Οι αγορές ομολόγων στέλνουν στους Ευρωπαίους ηγέτες σαφέστατο μήνυμα: Η ευκαιρία να συγκρατήσουν την κρίση χρέους της Ευρωζώνης γλιστράει από τα χέρια τους. Αν θέλουν να σώσουν την κοινή νομισματική ένωση και το νόμισμά της, το ευρώ, οι ηγέτες θα πρέπει να σκεφθούν κάτι πολύ πιο φιλόδοξο απ’ ό, τι έχουν πει ώς τώρα. Ισως η χθεσινή συμφωνία για το ελληνικό χρέος να σηματοδοτεί την αρχή μιας ευρύτερης -και τολμηρότερης- προσπάθειας.
Μόλις τρεις εβδομάδες αφότου η Ελλάδα απέφυγε την καταστροφή εγκρίνοντας τα μέτρα σκληρής λιτότητας που απαιτούνταν για το δεύτερο πακέτο στήριξης, οι επενδυτές εστίασαν πάλι την προσοχή τους στις πολύ μεγαλύτερες οικονομίες της Ισπανίας και της Ιταλίας. Η απόδοση των 10ετών ιταλικών ομολόγων, π. χ., έχει αυξηθεί σχεδόν κατά μία ποσοστιαία μονάδα, στο 5,6%. Δεν θα ήμασταν υπερβολικοί αν επισημαίναμε πόσο επικίνδυνες είναι τέτοιες εξελίξεις για την Ευρωζώνη και τον κόσμο. Τα χρέη της Ιταλίας είναι τριπλάσια από τα ελληνικά, τα ιρλανδικά και τα πορτογαλικά μαζί. Εστω και μια επιπλέον ποσοστιαία μονάδα στο κόστος δανεισμού θα απαιτούσε μείωση των ετήσιων δαπανών επιπλέον κατά 19 δισ. ευρώ. Η Ιταλία θα έπρεπε να διπλασιάσει τα μέτρα λιτότητας που ενέκρινε μόλις την περασμένη εβδομάδα.
Η απόφαση των Ευρωπαίων ηγετών να συγκαλέσουν έκτακτη σύνοδο δείχνει ότι αναγνωρίζουν την ανάγκη αποκατάστασης της εμπιστοσύνης σύντομα. Εχουν όμως μείνει πίσω. Ακόμα και μια γενναιόδωρη αύξηση στα 440 δισ. ευρώ του ταμείου σταθεροποίησης, μαζί με προτάσεις στήριξης των τραπεζών, δεν θα διορθώσει τα προβλήματα. Υπάρχουν δύο βασικά σημεία αβεβαιότητας: Πόσα θα χάσουν επενδυτές και τράπεζες αν Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία, αλλά και Βέλγιο προχωρήσουν σε αναδιάρθρωση, και πώς θα εμποδίσουν οι πολιτικοί αυτές τις ζημίες να σαρώσουν το τραπεζικό σύστημα της περιφέρειας.
Μόνο μια ριζοσπαστική λύση μπορεί να σταματήσει τη φθορά. Η κ. Μέρκελ και ο κ. Σαρκοζί πρέπει να ασκήσουν πιέσεις για τη δημιουργία ενός ομοσπονδιακού υπουργείου Οικονομικών, που θα έχει αρμοδιότητα να αναλάβει τα χρέη των ανεξάρτητων μελών της Ευρωζώνης, και μιας φορολογικής αρχής, η οποία θα πληρώνει τα χρέη.
Το υπουργείο Οικονομικών θα μπορούσε να ανταλλάξει τα ομόλογα των ανεξάρτητων κυβερνήσεων της Ευρωζώνης με νέα ευρωομόλογα, που θα απολαμβάνουν της πλήρους εμπιστοσύνης της 17μελούς περιφέρειας.
Το υπουργείο θα έκανε την ανταλλαγή στην πλήρη ονομαστική αξία ή αναλόγως της χώρας – προσφέροντας, π. χ., 50 λεπτά για κάθε ευρώ ελληνικού χρέους. Θα γίνονταν άμεσες προβλέψεις για την ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών που επλήγησαν από τέτοιες ζημίες. Η λύση αυτή είναι κάθε άλλο παρά ιδανική. Η Γερμανία και άλλες δημοσιονομικά πειθαρχημένες χώρες θα είχαν υψηλότερο κόστος δανεισμού. Θα αποτελούσε επίσης σημαντική πολιτική πρόκληση να πεισθούν ηγέτες και λαοί να εκχωρήσουν τόσο μεγάλο μέρος της εθνικής κυριαρχίας για ένα ενοποιημένο υπουργείο Οικονομικών. Ισως, όμως, η λύση να ήταν η καλύτερη προκειμένου η Ευρώπη να καθησυχάσει και να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη. Ως αντάλλαγμα, Γερμανία και Γαλλία θα αποκτούσαν μεγαλύτερη εξουσία επιβολής ορίων σε δημόσιο χρέος και δημοσιονομικό έλλειμμα.
Πάρα πολύ συχνά, η πολιτική βούληση για την αντιμετώπιση οικονομικών κρίσεων ανέρχεται στην επιφάνεια πολύ αργά, αφού οι αγορές έχουν προλάβει να κάνουν τη ζημιά. Η οποία ζημιά, στην εν εξελίξει κρίση, είναι σήμερα οδυνηρά ορατή. Προκειμένου να αποτραπεί, χρειάζεται εξίσου ορατή πολιτική βούληση στις αίθουσες συνεδριάσεων των Βρυξελλών…