Καθώς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συνεδριάζει αύριο στις Βρυξέλλες, αναζωπυρώνεται η μεγάλη δημόσια συζήτηση για το τι θα πρέπει να περιλαμβάνει η νέα πολιτική συμφωνία για την Ευρώπη. Οι αντιμαχόμενες ομάδες συνασπίζονται γύρω από το δίπολο «σταθερότητα-ανάπτυξη», με την πρώτη ομάδα να υποστηρίζει τα προτερήματα της δημοσιονομικής πειθαρχίας και τη δεύτερη να υποστηρίζει ότι σοφότερο είναι να υπάρξει δημοσιονομική ευελιξία ώστε να χρηματοδοτηθούν οι μεταρρυθμίσεις.
Κατά την άποψή μου, η Ε.Ε. πρέπει να αποφύγει μία ακόμη άχρηστη διένεξη για τους δημοσιονομικούς κανόνες και αντ’ αυτού να χρησιμοποιήσει το πολιτικό της κεφάλαιο ώστε να ενισχύσει την ανάπτυξη. Μία συμφωνία θα μπορούσε να περιλαμβάνει τρία βασικά στοιχεία.
Το πρώτο στοιχείο είναι η αναγνώριση ότι το δημόσιο χρέος πολλών κρατών είναι υπερβολικά υψηλό. Οπότε απλούστατα δεν έχουν το περιθώριο να χρηματοδοτήσουν νέα μέτρα στήριξης της οικονομίας. Ειδικότερα σε χώρες όπου το μέγεθος του δημοσίου τομέα είναι ήδη πολύ μεγάλο και η αποτελεσματικότητά του αμφισβητούμενη, νέα μέτρα τόνωσης της οικονομίας θα πρέπει να αποφευχθούν. Σε τέτοιες περιπτώσεις η καλύτερη εθνική αναπτυξιακή πρόταση είναι μια σοβαρή μεταρρύθμιση του Δημοσίου και μεταφορά πόρων σε δημόσια αγαθά που ενισχύουν την ανάπτυξη.
Το δεύτερο στοιχείο μιας συμφωνίας θα πρέπει να είναι η παραδοχή ότι είναι πολύ δύσκολο να διατηρηθούν βιώσιμο το χρέος και υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα όταν ο πληθωρισμός της Ευρωζώνης είναι υπερβολικά χαμηλός και η ανάπτυξη αναιμική όπως είναι σήμερα. Προφανώς, η Ευρωζώνη χρειάζεται διαφορετική μακροοικονομική πολιτική. Επειδή τα κράτη με υψηλό δημόσιο χρέος δεν μπορούν να πάρουν μέτρα τόνωσης της οικονομίας, είναι λογικό αυτό να γίνει από χώρες που έχουν το περιθώριο να το κάνουν όπως Γερμανία, Ολλανδία, Δανία, Σουηδία, Πολωνία και Φινλανδία, οι οποίες θα πρέπει να αρχίσουν δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές, παιδεία, έρευνα και ανάπτυξη. Αυτές οι επενδύσεις θα είναι καλές τόσο για τις χώρες που θα τις κάνουν, αλλά θα ωφελήσουν γενικότερα την Ευρωζώνη. Τα μέτρα τόνωσης θα πρέπει να συνδυαστούν με επιθετική νομισματική πολιτική.
Το τρίτο στοιχείο είναι η παραδοχή πως η Ευρώπη δεν επενδύει αρκετά στα ευρωπαϊκά δημόσια αγαθά. Η αύξηση των επενδύσεων σε διευρωπαϊκές υποδομές όχι μόνο θα ευνοούσε την κοινή αγορά, αλλά θα ενίσχυε σημαντικά και την οικονομική ανάπτυξη. Τι είδους έργα αξίζει να γίνουν και πώς θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν; Το ευρωπαϊκό ενεργειακό δίκτυο είναι μια πρώτης τάξεως επιλογή. Στην πραγματικότητα, μετά την ουκρανική κρίση επείγει να δοθεί απάντηση στο ερώτημα πώς μπορεί η Ευρώπη να αντιμετωπίσει πιθανές ελλείψεις στην τροφοδοσία φυσικού αερίου. Το πρόβλημα είναι ότι προς το παρόν μεγάλο μέρος του ενεργειακού δικτύου βρίσκεται στα χέρια ιδιωτών. Μια δημόσια παρέμβαση δεν θα πρέπει να εκδιώξει τους ιδιώτες επενδυτές ούτε να καταστήσει μη ανταγωνιστικές τις επενδύσεις τους, συνεπώς θα πρέπει να εστιάσει σε αυτά τα σημεία του δικτύου όπου δεν εμπλέκεται ο ιδιωτικός τομέα. Ενας άλλος σημαντικός τομέας όπου μπορούν να γίνουν δημόσιες επενδύσεις είναι η εξοικονόμηση ενέργειας. Η επιχορήγηση και η ενίσχυση επενδύσεων σε αυτόν τον τομέα όχι μόνο ταιριάζει με τον στόχο της Ευρώπης για το κλίμα, αλλά μπορεί να έχει και σημαντική μακροοικονομική επίπτωση μέσω της αύξησης της ζήτησης. Το ίδιο ισχύει και για επενδύσεις στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, ιδίως γρήγορο Ιντερνετ σε αγροτικές περιοχές. Η χρηματοδότηση επιπλέον επενδύσεων ύψους τουλάχιστον 70 δισ. ευρώ θα πρέπει να γίνει από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (EIB) και άλλων ευρωπαϊκών εργαλείων. Αντί, λοιπόν, η Ευρώπη να σπαταλάει πολιτικό κεφάλαιο σε μία ακόμη μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, είναι καιρός να σχεδιάσει μία νέα συμφωνία για την ανάπτυξη, την οποία σίγουρα χρειάζεται ώστε να επιτύχει τους δημοσιονομικούς της στόχους.
* Ο κ. Guntram Wolff είναι διευθυντής του think tank Bruegel με έδρα τις Βρυξέλλες.