Οι προσδοκίες που έχουν επενδυτές αλλά και πολιτικοί (πλην των Γερμανών) στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και στην ικανότητά της να ενισχύσει την ασθμαίνουσα οικονομία της Ευρωζώνης μέσω της μαζικής αγοράς περιουσιακών στοιχείων αρχίζουν πλέον και λαμβάνουν τη μορφή χιονοστιβάδας. Η αναιμική ανάκαμψη διακόπηκε εντελώς το β΄ τρίμηνο και ο πληθωρισμός τον Αύγουστο υποχώρησε μόλις στο 0,3%, απειλώντας ευθέως κράτη-μέλη με υψηλό δημόσιο χρέος, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία. Επιπρόσθετες πιέσεις στην ευάλωτη οικονομία της Ευρωζώνης ασκεί ο γεωπολιτικός κίνδυνος από την ουκρανική κρίση και ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ε.Ε. Αρκούν οι παραπάνω λόγοι ώστε στη σημερινή συνεδρίαση το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ να υιοθετήσει την πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης, δηλαδή να τυπώσει νέο χρήμα με το οποίο θα αγοράσει ομόλογα και δάνεια; Απίθανο, συμφωνούν οι περισσότεροι οικονομολόγοι επικαλούμενοι οικονομικούς και πολιτικούς λόγους.
– Γιατί η ΕΚΤ είναι αποφασισμένη να τηρήσει σήμερα στάση αναμονής;
– Πρώτον, διότι θέλει να διαπιστώσει ποια θα είναι η επίδραση στην πραγματική οικονομία και αν θα ενισχυθεί ο τραπεζικός δανεισμός από τα μέτρα που πήρε τον Ιούνιο. Η ΕΚΤ εισήγαγε για πρώτη φορά αρνητικά επιτόκια καταθέσεων για τις τράπεζες, με την ελπίδα ότι αυτό θα τις παρακινήσει να ενισχύσουν τον δανεισμό προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά και ότι θα σπάσει το σερί 27 μηνών πιστωτικής συρρίκνωσης. Ακόμη μεγαλύτερες ελπίδες έχουν εναποτεθεί στα νέα στοχευμένα μακροπρόθεσμα δάνεια (TLTRO) προς τράπεζες, με αποκλειστικό σκοπό την ενίσχυση του δανεισμού προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Τα νέα δάνεια τετραετούς διάρκειας θα δοθούν σε δύο δόσεις, στις 18 Σεπτεμβρίου και στις 11 Δεκεμβρίου, και η ΕΚΤ θέλει να δει αν οι τράπεζες είναι πρόθυμες να χρησιμοποιήσουν αυτά τα κεφάλαια και αν θα υπάρχει ζήτηση από τις επιχειρήσεις. Επιπλέον ενδεχόμενη ανάληψη δράσης σήμερα θα σηματοδοτούσε πανικό από την πλευρά της ΕΚΤ.
– Απειλείται η Ευρωζώνη από αποπληθωρισμό;
– Μέχρι σήμερα ο πρόεδρος της ΕΚΤ κ. Μάριο Ντράγκι αρνείται σθεναρά ότι υπάρχει τέτοιου είδους απειλή. Ωστόσο, στην ομιλία του στο συνέδριο της Αμερικανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας (Fed) στις 22 Αυγούστου, ο κ. Ντράγκι παραδέχτηκε για πρώτη φορά ότι η πίστη των αγορών πως η ΕΚΤ θα διατηρήσει μεσοπρόθεσμα τον πληθωρισμό «κοντά αλλά κάτω από 2%» μάλλον έχει διασαλευτεί. Παρ’ όλα αυτά, η ΕΚΤ μάλλον είναι αποφασισμένη να περιμένει μέχρι να έχει και άλλα σημάδια ότι ο πληθωρισμός δεν πρόκειται να επιστρέψει σύντομα στο επίπεδο που ορίζει η εντολή που έχει λάβει η ΕΚΤ. Στη διάρκεια του 2009, ο πληθωρισμός της Ευρωζώνης ήταν αρνητικός για αρκετούς μήνες, χωρίς η ΕΚΤ να πάρει αντισυμβατικά μέτρα.
