Ιδανική ιατρική είναι εκείνη η οποία υπακούει στον πανάρχαιο κώδικα ηθικής, δηλαδή προσφέρει την κατάλληλη θεραπεία στον συγκεκριμένο ασθενή χωρίς να παρεμποδίζεται από ερωτήματα που αφορούν το κόστος διάγνωσης και θεραπείας. Ομως, μέσα σε μια οικονομική κρίση το ερώτημα του κόστους των ιατρικών πράξεων σε σχέση με την πραγματική ωφέλεια του ασθενούς απασχολεί όχι μόνο τα οικονομικά επιτελεία της υγείας αλλά τα δημόσια ασφαλιστικά ταμεία, τις ιδιωτικές ασφάλειες, τους γιατρούς και κυρίως τον ασθενή που πληρώνει από την τσέπη του.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση φαίνεται ότι έχει γονατίσει σήμερα ακόμη και τις ΗΠΑ, οι οποίες αποτελούν ένα από τα πλέον σπάταλα έθνη σε δαπάνες υγείας. Ερωτήματα κόστους ιατρικών πράξεων, λόγω της πλήρους ιδιωτικής ασφαλιστικής κάλυψης της πλειοψηφίας των Αμερικανών πολιτών, σπάνια απασχολούσαν μέχρι σήμερα τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ. Το εξής ακραίο σενάριο έχει μάλιστα συμβεί στις ΗΠΑ: προσέρχεται κάποιος ασθενής στα επείγοντα περιστατικά σε νοσοκομείο της Νέας Υόρκης με πρησμένους αστραγάλους λόγω διαστρέμματος και υποβάλλεται απευθείας σε μαγνητική τομογραφία (αντί για έναν επίδεσμο, ένα αναλγητικό χαπάκι, συμβουλές για ανάπαυση με το πόδι ψηλά και ίσως μιαν ακτινογραφία που θα ελάμβανε στο ελληνικό δημόσιο νοσοκομείο). Η ασφαλιστική κάλυψη χωρίς όρια έχει οδηγήσει στο να γίνονται π.χ. τρεις φορές περισσότερες μαγνητικές τομογραφίες στις ΗΠΑ σε σχέση με τον Καναδά όπου η περίθαλψη έχει χαρακτήρα δημόσιου συστήματος υγείας. Και ενώ οι ΗΠΑ σπαταλούν πολλά χρήματα στην υγεία, όμως δεν φαίνεται να έχουν τόσο καλή συνολική υγεία ως έθνος, μάλιστα σύμφωνα με τις επιστημονικές εργασίες του κοινωνικού επιδημιολόγου Richard Wilkinson οι δείκτες θνητότητας και νοσηρότητας (σωματικής και ψυχικής υγείας) στις ΗΠΑ είναι πολύ χειρότεροι σε σχέση με χώρες που διαθέτουν ένα δημόσιο σύστημα υπηρεσιών υγείας (π.χ., Σκανδιναβικές χώρες, Καναδάς, Ιαπωνία, Μ. Βρετανία).
Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι στις ΗΠΑ έχει αρχίσει πρόσφατα μια γόνιμη δημόσια συζήτηση σχετικά με τη σχέση κόστους-ωφέλειας στον τομέα των ιατρικών πράξεων. Μάλιστα, εξαιρετικά ενδεικτικό της αλλαγής του κλίματος είναι ότι ο καθηγητής Victor Fuchs από το Πανεπιστήμιο Stanford σχολιάζει στις 18 Αυγούστου 2011 στο επιστημονικό περιοδικό New England Journal of Medicine (το ευαγγέλιο των σκεπτόμενων κλινικών γιατρών) το ζήτημα της φροντίδας των ασθενών σε σχέση με το κόστος.
Στο άρθρο του με τίτλο «Το δίλημμα του γιατρού: Ποια είναι η ιδανική φροντίδα», ο Fuchs θεωρεί π.χ. ότι αρκετές νεώτερες απεικονιστικές μέθοδοι (όπως π.χ. η μαγνητική τομογραφία) δεν έχουν αξιολογηθεί αντικειμενικά όσον αφορά την πραγματική βοήθεια που προσφέρουν σε σχέση με το υπέρμετρο κόστος τους και εννοεί ότι η ιατροβιολογική αγορά ρίχνει γρήγορα στο παιχνίδι την ακριβή τεχνολογία χωρίς να έχει εκτιμηθεί επαρκώς η κλινική και προγνωστική ωφέλεια σε σχέση με φθηνότερες μεθόδους. Είναι δεδομένο ότι προηγείται η φροντίδα του ασθενούς ως ηθική προτεραιότητα, είναι όμως πάντα το ακριβότερο οπωσδήποτε και καλύτερο για τον ασθενή; Το γεγονός ότι οι γιατροί λόγω της άνευ ορίων ασφαλιστικής κάλυψης γράφουν με ευχέρεια τις πλέον δαπανηρές εξετάσεις, έχει οδηγήσει σε εκρηκτική αύξηση τις δαπάνες για την υγεία. O Fuchs πιστεύει ότι αν ίσως οι ασθενείς πλήρωναν περισσότερα από την τσέπη τους ή αν υπήρχε ένα δεδομένο ανώτατο ετήσιο όριο ασφαλιστικής δαπάνης κατά κεφαλήν, πέρα από το οποίο αναλαμβάνει η ασφαλιστική εταιρεία, οι γιατροί θα ήσαν αναγκασμένοι να αναθεωρήσουν την πάγια τακτική τους να συνταγογραφούν ακριβή τεχνολογία ή ακριβά φάρμακα.
Η κοινή λογική υποδεικνύει (σε όσους την διαθέτουν) ότι η ακριβότερη ιατρική δεν είναι αναγκαία και η ιδανική για τον ασθενή, βέβαια οι βρετανική λαϊκή σοφία μάς λέει ότι «η κοινή λογική δεν είναι κάτι κοινό» (common sense is something not so common). Η ιατρική εκπαίδευση και οι ιατρικές σχολές έπρεπε αυτονόητα να έχουν ευαισθητοποιήσει τους μελλοντικούς γιατρούς και τα στελέχη της υγείας πάνω στη σχέση κόστους-ωφέλειας όσον αφορά τις ιατρικές πράξεις, αλλά ευτυχώς ό,τι δεν κατόρθωσαν οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι το κατόρθωσε σήμερα η οικονομική κρίση.
* Ο κ. Θανάσης Δρίτσας είναι καρδιολόγος στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο.