Το σενάριο μιας τραπεζικής κρίσης από το μέλλον

Το σενάριο μιας τραπεζικής κρίσης από το μέλλον

7' 29" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η σημαντικότερη συμφωνία από τη δημιουργία της Ευρωζώνης, η οποία θα κρίνει και την επιτυχία ή μη της ελληνικής προεδρίας, θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τις αρχές Μαρτίου, στις Βρυξέλλες. Πρόκειται για τον τελευταίο «πυλώνα» της τραπεζικής ενοποίησης – το ενιαίο καθεστώς εξυγίανσης των τραπεζών. Πέρα από την πολύ μεγάλη περιπλοκότητα του μηχανισμού, αυτή τη στιγμή διπλωματικές πηγές που παρακολουθούν το θέμα λένε στην «Κ» ότι το χάσμα μεταξύ του Συμβουλίου της Ε.Ε. και του Ευρωκοινοβουλίου είναι τεράστιο και ότι οι δύο πλευρές πρέπει να βάλουν νερό στο κρασί τους για να επιτευχθεί η συμφωνία.

Από τη μία πλευρά, τα μέλη του Συμβουλίου –δηλαδή οι εκπρόσωποι των κυβερνήσεων της Ευρωζώνης– θέλουν να γίνει διακυβερνητική συμφωνία για το ενιαίο καθεστώς εκκαθάρισης των τραπεζών, δηλαδή μία συμφωνία μεταξύ των κρατών-μελών και να παρακαμφθούν ευρωπαϊκά όργανα και θεσμοί. Από την άλλη, το Ευρωκοινοβούλιο θεωρεί ότι αυτή είναι μία ιδιαίτερα σοβαρή απόφαση για να μην ψηφιστεί από τους ευρωβουλευτές και παράνομο να λάβει μορφή διακρατικής συνθήκης.

Σε κάθε περίπτωση, ο μηχανισμός που θα λειτουργεί είναι τόσο περίπλοκος, τεχνικός και δαιδαλώδης, που μόνο οι ειδικοί και αναλυτές σε τραπεζικά θέματα μπορούν να τον καταλάβουν απόλυτα.

Γι’ αυτόν τον λόγο αποφασίσαμε να τον παρουσιάσουμε όσο πιο απλά γίνεται μέσα από ένα σενάριο φανταστικό, για μία τράπεζα υποθετική, σε κάποια ευρωπαϊκή χώρα, για να εξηγήσουμε τον τρόπο που αυτή ή ένωση –αν ψηφιστεί– θα μπορούσε να λειτουργήσει. Το σενάριο μιας κρίσης από το μέλλον θα μπορούσε να έχει ως εξής:

Η αποστολή

Καλοκαίρι 2016, λίγο πριν από την έναρξη των Ολυμπιακών του Ρίο ντε Τζανέιρο, επτά τεχνοκράτες του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού των Τραπεζών (SSM) δουλεύουν μέχρι αργά στον 24ο όροφο του Ευρωπύργου στη Φρανκφούρτη. Ο βροχερός καιρός, αλλά και οι εικόνες από το Ρίο, τους αφήνουν παγερά αδιάφορους. Εχουν σοβαρότερα πράγματα να ασχοληθούν. Από τις 3 Νοεμβρίου του 2014, όταν ξεκίνησαν με άλλα 770 άτομα από όλη την Ευρώπη να λειτουργούν τον SSM έχουν μία και μόνη αποστολή: να ελέγχουν σε καθημερινή βάση ότι η τράπεζα που τους έχει ανατεθεί να εποπτεύουν δουλεύει ρολόι.

Δεν είναι ούτε η μεγαλύτερη ούτε η πιο σημαντική από τις 128 συστημικές τράπεζες της Ευρωζώνης που τέθηκαν υπό την εποπτεία του SSM στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής τραπεζικής ενοποίησης, αλλά είναι η δική τους τράπεζα και όπως φαίνεται, εκείνο το βράδυ κάτι έχει πάει πολύ στραβά.

Παρά τους αυστηρότερους κανόνες για πιο συνετή διαχείριση του χαρτοφυλακίου της, που ισχύουν από το καλοκαίρι του 2013, η τράπεζά τους έχει επενδύσει στις αναδυόμενες αγορές της Ασίας, οι οποίες περνούν κρίση. Οι φήμες που κυκλοφορούν για τις άστοχες επενδύσεις της έχουν οδηγήσει σε σημαντική εκροή καταθέσεων, η οποία πλέον είναι εκτός ελέγχου. Οι επτά αποφασίζουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να θέσουν σε λειτουργία για πρώτη φορά ένα δαιδαλώδη μηχανισμό, ο οποίος πέρασε διά πυρός και σιδήρου για να ψηφιστεί στη διάρκεια της ελληνικής προεδρίας τον Μάρτιο του 2014. Τηλεφωνούν στην επικεφαλής του εκτελεστικού συμβουλίου του SSM, Σαμπίν Λαουτενσλάγκερ, και της μεταφέρουν τα νέα.