– Υποτίθεται ότι η ΕΚΤ παίρνει τις αποφάσεις της τελείως ανεξάρτητα από τους πολιτικούς βασιζόμενη μόνο σε οικονομικά στοιχεία. Δεν επαρκούν αυτά ώστε να προχωρήσει σε νομισματική χαλάρωση;
– Τα στοιχεία μάλλον είναι επαρκή, αλλά η ΕΚΤ δεν λειτουργεί σε συνθήκες πολιτικού κενού. Η αλήθεια είναι ότι η ΕΚΤ χρειάζεται πολιτική υποστήριξη από τα μεγάλα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης προτού προχωρήσει στο τύπωμα νέου χρήματος. Προς το παρόν, το Βερολίνο εξακολουθεί να αντιστέκεται στην ποσοτική χαλάρωση, όπως φάνηκε από τα σχόλια του Γερμανού υπουργού Οικονομικών την περασμένη εβδομάδα, ο οποίος εκτίμησε ότι η νομισματική πολιτική έχει φτάσει στα όριά της. Η επίτευξη συμφωνίας μεταξύ Γερμανίας, Γαλλίας και Ιταλίας για χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής των δύο τελευταίων με αντάλλαγμα την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων αναμφίβολα θα διευκόλυνε τον κ. Ντράγκι.
– Πότε προβλέπεται να προχωρήσει η ΕΚΤ στη νομισματική χαλάρωση;
– Η πλειονότητα των οικονομικών αναλυτών πιστεύει ότι αυτό θα γίνει το α΄ τρίμηνο του 2015, εκτός κι αν υπάρξει κάποια πολύ σοβαρή εξέλιξη στην κρίση της Ουκρανίας, όπως εισβολή της Ρωσίας. Τότε το κρίσιμο ερώτημα θα είναι αν η παρέμβαση της ΕΚΤ θα είναι επαρκής ή αν θα γίνει για τα μάτια του κόσμου.
Διαφωνία για τα ευρωομόλογα
Την έντονη και μάλλον άκομψη αντίδραση της γερμανικής κυβέρνησης προκάλεσε χθες άρθρο του διευθύνοντος συμβούλου της Commerzbank, της δεύτερης μεγαλύτερης τράπεζας της Γερμανίας, με το οποίο τάσσεται υπέρ της έκδοσης ευρωομολόγων «ώστε το ευρώ να καθιερωθεί μόνιμα ως νόμισμα με παγκόσμια σημασία». Γράφοντας στη γερμανική εφημερίδα Handelsblatt, ο κ. Μάρτιν Μπλέσινγκ μάλλον διέπραξε αυτό που στη Γερμανία θεωρείται αμάρτημα τόσο σοβαρό όσο και το προπατορικό, υποστηρίζοντας ότι η έκδοση ευρωομολόγων και η δημιουργία νομικά δεσμευτικού πλαισίου για τη χρήση τους θα αποτελούσε «ισχυρό κίνητρο για τήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας». Ο χριστιανοδημοκράτης κ. Στέφεν Καμπέτερ, αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, συνέστησε στον κ. Μπλέσινγκ να περιοριστεί στα της τράπεζάς του. Περιέργως ο κ. Καμπέτερ «ξέχασε» να απευθύνει την ίδια σύσταση και στον διευθύνοντα σύμβουλο της Deutsche Bank που τάχθηκε κατά της έκδοσης ευρωομολόγων. Ο δε κυβερνητικός εκπρόσωπος επανέλαβε ότι «για εμάς το θέμα των ευρωομολόγων δεν τίθεται προς συζήτηση».