Πολλοί έσπευσαν να κάνουν λόγο για συνταξιοδότηση του Τζορτζ Σόρος μετά την απόφασή του να ολοκληρώσει τον κύκλο του ως διαχειριστή κεφαλαίων αντιστάθμισης κινδύνου (hedge fund) -με τη μορφή που είχε αυτή η ενασχόλησή του έως σήμερα- και να στραφεί ως επί το πλείστον στην πολιτική και φιλανθρωπική του δράση. Με τα μέτρα των κοινών θνητών το να τεθείς εκτός ενέργειας στα 81 σου χρόνια, φαίνεται αναμενόμενο. Ο Τζορτζ Σόρος δεν «μπαίνει» στα μέτρα ενός καθημερινού ανθρώπου και δεν αποστρατεύεται.
Εξελισσόμενος από έναν πανίσχυρο παράγοντα των αγορών, ο οποίος πλούτισε στοιχηματίζοντας εναντίον της στερλίνας, σε έναν οργανικό διανοούμενο με διεθνές πολιτικό εκτόπισμα, είχε δηλώσει πρόσφατα τα εξής: «Γνώμονάς μου ήταν η επιδίωξη του ατομικού συμφέροντος στη δουλειά μου υπό τους περιορισμούς του νόμου και της ηθικής. Στην πορεία μου ως φιλάνθρωπου και διανοούμενου με καθοδηγούσε το κοινό καλό». Και πρόσθεσε: «Οταν επέρχεται σύγκρουση ανάμεσα στα δύο, πρέπει να υπερτερεί το δημόσιο συμφέρον».
Η αντιστάθμιση ρίσκου
Οι ομότεχνοί του στις αγορές θεωρούν τη στροφή του κυρίως συμβολική παρά ουσιαστική. O όμιλός του, Soros Fund Management, των 25,5 δισ. δολ. θα επιστρέψει μεν σχεδόν 1 δισ. δολ. στους επενδυτές και θα επικεντρωθεί αποκλειστικά στη διαχείριση της οικογενειακής περιουσίας, αλλά ο Τζορτζ Σόρος θα παραμείνει ενεργός στην επένδυση των ιδίων του κεφαλαίων. Πρόσφατα, μάλιστα, εκείνος και ο επενδυτικός οίκος Anderson επώλησαν διαπραγματεύσιμα αμοιβαία κεφάλαια σε χρυσό αξίας σχεδόν 800 εκατ. δολ.
Τον τελευταίο καιρό, λόγω της εκτεταμένης αστάθειας στις αγορές, οι αποδόσεις του ομίλου δεν ήταν ικανοποιητικές. To πρώτο εξάμηνο του 2011 εμφάνισε ζημίες 6% και το 2010 είχε αποδόσεις μόλις 2,5% έναντι του συνήθους μέσου όρου του 20%. Επιπλέον, στην απόφαση του ιδίου και των δύο υιών του για τη δημιουργία ενός ομίλου με έμφαση στην οικογενειακή περιουσία βάρυνε και η νομοθετική αλλαγή στις ΗΠΑ. Τα κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου πλέον υπάγονται στην εποπτεία της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς(SΕC). Με την αλλαγή αυτή η SEC θα έχει μια εις βάθος γνώση αυτού του διαβόητου για τη μυστικοπάθεια και αδιαφάνεια κλάδου. Αντιθέτως, στην περίπτωση των οικογενειακών επενδυτικών οίκων, η νέα νομοθεσία αποδεικνύεται λιγότερο αυστηρή.
Η στήριξη στις ιδέες της ελεύθερης αγοράς, της ανοιχτής κοινωνίας και της ελευθερίας του λόγου μέσω των εβδομήντα ιδρυμάτων του Open Society Fund σε όλο τον κόσμο, αναδεικνύει τον Τζορτζ Σόρος σε έναν πεφωτισμένο πολέμιο των απανταχού συντηρητικών και στενόμυαλων.