Την επομένη, νωρίς το πρωί, συνεδριάζει εκτάκτως με τηλεδιάσκεψη το διοικητικό συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) στο οποίο υπάγεται ο μηχανισμός (SSM). Η σύσκεψη γίνεται στη νέα ιδιόκτητη έδρα της ΕΚΤ, τον καινούργιο ουρανοξύστη που βρίσκεται στην αγορά χονδρεμπορικής της Φρανκφούρτης, παραχωρώντας τo γυάλινο κτίριο με το χαρακτηριστικό πλαστικό σήμα του ευρώ, που στεγαζόταν για χρόνια, στον SSM.

Αποφασίζουν ότι η τράπεζα δύσκολα είναι βιώσιμη και παραπέμπουν το θέμα στο ενιαίο συμβούλιο εξυγίανσης Single Resolution Board (SRB) για να πάρει τις τελικές αποφάσεις.

Στις Βρυξέλλες, τα πέντε μέλη του εκτελεστικού συμβουλίου του SRB μαζί με τους εκπροσώπους των τριών κρατών όπου δραστηριοποιείται η τράπεζα βρίσκονται για πρώτη φορά όλοι μαζί στο τραπέζι των αποφάσεων.

Η κόντρα στην Ε.Ε.

Το στοίχημα της της ελληνικής προεδρίας θα κερδηθεί μόλις ψηφιστεί o Ενιαίος Μηχανισμός Εποπτείας των Τραπεζών (SSM) από το Ευρωκοινοβούλιο. Και η ψήφιση του Μηχανισμού αποδεικνύεται αρκετά δύσκολη καθώς το χάσμα μεταξύ της Ευρωβουλής και του Συμβουλίου της Ε.Ε., του οποίου τα συμφέροντα εκπροσωπεί η Ελλάδα ως προεδρεύουσα χώρα, δεν φαίνεται να κλείνει. Το ρήγμα μεταξύ των δύο αυτών οργάνων της Ε.Ε. επήλθε όταν το Συμβούλιο στις 18 Δεκεμβρίου αποφάσισε ότι η λειτουργία του Eυρωπαϊκού Ταμείου Εξυγίανσης (SRF), το οποίο θεωρείται το πιο σημαντικό κομμάτι της τραπεζικής ένωσης (μέσα από αυτό θα χρηματοδοτούνται οι εξυγιάνσεις και εκκαθαρίσεις των τραπεζών της Ευρωζώνης), θα πρέπει να είναι διακυβερνητική, δηλαδή να αποφασίζεται από τα κράτη–μέλη και όχι μέσω Ευρωκοινοβουλίου. Για το Ευρωκοινοβούλιο αυτό είναι ένα πλήγμα, και μερικοί αναφέρονται στην απόφαση του Δεκεμβρίου του Συμβουλίου ως «πραξικόπημα». Βασικός υπέρμαχος για τον έλεγχο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Εξυγίανσης από τα κράτη-μέλη είναι η Γερμανία, η οποία εκτός ίσως από τον έλεγχο που θέλει να ασκήσει, είναι και η μόνη χώρα με απόλυτο συνταγματικό κόλλημα. Το γερμανικό Σύνταγμα δεν προβλέπει την έγκριση κονδυλίων χωρίς να έχει τον έλεγχό τους, το οποίο δεν θα ίσχυε αν η λειτουργία του Ταμείου περνούσε στα χέρια της Επιτροπής ή του Ευρωκοινοβουλίου. Σε περίπτωση που δεν ψηφιστεί ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός κατά τη διάρκεια της ελληνικής προεδρίας, τότε μπορεί «να τιναχτεί και όλο το επιχείρημα στον αέρα», υποστηρίζουν διπλωματικές πηγές.

Ποιος θα πληρώσει τελικά τον λογαριασμό;

Είναι Παρασκευή απόγευμα και οι επτά ξέρουν ότι την ώρα που θα κλείνουν οι αγορές θα πρέπει να πατήσουν το κουμπί που θα θέσει την τράπεζα σε καθεστώς εκκαθάρισης και την ίδια στιγμή πρέπει να επικυρώσει την απόφασή τους η Κομισιόν. Είναι σίγουροι ότι η Κομισιόν δεν θα διαφωνήσει μαζί τους και δεν θα χρειαστεί να παραπέμψουν το θέμα στους υπουργούς Οικονομικών της Ευρωζώνης. Ετσι και αλλιώς, ο χρόνος μετράει αντίστροφα.

Το Σαββατοκύριακο λαμβάνονται οι πιο σημαντικές αποφάσεις: ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό. Αυτά τα θέματα είναι πια συμφωνημένα και η τράπεζα το μόνο που έχει να κάνει είναι να ακολουθήσει το σχέδιο αναδιάρθρωσης που είχε στοιβαγμένο σε κάποιο συρτάρι για ώρα ανάγκης, ακολουθώντας τη νομοθεσία που ψηφίστηκε κατά τη διάρκεια της ελληνικής προεδρίας.

