Eκ πρώτης όψεως, οι δρόμοι που ακολουθούν οι κεντρικές τράπεζες των πλουσιότερων οικονομιών του κόσμου χωρίζουν. Η Τράπεζα της Αγγλίας και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) εγκαταλείπουν σταδιακά τη χαλαρή νομισματική πολιτική. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), αντίθετα, φαίνεται να πορεύεται προς μια πιο χαλαρή κατεύθυνση.
Εάν, ωστόσο, εξετάσει κανείς καλύτερα την κατάσταση θα ανακαλύψει ομοιότητες στον πλούσιο κόσμο. Τα βασικά επιτόκια παραμένουν χαμηλά για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα και αναμένεται να παραμείνουν έτσι μεσοπρόθεσμα. Η ΕΚΤ, μάλιστα, εξετάζει την πιθανότητα των αρνητικών επιτοκίων στις καταθέσεις των τραπεζών. Ακόμη και στις ΗΠΑ ή τη Βρετανία η προοπτική των «φυσιολογικών επιτοκίων» είναι μακρινή. Οι αγορές εκτιμούν ότι τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια τόσο στη Fed όσο και στην Τράπεζα της Αγγλίας θα κυμαίνονται σε επίπεδα χαμηλότερα του 2% μέχρι τις αρχές του 2017. Στην Ευρωζώνη δεν θα αναρριχηθούν πλησίον του 2% πριν από το 2020. Τα επιτόκια είναι χαμηλά για έναν πολύ καλό λόγο. Οι οικονομίες δεν μπορούν να αντέξουν υψηλότερα επιτόκια. Οι κεντρικές τράπεζες προσπαθούν να αντιμετωπίσουν δύο παράγοντες που πιέζουν καθοδικά τα βασικά επιτόκια όταν ο δανεισμός στην πραγματική οικονομία παραμένει δύσκολος. Ισχυρές οικονομίες με μεγάλη εξαγωγική δραστηριότητα, όπως είναι τα κράτη-μέλη του ΟΠΕΚ και η Κίνα, αγοράζουν τεράστιες ποσότητες κρατικών ομολόγων από τον πλούσιο κόσμο, οδηγώντας τα επιτόκια σε ακόμη χαμηλότερα επίπεδα. Τα χαμηλά επιτόκια οφείλονται, επίσης, στην αύξηση των αποταμιεύσεων εκ μέρους των εύπορων.
Παράλληλα, μειώθηκε η ζήτηση για δάνεια μαζί με την κατανάλωση καθώς τα νοικοκυριά επικεντρώθηκαν στην αποδέσμευσή τους από υφιστάμενες πιστώσεις. Την ίδια ώρα, ο πληθωρισμός κινείται χαμηλότερα του 2% σε πλήρη αντίθεση με τη δεκαετία του ‘70.
Οι τιμές
Οι κεντρικές τράπεζες έχουν επωμισθεί μεγάλη ευθύνη τα τελευταία χρόνια για έναν ακόμη λόγο: χαμηλός πληθωρισμός. Αν και η σταθερότητα των τιμών είναι μεγάλο επίτευγμα, συνοδεύεται με ανάλογο κόστος. Και το κόστος αυτό συνδέεται με την υποτονική ανάπτυξη. Πάρα το γεγονός ότι οι κεντρικές τράπεζες είναι σήμερα στριμωγμένες ανάμεσα στην ανάγκη των πραγματικών οικονομιών τους για φθηνά δάνεια και των συσσωρευμένων επιπλοκών από τα χαμηλά επιτόκια στη διατραπεζική αγορά υπάρχουν επιλογές. Κάποια αποσυμπίεση θα μπορούσε να επιτευχθεί από την αύξηση του πληθωρισμού. Ετσι, οι κεντρικές τράπεζες θα μπορούσαν να μειώσουν το πραγματικό κόστος δανεισμού στην οικονομία και να διευκολύνουν τη ροή της πίστωσης σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, καθώς ο πληθωρισμός μειώνει το βάρος αποπληρωμής ενός υφιστάμενου δανείου. Ο υψηλότερος πληθωρισμός θα επιτάχυνε, επίσης, την επαναφορά των επιτοκίων σε φυσιολογικά επίπεδα. Οι κεντρικές τράπεζες θα ωφελούσαν τον κόσμο εάν υπόσχονταν ότι δεν θα εγκαταλείψουν τη χαλαρή νομισματική πολιτική τους μέχρι να επανέλθουν οι δείκτες πληθωρισμού στους στόχους τους. Δηλαδή θα πρέπει να υπάρξει μια βελτίωση του οικονομικού τοπίου για να προετοιμάσουν μια άνοδο των επιτοκίων. Αλλά η απομάκρυνση των μέτρων χαλαρής νομισματικής πολιτικής ενόσω ο πληθωρισμός είναι χαμηλός θα καταστήσει ακόμη πιο δύσκολη την καταπολέμηση της επόμενης ύφεσης.