Μια ολόκληρη πενταετία έχει παρέλθει από τότε που ο Αμερικανός πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, υπέγραψε το νομοσχέδιο Ανάκαμψης και Επανεπενδύσεων για μια ολική θεραπεία της χώρας μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Με την πάροδο του χρόνου καθίσταται σαφές ότι το νομοσχέδιο αυτό ευεργέτησε τη χώρα. Εδωσε ένα τέλος στη μεγάλη βύθιση της οικονομίας. Δημιούργησε και έσωσε εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Αφησε πίσω του μια σημαντική κληρονομιά σε ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις. Ομως αποτέλεσε, παράλληλα, μια πολιτική καταστροφής. Και οι συνέπειες της πολιτικής καταστροφής –δηλαδή η αντίληψη ότι απέτυχαν τα μέτρα στήριξης– καταδιώκουν έκτοτε την οικονομική πολιτική του Λευκού Οίκου.
Ας ξεκινήσουμε με τα οφέλη των μέτρων στήριξης.
Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 ήταν ξεκάθαρο ότι η οικονομία δεν θα μπορούσε να ανασυρθεί από αυτή την ύφεση απλά με τη μείωση των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων. Η ιδέα τότε ήταν να στηριχθεί προσωρινά η οικονομία με άμεσες κρατικές επενδύσεις και μειωμένους φόρους σε συνδυασμό με την παροχή βοηθημάτων ώστε να ενισχυθούν τα εισοδήματα των νοικοκυριών.
Εκείνοι που διαφωνούσαν με αυτή την πολιτική υποστήριζαν με σθένος ότι η αύξηση του ελλείμματος στον προϋπολογισμό θα οδηγούσε σε απότομη αύξηση του κόστους δανεισμού και έτσι θα εκτόπιζε τον ιδιωτικό τομέα (crowding out effect), κάτι που συνήθως συμβαίνει μόνον όταν η απασχόληση είναι σχεδόν πλήρης. Τελικά, οι υποστηρικτές των μέτρων στήριξης είχαν το δίκιο με το μέρος τους. Μάλιστα, τα επιτόκια υποχώρησαν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.
Η θετική επίδραση των μέτρων στήριξης στις ΗΠΑ γίνεται περισσότερο αντιληπτή εάν συγκριθεί με τις μεγάλες αλλαγές στις κρατικές δαπάνες που προώθησαν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Εάν εκείνοι που ήταν αντίθετοι με το νομοσχέδιο ανάκαμψης του κ. Ομπάμα επιβεβαιώνονταν, τότε τα δρακόντεια μέτρα λιτότητας που εφάρμοσαν οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης θα είχαν αντισταθμιστεί από την ενίσχυση της ιδιωτικής κατανάλωσης και δεν θα πάλευαν σήμερα με μια άνιση και ασθενική ανάκαμψη. Αντίθετα, οι ΗΠΑ παρουσιάζουν αρκετά υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης. Η αυστηρή λιτότητα στην Ευρωζώνη έπληξε ακόμη περισσότερο τον ιδιωτικό κλάδο στην κρίση χρέους. Ολα αυτά σηματοδοτούν σημαντικά θετικά στοιχεία στο βραχυπρόθεσμο μέλλον. Εχουν υπάρξει, επίσης, μακροπρόθεσμα οφέλη. Μεγάλες επενδύσεις σε νέους τομείς όπως η πράσινη ενέργεια και η ψηφιοποίηση των ιατρικών αρχείων.
Πολλοί νομίζουν πως τα μέτρα στήριξης της κυβέρνησης Ομπάμα έχουν αποτύχει και οι οικονομικές επιδόσεις των ΗΠΑ δεν είναι και τόσο εντυπωσιακές. Ομως αυτό δεν αντανακλά την αποτυχία των μέτρων στήριξης, αλλά το βάθος της ύφεσης. Ειδικότερα, οι ΗΠΑ ήταν αντιμέτωπες με μια μνημειώδη κρίση στην αγορά κατοικίας, ενώ τα μέτρα στήριξης ήταν πολύ μικρής εμβέλειας και βραχυπρόθεσμα ώστε να ξεπεραστεί μια τόσο μεγάλη κρίση. Και αυτό ήταν το πρόβλημα. Η διαμάχη σήμερα είναι εάν η κυβέρνηση Ομπάμα έπρεπε να κάνει περισσότερα. Βασίστηκε σε υπερβολικά αισιόδοξες εκτιμήσεις και στην προσδοκία μιας άμεσης ανάκαμψης στην οικονομία αμέσως μετά την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Τελικά, οι θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν από τα μέτρα στήριξης εξαφανίστηκαν λόγω μιας αδικαιολόγητης ανησυχίας για το δημοσιονομικό έλλειμμα. Αυτή η ρητορική κατά των μέτρων στήριξης κατέστρεψε τελικά εκατομμύρια θέσεις εργασίας.