Το γεγονός ότι η γεωγραφική θέση την καθιστά ενεργειακό κόμβο, από μόνο του θα έπρεπε να κάνει την Ουκρανία μια χώρα με δυνατή οικονομία. Παρ’ όλα αυτά, τα στοιχεία δείχνουν ότι από το 1989, οπότε η χώρα ανακήρυξε την ανεξαρτησία της, το κατά κεφαλήν εισόδημα μειώθηκε από 8.629 δολάρια σε 6,394 δολάρια το 2012. Αυτή η εξέλιξη φέρνει την Ουκρανία σε υποδεέστερη θέση συγκριτικά με άλλες χώρες του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας, όπως Πολωνία, Σλοβακία, Ουγγαρία και Ρουμανία, των οποίων το κατά κεφαλή εισόδημα ανέρχεται στα 17.000 δολάρια ετησίως.
Από την αρχή του χρόνου, το ουκρανικό νόμισμα υποτιμάται συνεχώς μέχρι και άνω του 20%. Στο τέλος του Ιανουαρίου, τα συναλλαγματικά διαθέσιμα ανέρχονταν στα 17,8 δισ. δολ. και μειώθηκαν περί τα 15 δισ. δολάρια στο τέλος Φεβρουαρίου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την επιβολή πλαφόν 1.500 δολ. στην ανάληψη συναλλάγματος από την κεντρική τράπεζα της Ουκρανίας, το οποίο έχει ανακόψει την υποτίμηση του τοπικού νομίσματος. Οι οφειλές σε συνδυασμό με την παρατεταμένη πολιτική κρίση και το ύψος των συναλλαγματικών διαθεσίμων ενισχύουν την άποψη ότι η χρεοκοπία της Ουκρανίας είναι θέμα χρόνου.
Μετά την πτώση του Βίκτορ Γιανουκόβιτς, ο προσωρινός υπουργός Οικονομικών της Ουκρανίας Γιούρι Κολόμποφ ζήτησε 35 δισ. δολάρια στήριξη από τη Δύση τα επόμενα δύο χρόνια. Είναι σίγουρο ότι δεν θα τα λάβει χωρίς την τήρηση προϋποθέσεων.
Επίσης, εκτιμώ ότι θα υπάρξει κάποια συνδιάσκεψη για το θέμα της οικονομίας της Ουκρανίας στο μέλλον και αφού προηγηθεί η σταθεροποίηση και η επίλυση σειράς πολιτικών ζητημάτων.
Ομώς, ο μεγάλος χαμένος της κρίσης είναι η οικονομία της Ρωσίας. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι ραγδαίες εξελίξεις των προηγούμενων ημερών ήρθαν να προστεθούν στα ήδη υπάρχοντα προβλήματα της ρωσικής οικονομίας. Συγκεκριμένα, το 2013 το ΑΕΠ της Ρωσίας ενισχύθηκε μόνο κατά 1,3% (είναι η χαμηλότερη αύξηση του ΑΕΠ από το 2009), σε σχέση με την αύξηση του 2012 που ήταν 3,4%.
Η συνεχής επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ από το 2009 προέρχεται από τη μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης και τη γενικότερη πτώση της παγκόσμιας ζήτησης σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Σε αυτή τη φάση, η ρωσική οικονομία χρειάζεται ιδιωτικές επενδύσεις για να μην επιστρέψει στην ύφεση.
Στο πλαίσιο αυτό, το ρωσικό χρηματιστήριο έπεσε κατά 9,7% το 2013, χειρότερα από τον Γενικό Δείκτη των αναδυόμενων αγορών MSCI Emerging Markets Index που μειώθηκε κατά 7,1%. Ακόμα και οι επενδύσεις του οικονομικού γίγαντα και παραγωγού φυσικού αερίου Gazprom μειώθηκαν από 1 δισ. ρούβλια το 2012 σε 701 εκατ. το 2013.
Το σενάριο της μη περαιτέρω εμπλοκής με στρατιωτικά μέσα της Ρωσίας ενισχύεται και από τις σημαντικές πιέσεις που δέχθηκε η ρωσική κεφαλαιαγορά κατά την ήδη αποκαλούμενη «Μαύρη Δευτέρα», η οποία ήταν η πρώτη εργάσιμη μετά τη συγκεκαλυμμένη επέμβαση στην Κριμαία.
Το γεγονός ότι τη «Μαύρη Δευτέρα» η κεφαλαιαγορά της Ρωσίας έχασε 72 δισ. δολάρια, ανάγκασε:
α) Την Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας να δαπανήσει περί τα 12 δισ. δολάρια για να προστατεύσει το ρούβλι και να αυξήσει το επιτόκιο στην εβδομάδα κατά 1,5% (150 μονάδες βάσης).
β) Τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν να οργανώσει συνέντευξη Τύπου, να σταματήσει τις στρατιωτικές ασκήσεις και να δείξει διάθεση για να διαπραγματευτεί με στόχο την επίλυση της κρίσης με διπλωματικά μέσα.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι το συνολικό ποσό των απωλειών στη ρωσική οικονομία κατά τη «Μαύρη Δευτέρα»:
– Είναι κατά 20 δισ. δολάρια υψηλότερο των πιο ακριβών Ολυμπιακών Αγώνων (Σότσι) στην Ιστορία.
– Η ημερήσια πτώση στο ρωσικό χρηματιστήριο ήταν η μεγαλύτερη από το 1998.
– Το ρούβλι υποτιμήθηκε σε ιστορικά χαμηλά έναντι του δολαρίου, κατά 9% από την αρχή του χρόνου, η οποία αποτελεί τη μεγαλύτερη υποτίμηση μετά το αργεντίνικο πέσο.
Οι απώλειες ήταν σημαντικές και στους Ρώσους ολιγάρχες – φίλους του προέδρου Πούτιν, οι οποίοι έχασαν σε κάποιες περιπτώσεις δισεκατομμύρια δολάρια.
Αλλά, αν το άμεσο οικονομικό πλήγμα μπορεί να αποτιμηθεί, το πλήγμα στην επενδυτική εμπιστοσύνη είναι πολλαπλάσιο και δεν μπορεί ακόμα να αποτιμηθεί.Το ενδεχόμενο και μόνο εξόδου της Ρωσίας από το G8 θα επιφέρει ραγδαία ανατιμολόγηση των υφιστάμενων δανείων που έχουν συνάψει οι ρωσικές ιδιωτικές εταιρείες με δυτικές τράπεζες, με άμεσο αποτέλεσμα τη ραγδαία επιδείνωση της ήδη εύθραυστης ρωσικής οικονομίας.
Είναι ξεκάθαρο ότι σε αυτή την κρίση φάνηκε ότι η Πολωνία παίζει σημαντικό ρόλο. Η Πολωνία, πρώην μέλος του Συμφώνου της Βαρσοβίας, τώρα είναι μέλος της Ε.Ε. και η οικονομία της έχει υπερδιπλασιαστεί από τότε που εντάχθηκε στην Ενωση. Αρα μπορεί να παίξει τον ρόλο της χώρας-μοντέλο για την ευρωπαϊκή πορεία της Ουκρανίας.
Τα παραπάνω αυξάνουν την πιθανότητα, τα γεωπολιτικά συμφέροντα Ευρώπης και Ρωσίας να ταυτίζονται στην ουκρανική κρίση.
Αυτό αποδεικνύεται και από τις έως τώρα εξελίξεις, οι οποίες είναι κατά βάση ειρηνικές. Ακόμα κι αν υπάρξει κλιμάκωση, θα είναι πρόσκαιρη. Η Ρωσία τελικά θα συνεργαστεί με τη διεθνή κοινότητα για την εξεύρεση πολιτικής λύσης στην Ουκρανία με διπλωματικά μέσα.
Σε γενικές γραμμές, η ουκρανική κρίση βρίσκει την Ευρώπη να εξέρχεται της δικής της οικονομικής κρίσης και έχει το περιθώριο να επενδύσει στη σταθεροποίηση της ενεργειακής της ασφάλειας και να εντάξει τουλάχιστον τη Δυτική Ουκρανία σε μία πορεία σύγκλισης στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η κατάσταση παραμένει εξαιρετικά κρίσιμη κυρίως λόγω της δράσης ακραίων στοιχείων στις δύο πλευρές και της επικείμενης χρεοκοπίας. Ομως, και μέχρι στιγμής, η μεταβατική κυβέρνηση δείχνει να ακολουθεί έναν οδικό χάρτη που έχει την αποδοχή της συντριπτικής πλειοψηφίας του Κοινοβουλίου και του διεθνούς παράγοντα.
Σε βάθος χρόνου, εκτιμώ ότι το βελούδινο διαζύγιο μεταξύ Δυτικής, Ανατολικής Ουκρανίας και της Κριμαίας αποτελεί το πιθανότερο σενάριο.
Εάν συμβεί αυτό, τότε οι αγωγοί του φυσικού αερίου που τροφοδοτούν την Κεντρική Ευρώπη «αποκτούν απευθείας σύνορα» με τη Ρωσία. Μένει να δούμε τι θα αποφασίσουν οι περιοχές της Ανατολικής Ουκρανίας και Κριμαίας.
* Οικονομολόγος, έχει διατελέσει ανώτατο διευθυντικό στέλεχος πολυεθνικών χρηματοπιστωτικών οργανισμών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.