Τη Δευτέρα το πρωί, οι μέτοχοι και κάτοχοι των ομολογιακών δανείων της τράπεζας έχουν χάσει τα πάντα. Η κατάσταση είναι τόσο άσχημη, ώστε ακόμη και οι καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ μετατρέπονται αναγκαστικά σε μετοχές, όπως υπαγορεύει ο σχετικός κανονισμός (bank recovery and resolution directive). Ομως το bail in, όπως ονομάζεται αυτή η διαδικασία, δεν φτάνει για τη διάσωση της τράπεζας. Επόμενο καταφύγιο είναι το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας της χώρας. Το Ταμείο αυτό πλέον γεμίζει με συνδρομές των ίδιων των τραπεζών και όχι με τα λεφτά των φορολογουμένων, όπως γινόταν μέχρι πρόσφατα. Δυστυχώς, το 2016 είναι πολύ νωρίς, μόλις ένα χρόνο και κάτι από την ψήφιση του νόμου, και το Ταμείο δεν έχει αρκετές συνδρομές για να στηρίξει την τράπεζα. Χρειάζονται περισσότερα λεφτά.

Ευτυχώς όμως και αυτή η περίπτωση είχε προβλεφθεί όταν ψηφίστηκε ο νόμος. Τα αντίστοιχα ταμεία των υπόλοιπων μελών της Ευρωζώνης το δανείζουν, δίνοντάς του έξτρα ρευστότητα. Το πιο σημαντικό είναι ότι κανένας με καταθέσεις μέχρι 100.000 δεν θα χάσει ούτε ένα ευρώ. Θα αποζημιωθεί για ό,τι χρειαστεί από το Εθνικό Ταμείο Εγγυοδοσίας, που επίσης χρηματοδοτείται από συνδρομές τραπεζών, όπως αποφασίστηκε τον Δεκέμβρη του 2013, μέσα στις επόμενες επτά εργάσιμες μέρες.

Ομως, στις τράπεζες δεν ισχύει ό,τι στην υπόλοιπη οικονομία. Εδώ η ψυχολογία παίζει τον πρωταρχικό ρόλο. Οταν μία εξ αυτών χρεοκοπεί, οι ανταγωνιστές δεν επωφελούνται• αντιθέτως, ο πανικός τις συμπαρασύρει. Ετσι, πριν προλάβουν να ηρεμήσουν στα κεντρικά του SRB στις Βρυξέλλες, η αγορά της μικρής ευρωπαϊκής χώρας βρίσκεται σε πανικό.

Φυγή επενδυτών

Η μαζική φυγή των επενδυτών από την ανταγωνίστρια τράπεζα της χώρας οδηγεί σε νέα κατάρρευση τρία Σαββατοκύριακα αργότερα.

Αυτή τη φορά, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ολοι οι πόροι έχουν χρησιμοποιηθεί και το μόνο που μένει μετά την επανάληψη της διαδικασίας του bail in είναι η προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Εξυγίανσης, SRF (Single Resolution Fund). To SRF, που συστήθηκε έπειτα από διακυβερνητική συνθήκη το 2014, είναι ή μόνη σανίδα σωτηρίας για τη δεύτερη αυτή τράπεζα, αφού ούτε το bail in φτάνει να καλύψει την τρύπα που είχε δημιουργηθεί. Το SRF, όμως, συγκεντρώνει κάθε χρόνο σε έναν ενιαίο κουμπαρά μόνο το 10% των συνδρομών από τα 55 δισεκατομμύρια που πρέπει να μαζέψει σε 10 χρόνια. Για κακή του τύχη βρίσκονται μόνο στον πρώτο χρόνο. Τα μόλις 5,5 δισ. εξαφανίζονται εν ριπή οφθαλμού. Το SRF έχει μόνο μία επιλογή αυτή τη στιγμή: να προσφύγει σε έκτακτο δανεισμό στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), ο οποίος είχε συσταθεί από το 2012 για να δανείζει χώρες σε κίνδυνο χρεοκοπίας. Το γιγαντιαίο οπλοστάσιο του ESM, ύψους 500 δισεκατομμυρίων ευρώ, είναι περισσότερο από αρκετό.

Φυσικά, τα χρήματα που θα πάρει το SRF από τον ESM δεν είναι δωρεάν, αλλά δανεικά. Το SRF θα πρέπει να αποπληρώσει το ESM για τα λεφτά που έλαβε, όμως για άλλη μία φορά τον λογαριασμό θα πληρώσουν οι τράπεζες με νέα έκτακτη εισφορά και όχι οι φορολογούμενοι.

Τα δύο bail in γονατίζουν την οικονομία της χώρας, η οποία βρίσκεται για λίγους μήνες σε ύφεση χαμηλότερη βέβαια απ’ ό,τι υπολογιζόταν, όπως έγινε και στην Κύπρο το 2013. Αυτό που τούτη τη φορά είναι διαφορετικό είναι ότι οι επενδυτές ήξεραν τι να περιμένουν, οι αγορές δεν πανικοβλήθηκαν, οι ασφαλιστικές δικλίδες λειτούργησαν και οι φορολογούμενοι δεν έχασαν ούτε ένα ευρώ.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή