Ακούμε συχνά να μιλούν για τα οικονομικά μας προβλήματα σαν να ήταν σύνθετα και μυστηριώδη. Ομως, όπως επισήμανε πρόσφατα ο οικονομολόγος Ντιν Μπέικερ, στην πραγματικότητα αυτό που συνέβη είναι απλούστατο: είχαμε μια τεράστια φούσκα ακινήτων και, όταν έσκασε, άφησε μια τρύπα δαπανών. Ολα τα όλα είναι υποσημειώσεις.
Η κατάλληλη αντιμετώπιση ήταν εξ ίσου απλή: καλύπτουμε την τρύπα με τη ζήτηση. Η περίοδος αμέσως μετά τη φούσκα ήταν και εξακολουθεί να είναι η πλέον κατάλληλη για να επενδύσουμε σε υποδομές. Στις καλές εποχές οι δημόσιες δαπάνες σε δρόμους και γέφυρες ανταγωνίζονται τις δαπάνες του ιδιωτικού τομέα για την άντληση πόρων. Από το 2008, όμως, έχουμε πάρα πολλούς ανέργους, ιδιαίτερα στον τομέα των κατασκευών, και πάρα πολλά κεφάλαια που δεν έχουν πώς να επενδυθούν. Η λύση θα ήταν να επιστρατεύσουν το κατάλληλο εργατικό δυναμικό σε επενδύσεις στις οποίες θα τοποθετηθούν αυτά τα αδρανή κεφάλαια.
Εκείνο που έγινε, όμως, ήταν ακριβώς το αντίθετο: μια άνευ προηγουμένου μείωση των δαπανών για έργα υποδομών. Από τις αρχές του 2008 οι δαπάνες για κατασκευές έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 20%.
Από πολιτικής απόψεως, αυτό αποτελεί μια σχεδόν σουρεαλιστικά παράλογη εξέλιξη: κατορθώσαμε να αποδυναμώσουμε την οικονομία μας βραχυπρόθεσμα, ενώ παράλληλα υπονομεύουμε τις μακροπρόθεσμες προοπτικές της.
Και τα πράγματα αναμένεται να γίνουν χειρότερα. Το ομοσπονδιακό ταμείο για τη χρηματοδότηση των αυτοκινητοδρόμων που καλύπτει σε μεγάλο βαθμό την κατασκευή και συντήρηση των αυτοκινητοδρόμων έχει σχεδόν εξαντληθεί. Οι κατασκευές δρόμων θα πρέπει να μειωθούν δραστικά σε λίγες εβδομάδες, εκτός κι αν αποφασίσει το Κογκρέσο να τις χρηματοδοτήσει με κάποιον τρόπο.
Αν συμβεί κάτι τέτοιο, θα κοστίσει εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας που μπορεί να ανακόψουν την ανάκαμψη που επιτέλους καταγράφεται στην αγορά εργασίας. Και φυσικά θα μειώσει το μακροπρόθεσμο δυναμικό ανάπτυξης. Τι πήγε τόσο άσχημα; Οπως και με τόσα άλλα προβλήματα, η απάντηση είναι η συνισταμένη μιας άκαμπτης ιδεολογίας και της τακτικής του να προελαύνει κανείς πολιτικά αφήνοντας πίσω του καμένη γη. Η κρίση που έχει πλήξει το ταμείο χρηματοδότησης των αυτοκινητόδρομων δεν είναι παρά ένα παράδειγμα ενός πολύ ευρύτερου προβλήματος. Οι πόροι του εξαντλούνται και θα πρέπει να σταματήσουν τα έργα κατασκευής ή αποκατάστασης των δρόμων.
Θα μπορούσαμε, όμως, απλώς να επιδοτήσουμε το ταμείο χρηματοδότησης των αυτοκινητοδρόμων, αλλά μας λένε ότι δεν μπορούμε να το κάνουμε γιατί θα διευρυνθεί το έλλειμμα. Και τα ελλείμματα είναι κακά τουλάχιστον όταν υπάρχει ένας Δημοκρατικός στον Λευκό Οίκο, ακόμη κι αν η κυβέρνηση μπορεί να δανειστεί με απίστευτα χαμηλά επιτόκια. Κι έτσι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε για τους δρόμους μας. Ολα αυτά ακούγονται παράλογα, για τον απλούστατο λόγο ότι είναι παράλογα. Η ίδια συλλογιστική βρίσκεται πίσω από τη βουτιά που έχουν κάνει συνολικά οι δημόσιες επενδύσεις.
Οι περισσότερες επενδύσεις γίνονται από τις πολιτειακές και τοπικές αρχές που πρέπει να παρουσιάζουν ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς και να βλέπουν τα έσοδά τους να υποχωρούν μετά τη φούσκα των ακινήτων. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, όμως, θα μπορούσε να είχε στηρίξει τις δημόσιες επενδύσεις με εγγυήσεις και οι πολιτείες θα μπορούσαν να είχαν αντλήσει έσοδα, όπως έκαναν ορισμένες εξ αυτών. Η κατάρρευση των δημόσιων επενδύσεων υπήρξε πολιτική επιλογή.
Το πρόβλημα με την έλλειψη χρηματοδότησης για την κατασκευή αυτοκινητοδρόμων σκιαγραφεί πόσο καταστρεπτική είναι αυτή η πολιτική επιλογή. Μπορεί κανείς να εμποδίσει τις πράσινες επενδύσεις ή τα τρένα υψηλής ταχύτητας ή ακόμη και την ανέγερση σχολικών κτιρίων. Πολλοί συντηρητικοί διαφωνούν με αυτά τα έργα. Αλλά όλοι, από τα προοδευτικά ερευνητικά ινστιτούτα μέχρι το αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο, πιστεύουν ότι χρειαζόμαστε καλούς δρόμους. Ωστόσο ο συνδυασμός μιας ιδεολογίας που εναντιώνεται σε ορισμένους φόρους με μια υστερία κατά των ελλειμμάτων μάς αναγκάζει να αφήσουμε να καταστραφούν οι αυτοκινητόδρομοι και το μέλλον μας.