Στην περίφημη Κόλαση του Δάντη, ο Αδης, σε σχήμα αναποδογυρισμένου κώνου, αποτελείται από εννέα κύκλους οι οποίοι στενεύουν διαδοχικά καθώς κινείται κανείς κατηφορικά. Ο ένατος κύκλος παρουσιάζεται ως παγωμένη επιφάνεια χώρου στην οποία κάθε προσπάθεια κίνησης ή προόδου καθίσταται αδιανόητη. Το τέλος του καλοκαιριού βρήκε την Ευρωζώνη στον δρόμο προς τον ένατο κύκλο του Αδη. Πράγματι, με την Ιταλία και την Ισπανία να βρίσκονται στο στόχαστρο των αγορών, απειλείται η βιωσιμότητα της ίδιας της Ευρωζώνης. Για τον λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προβαίνει σε αγορές κρατικών ομολόγων των παραπάνω χωρών μειώνοντας εν μέρει τις αποδόσεις τους και προσφέροντας με αυτό τον τρόπο προσωρινή ανάσα στην πολύπαθη Ευρωζώνη. Οι αγορές όμως παραμένουν δύσπιστες, με αποτέλεσμα τα διεθνή χρηματιστήρια να καταγράφουν μεγάλες ζημίες και τους διεθνείς επενδυτές να αποφεύγουν την Ευρωζώνη.
Ο ΟΟΣΑ εκτιμά για το 2011 αύξηση των επενδύσεων μόλις 2,2% στην Ευρωζώνη, σε αντίθεση με 8,8% για τις πιστοληπτικά υποβαθμισμένες ΗΠΑ. Οι αρνητικές επιπτώσεις της έλλειψης επενδύσεων στην Ευρωζώνη θα επιτείνουν την ελληνική ύφεση για δύο λόγους. Πρώτον, πιθανή επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης στην Ευρωζώνη (λόγω της συνεχιζόμενης επενδυτικής αβεβαιότητας) αναμένεται να μειώσει τη ζήτηση για ελληνικές εξαγωγές. Δεύτερον, οι συνεχιζόμενες χρηματιστηριακές απώλειες καθιστούν εξαιρετικά αμφίβολα τα σχέδια αποκρατικοποιήσεων ύψους 50 δισ. ευρώ, ανατρέποντας συνεπώς τους δημοσιονομικούς μας στόχους και οδηγώντας σε νέα μέτρα.
Η παρέμβαση της ΕΚΤ στην αγορά ομολόγων δεν μπορεί από μόνη της να λύσει τα προβλήματα της Ευρωζώνης. Και τούτο, διότι το τάνγκο χορεύεται με δύο. Με άλλα λόγια, η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να αναλάβει και αυτή τις ευθύνες της. Με σημαιοφόρο τον Ιταλό υπουργό Οικονομικών Τζούλιο Τρεμόντι, οι χώρες της περιφέρειες επίμονα προτείνουν την έκδοση ευρωομολόγου με στόχο την κάλυψη ώς και 60% του χρέους τους (ως ποσοστό του ΑΕΠ). Εχοντας τη στήριξη όλης της Ευρωζώνης (και δη εκείνων των χωρών με ΑΑΑ πιστοληπτική αξιολόγηση), το ευρωομόλογο αναμένεται να επιτύχει εξαιρετικά χαμηλή απόδοση, μειώνοντας σημαντικά το κόστος δανεισμού των χωρών της περιφέρειας. Από την άλλη πλευρά όμως, οι δημοσιονομικά συνεπείς Γερμανοί, οι οποίοι ερμηνεύουν το υψηλό κόστος δανεισμού των χωρών της περιφέρειας ως ένδειξη δημοσιονομικής απειθαρχίας και έλλειμμα ανταγωνιστικότητας, φοβούνται ότι η έκδοση ευρωομολόγου θα λειτουργήσει ως ισχυρό αντικίνητρο στις προσπάθειες για δημοσιονομική σύγκλιση. Κατά τη γνώμη μας, η χαμηλή απόδοση του ευρωομολόγου δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Για να συμβεί αυτό, οι αγορές πρέπει να πεισθούν ότι οι χώρες της περιφέρειας θα βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους δίνοντας, για παράδειγμα, έμφαση στην ενίσχυση της μερικής απασχόλησης η οποία σήμερα αντιπροσωπεύει μόλις το 9% της συνολικής εργασίας στην Ελλάδα, το 12% στην Ισπανία και το 16% στην Ιταλία σε αντίθεση με το 17% για το σύνολο του ΟΟΣΑ και το 22% στη Γερμανία. Πράγματι, μια ευέλικτη οικονομία η οποία δημιουργεί θέσεις μερικής απασχόλησης ανάλογα με τις μεταβαλλόμενες ανάγκες εργοδοτών και εργαζομένων μπορεί να αντιμετωπίσει επιτυχώς απρόβλεπτες οικονομικές αναταράξεις, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο έκρηξης της ανεργίας σε περιόδους παρατεταμένης ύφεσης. Η μη κατάρρευση της Ευρωζώνης προϋποθέτει λοιπόν αποδοχή του ευρωομολόγου από την κ. Μέρκελ σε συνδυασμό όμως με συγκεκριμένες δεσμεύσεις για δημοσιονομική σύγκλιση και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας εκ μέρους των χωρών της περιφέρειας.
*Καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο University of Liverpool