Ηταν μια ταπεινωτική στιγμή για τις ΗΠΑ και η απόφαση του οίκου πιστοληπτικής αξιολόγησης Standard & Poor’s να υποβαθμίσει τη δανειοληπτική ικανότητά τους από την κατηγορία του τριπλού Α ελήφθη σε μια ιδιαίτερα «ευαίσθητη» περίοδο. Οργισμένοι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Ομπάμα επιτέθηκαν άμεσα στον οίκο. Ηταν οι ενέργειες της S&P δικαιολογημένες; Αυτό έχει σημασία τόσο για την πλευρά που αποφασίζει την υποβάθμιση όσο και για εκείνη που υποβαθμίζεται. Αλλωστε, το «όνομα» των οίκων αξιολογήσεων πλήττεται ακόμη από την τεράστια υπερτίμηση της ποιότητας των τιτλοποιημένων στεγαστικών δανείων που άνοιξαν τον δρόμο προς την πρόσφατη κρίση στην αγορά δανεισμού.
Η πλέον ακραία κριτική φέρει τη S&P να μην έχει καμία δουλειά να αξιολογεί την αμερικανική κυβέρνηση. Το αμερικανικό κράτος έχει τη δυνατότητα να αυξήσει σημαντικά τη φορολογία για να εξοφλήσει τα χρέη του, ενώ η κεντρική τράπεζα της χώρας μπορεί -ως ύστατο μέτρο- να τυπώσει χρήμα εάν χρειαστεί. Απόδειξη αποτελεί το γεγονός ότι οι αποδόσεις των αμερικανικών κρατικών ομολόγων υποχώρησαν τα πρώτα 24ωρα μετά την υποβάθμιση της χώρας, καθώς οι επενδυτές προτίμησαν το αμερικανικό χρέος, συνεχίζοντας να το θεωρούν «ασφαλές καταφύγιο».
Ολα αυτά αληθεύουν, όπως αληθεύει επίσης ότι οι οίκοι είναι χρήσιμοι για τους επενδυτές. Εάν δεν υπήρχαν, θα τους εφεύρισκε η αγορά. Οσο και αν αντιδρά, φωνάζει και παραπονείται ο πρόεδρος Ομπάμα, η δουλειά ενός οίκου είναι να αξιολογεί τον δανεισμό, συμπεριλαμβανομένων των κρατικών ομολόγων. Επραξε λοιπόν ορθώς η S&Ρ;
Η σημασία της ανακοίνωσής της επισκιάσθηκε από ορισμένες παραλείψεις ή λάθη στην ανάλυση των στοιχείων. Πριν ακόμη δημοσιοποιήσει την έκθεσή της η S&P για το αξιόχρεο των ΗΠΑ, ενημέρωσε σχετικώς το υπουργείο Οικονομικών της χώρας, το οποίο ανακάλυψε σύντομα ότι ο οίκος είχε υπερτιμήσει το σύνολο των ελλειμμάτων κατά περίπου 2 τρισ. δολάρια. Ως εκ τούτου, το χρέος των ΗΠΑ εμφανιζόταν επίσης υπερτιμημένο κατά 8% του ΑΕΠ το έτος 2021. Ο οίκος διόρθωσε το λάθος του, αλλά επέμεινε στην υποβάθμιση, αναθεωρώντας τα αίτιά της και θέτοντας ως σημαντικότερο αυτό των πολιτικών επιλογών. Οι επικριτές του αναφέρουν, επίσης, ότι η επιλογή της χρονικής στιγμής της ανακοίνωσης δημιουργεί ερωτήματα. Στο πλαίσιο μιας συμφωνίας ανάμεσα στον πρόεδρο Ομπάμα και στο Κογκρέσο, μία επιτροπή πρέπει να συντάξει ένα πρόγραμμα μείωσης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων.
Ωστόσο, όσο προβληματική κι αν είναι η S&P ως «αγγελιοφόρος», το μήνυμά της δεν μπορεί να αγνοηθεί. Ακόμη κι όταν διόρθωσε τις μαθηματικές πράξεις της, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το αμερικανικό χρέος αυξάνεται με ρυθμούς που το καθιστούν μη βιώσιμο, σε αντίθεση με άλλες χώρες τριπλού Α που εκτελούν προγράμματα για τον έλεγχο του δανεισμού τους. Σε αντίστοιχη λογική στηρίζεται και η αρνητική προοπτική της δανειοληπτικής ικανότητας των ΗΠΑ του οίκου Moody’s. Σε ό,τι αφορά τη χρονική στιγμή της υποβάθμισης, είναι σαφές ότι η συμφωνία στο Κογκρέσο θεωρείται ανεπαρκής. Πάνω απ’ όλα, όμως, η ετυμηγορία της S&P στηρίζεται στην ανικανότητα της πολιτικής ηγεσίας των ΗΠΑ. Τόσο στην ολιγωρία αναφορικά με τον έλεγχο των ελλειμμάτων, όσο και στα οφθαλμοφανή πολιτικά παιχνίδιά τους. Ο οίκος υποστηρίζει ότι η χάραξη πολιτικών στη χώρα είναι πλέον λιγότερο προβλέψιμη και τα οικονομικά της πιο δύσκολο να τεθούν υπό έλεγχον. Η απειλή της χρεοκοπίας, πράγμα απίθανο στο παρελθόν, αποτελεί τώρα διαπραγματευτικό επιχείρημα στην Ουάσιγκτον. Αυτή δεν είναι «συμπεριφορά» μιας χώρας κατηγορίας «ΑΑΑ». Η S&P έκανε χάρη στις ΗΠΑ με το να φέρει το θέμα στο προσκήνιο.