Είναι εποχή διακοπών, αλλά η κίνηση στους δρόμους της Μαδρίτης είναι ασυνήθιστη για Αύγουστο. Καθώς ο φόβος έχει κυριεύσει τους Ισπανούς καταναλωτές, οι μισοί κάτοικοι της Μαδρίτης φυλάνε τα ευρώ τους και μένουν σπίτι. Η εμπιστοσύνη έχει κάνει βουτιά καθώς η ανεργία βρίσκεται στο 25% και η διπλή ύφεση προβλέπεται να συνεχιστεί και το 2013. Η φημολογία περί επικείμενης προσφυγής της χώρας στον μηχανισμό στήριξης και η ανησυχία για μια ευρύτερη κατάρρευση της Ευρωζώνης κάνει τους Ισπανούς να σκυθρωπιάζουν.
Η επώδυνη διαδικασία μείωσης του χρέους της Ισπανίας μπορεί να κρατήσει χρόνια. Μεταξύ των ώριμων οικονομιών, έχει το τρίτο υψηλότερο συνολικό χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, μετά την Ιαπωνία και τη Βρετανία. Πολλοί Ισπανοί θα ήθελαν να είχαν αποταμιεύσει περισσότερα και να είχαν δανειστεί λιγότερα προτού σκάσει η «φούσκα» των ακινήτων πριν από τέσσερα χρόνια. Κάποιοι άλλοι, όμως, που επιχείρησαν να προστατεύσουν τα ευρώ τους επενδύοντάς τα σε προϊόντα, κατόπιν σύστασης των στελεχών τοπικών τραπεζών, θα προτιμούσαν να τα είχαν ξοδέψει. Πολλοί από τους καταθέτες δέχονται τώρα σφυροκόπημα επειδή δάνεισαν σε τράπεζες υπό τη μορφή των υβριδικών «προνομιούχων» μετοχών μεγάλου ρίσκου. Αυτές οι μετατρέψιμες ομολογίες βρίσκονται τώρα στο στόχαστρο αυτών που πιέζουν την Ισπανία να δεχθεί ένα πλήρες πακέτο στήριξης μετά τα 100 δισ. ευρώ για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών της.
Η Ισπανία ενδέχεται να επιβάλει ζημίες σε πελάτες των τραπεζών που δελεάστηκαν από τις υψηλές αποδόσεις επενδυτικών προϊόντων που τώρα λένε ότι δεν είχαν κατανοήσει. Στην προσπάθειά τους να αντλήσουν κεφάλαια καθώς βυθίζονταν σε μια θάλασσα τοξικών στεγαστικών δανείων, οι προβληματικές τράπεζες της Ισπανίας αποδύθηκαν σε άγριες πωλήσεις προνομιούχων μετοχών. Διευθυντικά στελέχη υποκαταστημάτων στράφηκαν στη μόνιμη πελατεία τους. Σε πολλές περιπτώσεις τούς παρουσίασαν αυτό το υβρίδιο ομολόγου και μετοχής ως ένα είδος ασφαλούς επένδυσης. Δίνουν και παίρνουν οι ιστορίες περί συμβολαίων που υπέγραψαν ευάλωτοι συνταξιούχοι με μειωμένη όραση.
Τα δικαστήρια και οι διαιτησίες αποφάνθηκαν σε ορισμένες περιπτώσεις πως οι τράπεζες πρέπει να επιστρέψουν τα χρήματα. Η τράπεζα Novacaixagalicia, που έχει λάβει κρατική ενίσχυση, ζήτησε δημοσίως συγγνώμη αλλά οι ζημίες ενδέχεται να εξωθήσουν τους εξοργισμένους πελάτες να εγκαταλείψουν τις ήδη εύθραυστες αυτές τράπεζες. Περίπου το 60% των μετατρέψιμων αυτών ομολογιών ισπανικών τραπεζών, εξαιρουμένων των υγιών Santander και BBVA, βρίσκεται στα χέρια ιδιωτών επενδυτών. Ο αριθμός των εμπλεκόμενων μικροκαταθετών είναι η ειδοποιός διαφορά από την Ιρλανδία, όπου οι κάτοχοι μετατρέψιμων ομολογιών υπέστησαν ζημίες έως και 80%. Ο υπουργός Οικονομίας δήλωσε πως οι προνομιούχοι μετοχές δεν έπρεπε ποτέ να πουληθούν σε ιδιώτες αποταμιευτές, αλλά συμφωνεί πως οι επενδυτές πρέπει να υποστούν μέρος των ζημιών. Το αντιπολιτευόμενο Σοσιαλιστικό Κόμμα επιμένει να γίνει διάκριση μεταξύ αποταμιευτών (που πρέπει να προστατευθούν) και επενδυτών (που δεν πρέπει). Δεν βλέπουν, πάντως, όλοι το θέμα με συμπάθεια, καθώς επισημαίνουν πως οι αποδόσεις των ομολογιών έφθαναν στο 7%.
Οποιαδήποτε ζημία υποστούν οι μικροκαταθέτες θα αποτελεί νέο πλήγμα για το Λαϊκό Κόμμα του πρωθυπουργού, Μαριάνο Ραχόι, που επιβάλλει σκληρή λιτότητα για να μειώσει το δημοσιονομικό έλλειμμα. Η δημοτικότητα του Λαϊκού Κόμματος έχει υποχωρήσει κατά οκτώ μονάδες, στο 37%, από τον Νοέμβριο, οπότε το κυβερνών κόμμα ανεδείχθη νικητής των εκλογών με απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Ετσι εξηγείται γιατί η κυβέρνηση Ραχόι αποδύεται σε σκληρή διαπραγμάτευση για να αμβλύνει το πλήγμα στους κατόχους προνομιούχων μετοχών και γιατί έχει παρατείνει τη διάρκεια καταβολής επιδόματος ανεργίας ύψους 400 ευρώ τον μήνα στους μακροχρόνια άνεργους.
Παράλληλα, είναι μεγάλα τα προβλήματα των περιφερειών. Ο κ. Ραχόι απειλεί να αναλάβει άμεσα τον οικονομικό έλεγχο ορισμένων από τις 17 περιφέρειες της Ισπανίας, που δαπανούν το 40% του δημοσίου χρήματος, αν οι διοικήσεις τους δεν επιτύχουν τους δημοσιονομικούς στόχους. Μία περιοχή, η Μούρσια, έχει ήδη παραδεχθεί δημοσίως ότι οι στόχοι είναι ανέφικτοι για φέτος. Κατ’ ιδίαν ομολογούν το ίδιο και οι ηγέτες τουλάχιστον ακόμη μιας μεγάλης περιφέρειας.
Ενδέχεται, έτσι, να αντιστραφεί η διαδικασία αποκέντρωσης που διήρκεσε δεκαετίες και να αλλάξει τον ρουν της δημοκρατικής ιστορίας της Ισπανίας. Ο εθνικιστής ηγέτης της Καταλωνίας, Αρτούρ Μας, έχει ήδη απειλήσει να επισπεύσει τις εκλογές αν καταφθάσουν από τη Μαδρίτη οι άνδρες με τα μαύρα για να αναλάβουν τον έλεγχο των οικονομικών της κυβέρνησής του. Οι αγορές ομολόγων ρωτούν πότε και με ποιον τρόπο θα σημειώσει και πάλι ανάπτυξη η Ισπανία. Ισως είναι καιρός διακοπών, αλλά ο κ. Ραχόι δεν μπορεί να χαλαρώσει.