπόθηκων δανείων (CBOs), των αμερικανικών τραπεζών. Τους τελευταίους μήνες, αρκετοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν επικρίνει έντονα τους οίκους αξιολόγησης. Αλλωστε, είναι προφανώς σκόπιμο να μη συνεχιστεί να υπάρχει ένα διεθνές ολιγοπώλιο των τριών οίκων που καθιστά αναγκαία τη δημιουργία ενός οίκου αξιολόγησης με αυστηρά ευρωπαϊκή δομή.
Ο κίνδυνος χρεοκοπίας του ελληνικού κράτους και της κήρυξης στάσης πληρωμών, είναι υπαρκτός και αυτό γίνεται αντικείμενο κερδοσκοπίας. Μοιραίως, οι ελληνικές τράπεζες που έχουν φορτωθεί με τα ελληνικά ομόλογα, θα επηρεαστούν. Στην πράξη, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, πλήρως εξαρτημένο από τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, παγιδεύτηκε από την κρίση του χρέους που έχει οδηγήσει την οικονομία στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Οι ελληνικές τραπεζικές μετοχές καταρρέουν συνεχώς τις τελευταίες εβδομάδες. Επειδή στα βιβλία τους έχει αυξηθεί η περιεκτικότητα σε «τοξικά» ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου. Επειδή η φυγή των μεγάλων διεθνών μετόχων από τις ελληνικές τραπεζικές μετοχές είναι ραγδαία. Και επειδή ολοένα και περισσότερες ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν κλείσει τις γραμμές αναχρηματοδότησης γιατί φοβούνται την κατάπτωση των τιτλοποιημένων ελληνικών δανείων.
Υπό κανονικές συνθήκες το ερώτημα πώς οι τράπεζες διαχειρίζονται το ρίσκο των εγγυήσεων που λαμβάνουν από τους άλλους χρηματοοικονομικούς ομίλους που συνεργάζονται, δεν ενδιαφέρει τους κοινούς θνητούς. Ομως δεν ζούμε σε κανονικές συνθήκες. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας τριετίας οι υπεύθυνοι διαχείρισης του ρίσκου στις τράπεζες βρέθηκαν αντιμέτωποι με σοκαριστικές δυσκολίες, γεγονότα που κανείς δεν περίμενε ότι θα συμβούν.
Ο πρόεδρος της Ν.Δ., Αντώνης Σαμαράς, απέρριψε κάθε συζήτηση για την επιλεκτική χρεοκοπία και τις εμπράγματες εγγυήσεις του ελληνικού χρέους. «Η σύνεση επιβάλει να δούμε το επόμενο βήμα και όχι να υιοθετούμε το μικρότερο κακό που μπορεί να οδηγήσει στο μεγαλύτερο. Επιπλέον οτιδήποτε θέτει σε κίνδυνο τον εφοδιασμό με ρευστότητα της ελληνικής οικονομίας οφείλουμε να το απορρίπτουμε» είπε. Πρότεινε ως εναλλακτική λύση το ευρωομόλογο ή την επαναγορά ομολόγων, ενώ επανέλαβε ότι θα είναι καταστροφική η συμμετοχή των ιδιωτών.