«Θα δωρίσω το ήμισυ των όσων κέρδισα και τα υπόλοιπα θα δοθούν μετά τον θάνατό μου», είχε δηλώσει, εκφράζοντας τη σημασία που έχει για εκείνον το φιλανθρωπικό του έργο. Το 1992, βέβαια, είχε στοιχηματίσει πως η Τράπεζα της Αγγλίας θα αναγκαστεί να υποτιμήσει τη στερλίνα. Κέρδισε τότε 1 δισ. δολ. Το 1997 αποκόμισε 750 εκατ. δολ., στοιχηματίζοντας ότι το μπαχτ Ταϊλάνδης θα υποχωρήσει, «εξαναγκάζοντας» τη χώρα να υπαχθεί στο ΔΝΤ. Την ίδια χρονιά, με φιλανθρωπικό κριτήριο, ο Τζορτζ Σόρος τοποθέτησε κεφάλαια στη Ρωσία. Συνέστησε, μάλιστα, στη ρωσική κυβέρνηση να υποτιμήσει 15% το ρούβλι και μερικές ημέρες αργότερα εισακούστηκε. Παρέμεινε ως επενδυτής στη χώρα, θεωρώντας ότι θα δώσει το καλό παράδειγμα και σε άλλους.
Ο εβραϊκής καταγωγής Ούγγρος διέφυγε από τους ναζί, εγκαταλείποντας τη χώρα του το 1944, για να μετεγκατασταθεί στο Λονδίνο. «Ο πατέρας μου εξασφάλισε πλαστά διαβατήρια για την οικογένεια και τους φίλους μας», αφηγείται ο Τζορτζ Σόρος. «Αντί να υποταχθούμε στη μοίρα, αντισταθήκαμε στη δύναμη του κακού. Επιβιώσαμε, όμως, και βοηθήσαμε και άλλους. Το βίωμα αυτό με σημάδεψε ανεξίτηλα. Η οριακή μου εμπειρία ζωής και θανάτου μετασχηματίστηκε σε μια ευφορική περιπέτεια». Μεγαλώνοντας, βρέθηκε στη Νέα Υόρκη. Ηθελε να εργαστεί πέντε χρόνια εκεί ως χρηματιστής, να αποταμιεύσει 500.000 δολάρια και να σπουδάσει φιλοσοφία στην Αγγλία. Τελικώς η ακαταμάχητη έλξη της αγοράς τον κέρδισε διά παντός.
Χέρι βοήθειας στην ελληνική κρίση
Μπορεί να μην έγινε φιλόσοφος ο Τζορτζ Σόρος, όπως ονειρευότανε, αλλά σήμερα πλέον μπορεί να αποθησαυρίσει τις πολυποίκιλες εμπειρίες του και να τις μοιραστεί με όλον τον κόσμο. Αφήνοντας στο παρελθόν τις ακραιφνώς κερδοσκοπικές του τάσεις -όπως τις χαρακτηρίζουν τα ειδησεογραφικά πρακτορεία-, προσπάθησε με τις παρεμβάσεις του να συμβάλει στην ισόρροπη αντιμετώπιση της κρίσης χρέους στην Ελλάδα και την Ευρωζώνη, τονίζοντας την ανάγκη ενδυνάμωσης του ευρώ και επινόησης νέων θεσμών. «Οι ευρωπαϊκές ελίτ χρειάζεται να επιστρέψουν στις θεμελιώδεις αρχές, που υπαγόρευσαν τη συγκρότηση της Ε.Ε.», υπογράμμισε σε άρθρο του στους Financial Times. «Θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η κατανόηση της πραγματικότητας από μας είναι εγγενώς ατελής, ότι οι εντυπώσεις μας για τα πράγματα υπόκεινται σε προκαταλήψεις και ότι οι θεσμοί έχουν ψεγάδια. Μια κοινωνία ανοιχτή δεν πρέπει να αντιμετωπίζει τις επικρατούσες ρυθμίσεις σαν κάτι το ιερό και όσιο. Οταν οι υφιστάμενες δομές αδυνατούν να ανταποκριθούν στα αιτήματα της εποχής, τότε η ανοιχτή κοινωνία θα πρέπει να επιτρέπει εναλλακτικά σχήματα».