Ποια μεγάλη οικονομία έχει τις περισσότερες πιθανότητες να διαψεύσει τις προσδοκίες φέτος και πιθανώς να γίνει η αιτία μιας αρκετά σοβαρής χρηματοπιστωτικής κρίσης ικανής να ανακόψει τον ρυθμό της ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας; Αν και ως συνήθεις ύποπτοι φέρονται η Κίνα και η Νότια Ευρώπη, τελικώς, κατά την άποψή μου, εκείνη που θα πρέπει να ενοχοποιηθεί είναι η Ιαπωνία. Παρά το γεγονός ότι δεν τραβά την προσοχή τον τελευταίο καιρό, εξακολουθεί να είναι η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, με το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της ισοδύναμο με εκείνο της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας μαζί. Οι βιομηχανίες της είναι βασικές ανταγωνίστριες των αντίστοιχων αμερικανικών, ευρωπαϊκών και νοτιοκορεατικών, ενώ διαθέτει μέγεθος ικανό να πυροδοτήσει χρηματοπιστωτικές κρίσεις σε όλη την Ασία, όπως το 1997. Για να κάνουμε τα πράγματα χειρότερα, η αγορά των κρατικών ομολόγων της Ιαπωνίας έχει δημιουργήσει μια τεράστια «φούσκα», η οποία μπορεί να διαλυθεί, με καταστροφικές συνέπειες, εάν φανεί πως ναυάγησε το τολμηρό οικονομικό πρόγραμμα του Ιάπωνα πρωθυπουργού Σίνζο Αμπε. Ημουν από τους πρώτους θιασώτες του, αλλά θορυβήθηκα τον Οκτώβριο του 2013, όταν ο κ. Αμπε αποφάσισε να επιβάλει μαζική αύξηση φόρου κατανάλωσης αρχής γενομένης από την 1η Απριλίου τρέχοντος.
Αρχικά το πρόγραμμα Αμπε ήταν πολλά υποσχόμενο, γιατί κλόνιζε τον εφησυχασμό των προηγούμενων κυβερνήσεων με τις τρεις αιχμές μιας ριζοσπαστικής οικονομικής πολιτικής, δηλαδή της νομισματικής επέκτασης, των δημοσιονομικών κινήτρων και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Ωστόσο, δύο από αυτές τις αιχμές αποδυναμώθηκαν ήδη από πέρυσι τον Οκτώβριο, με τις μεταρρυθμίσεις στα εργασιακά θέματα, την εταιρική διακυβέρνηση, την πολιτική ανταγωνισμού και τη διαχείριση του συνταξιοδοτικού συστήματος να εγκαταλείπονται ή να μετατίθενται αορίστως για το καλοκαίρι.
Σε επίπεδο δημοσιονομικό, η υποχώρηση του Σίνζο Αμπε έναντι του πανίσχυρου υπουργείου Οικονομικών της χώρας θα γυρίσει μπούμερανγκ με τον φόρο κατανάλωσης στο 8% αιφνιδίως από την 1η Απριλίου, όταν προηγουμένως βρισκόταν στο 5%. Αργότερα τον Οκτώβριο του 2015 θα φθάσει το 10%. Η δημοσιονομική περιστολή αυτή –ακριβώς αντίστοιχη με εκείνη στη Βρετανία το 2011 (2,4%) και στην Ιταλία το 2012 (2,2%)– θα περιορίσει την οικονομική ανάπτυξη στο 1,4% φέτος από το 2,5%, κατά τις επίσημες προβλέψεις, ενώ η πραγματικότητα μπορεί και να αποβεί δεινότερη. Ανεξάρτητοι οικονομολόγοι προβλέπουν ανάπτυξη μόλις 0,8% φέτος, αν και θεωρητικά υπάρχουν μέτρα αντισταθμιστικά, τα οποία μπορούν να αμβλύνουν τις συνέπειες της φορολογικής επιβάρυνσης. Χωρίζονται δε σε έξι κατηγορίες. Πρώτον, πρόσθετες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για τόνωση επενδύσεων και αύξηση προσλήψεων και παραγωγικότητας, καθώς όσα σχετικά νομοσχέδια προωθούνται προς ψήφιση (κίνητρα για μεγαλύτερη συμμετοχή γυναικών στην αγορά εργασίας, εξορθολογισμός γεωργίας κ.λπ.) δεν υπόσχονται πολλά και δεν αναμένεται να επηρεάσουν σημαντικά την ανάπτυξη. Δεύτερον, αυξήσεις στους μισθούς της τάξεως του 3% ή παραπάνω, ενώ, τρίτον, προτείνονται φοροαπαλλαγές για τις επιχειρήσεις, ώστε να εξισορροπηθεί η αυξημένη φορολογία στην κατανάλωση και να παρακινηθούν οι εταιρείες να επενδύσουν. Τέταρτον, έχουν ανακοινωθεί δαπάνες για δημόσια έργα ύψους 5 τρισ. γιεν, αλλά με τέτοια κεφάλαια, απλώς διατηρείται η δημόσια επένδυση σε επίπεδα ίσα με εκείνα του 2013. Πέμπτον, θα γίνει προσπάθεια με ρυθμιστικά μέτρα να αναζωογονηθεί το Χρηματιστήριο του Τόκιο. Εκτον, η τελευταία επιλογή της κυβέρνησης θα ήταν η επιθετικότερη νομισματική επέκταση, εάν η οικονομία της Ιαπωνίας υποστεί δριμεία κάμψη.