Ποτέ πριν δεν φαινόταν τόσο μεγάλο το χάσμα μεταξύ των φιλοδοξιών και των δυνατοτήτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η στάσιμη οικονομία της και η κρίση στην Ουκρανία αποκαλύπτουν σημαντικές αποτυχίες της ηγεσίας της. Και στις δύο περιπτώσεις οι κατηγορίες βαρύνουν ιδιαίτερα τη Γερμανία, την de facto ηγέτιδα δύναμη της Ευρώπης.
Είναι αυτό άδικο; Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι τα πλήγματα στην ευημερία και την ασφάλεια της Ευρώπης προκλήθηκαν από εξωτερικές δυνάμεις, ότι η παγκόσμια ύφεση άρχισε στις ΗΠΑ και ότι για τη σύγκρουση στην Ουκρανία ευθύνεται αποκλειστικά ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Οποιος έλεγε κάτι τέτοιο θα ήταν υπερβολικά επιεικής απέναντι στους Ευρωπαίους ηγέτες. Η τρέχουσα οικονομική πολιτική της Ε.Ε. είναι αδικαιολόγητη: Η Ενωση επέλεξε να παρατείνει την ύφεση, διότι απέρριψε όλα τα διαθέσιμα διορθωτικά μέτρα. Οσον αφορά την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας, αυτές μόλις και μετά βίας υφίστανται. Δεν έκανε η Ευρώπη τον Πούτιν τον αδίστακτο παραβάτη του νόμου που είναι, όμως τον προκάλεσε ενώ γνώριζε ότι ήταν απρόθυμη ή ανίκανη ν’ αντιμετωπίσει τις συνέπειες. Η ευθύνη της Γερμανίας γι’ αυτά τα λάθη είναι δυσανάλογη. Δεν είναι απλώς ότι το μέγεθος και η ισχύς της γερμανικής οικονομίας έχουν καταστήσει το Βερολίνο την de facto πρωτεύουσα της Ευρώπης. Είναι ακόμη ότι τα λάθη που έγιναν είναι χαρακτηριστικά γερμανικά λάθη, της μεταπολεμικής Γερμανίας εννοώ. Ο παθολογικός φόβος των Γερμανών για τον πληθωρισμό και τα επακόλουθά του έχει παραλύσει την οικονομική πολιτική της Ευρώπης. Η επηρμένη επιθυμία της να κάνει εμπόριο με τη Ρωσία και η διστακτικότητά της ν’ αντιμετωπίσει δυναμικά τις απειλές έχει καταστήσει ανίσχυρη την ευρωπαϊκή πολιτική ασφάλειας.
Η δημοσιονομική λιτότητα και η σκληρή νομισματική πολιτική έχουν τεράστιο κόστος και απειλούν την Ευρώπη με αποπληθωρισμό. Οι Γερμανοί αξιωματούχοι αντιστάθηκαν σθεναρά στο ενδεχόμενο δημοσιονομικής χαλάρωσης και στις συνεσταλμένες προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να χαλαρώσει τη νομισματική πολιτική. Προκειμένου να υποστηριχθεί η ζήτηση, αυτό που απαιτείται είναι ποσοτική χαλάρωση του είδους που εφάρμοσαν οι ΗΠΑ. Και οι ασφυκτικοί δημοσιονομικοί κανόνες θα μπορούσαν να προσαρμοστούν αν υπήρχε η θέληση. Αυτές οι πρωτοβουλίες δεν είναι τελείως ακίνδυνες, αλλά ο φόβος για υπερπληθωρισμό του στυλ της δεκαετίας του 1920 είναι παράλογος στις παρούσες συνθήκες. Η επιθυμία για ειρήνη και εμπόριο δεν είναι παράλογη, αλλά η Ευρώπη πρέπει να δείχνει επαρκώς αποφασισμένη ώστε ο Πούτιν να το σκέφτεται δύο φορές. Υπό την ηγεσία της Γερμανίας η Ευρώπη κωλυσιέργησε όσον αφορά την επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας από τότε που ξέσπασε η ουκρανική κρίση. Εκτός από το γεγονός ότι η δειλή αυτή στάση περιορίζει τις άμεσες επιπτώσεις για τον Πούτιν, θέτει εν αμφιβόλω τη θέληση της Ευρώπης να υπερασπιστεί τον εαυτό της και τους νατοϊκούς συμμάχους της. Η Ρωσία καταλαμβάνει ξένα εδάφη διά των όπλων και η Ευρώπη δειλιάζει στην ιδέα να επιβάλει σκληρές οικονομικές κυρώσεις. Τι αποκαλύπτει αυτό για την αξιοπιστία των υποσχέσεων να πολεμήσει για την Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής αν χρειαστεί; Σε κάθε περίπτωση, όταν ο Πούτιν αντέδρασε όπως αντέδρασε στην πρόθεση της Δύσης να εντάξει στους κόλπους της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ την Ουκρανία, τι επιλογές είχε η Ευρώπη; Παρά τις επανειλημμένες περί του αντιθέτου δεσμεύσεις από τη δεκαετία του 1980, η Ευρώπη αφέθηκε να εξαρτηθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο. Θεωρεί πολύ σημαντικό το εξαγωγικό εμπόριο με τη Ρωσία και τα τελευταία χρόνια περιορίζει τις αμυντικές της δαπάνες. Και στα τρία ζητήματα η Γερμανία και πάλι διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο. Αναλογιζόμενος τον 20ό αιώνα, είναι καλό που σήμερα στην ηγεσία της Ευρώπης βρίσκεται μια ειρηνική Γερμανία. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένοι κακοί τύποι εκεί έξω και μία ή δύο χώρες που δεν έχουν υιοθετήσει ακόμη τη σύγχρονη κοσμοθεώρηση της Γερμανίας. Αν η Γερμανία προσδοκά να ηγηθεί, καλά θα κάνει να το καταλάβει αυτό και ν’ αποδεχτεί τις ευθύνες που συνοδεύουν τον ρόλο.