Η ανάκαμψη της Ευρωζώνης έχει σταματήσει και ο πληθωρισμός της αγγίζει το μηδέν. Με κάποια καθυστέρηση η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προσπαθεί να αναθερμάνει την άψυχη οικονομία με δύο τρόπους πέραν των ιστορικά χαμηλών επιτοκίων: με ένα σχήμα χρηματοδότησης που θα ενισχύσει τον δανεισμό των τραπεζών στις επιχειρήσεις και με την αγορά τίτλων του ιδιωτικού τομέα.
Στις 18 Σεπτεμβρίου θα διεξαγάγει την πρώτη από τις δύο επιχειρήσεις δανεισμού για το τρέχον έτος και θα διαθέσει στις τράπεζες πάνω από 400 δισ. ευρώ με εξαιρετικά γενναιόδωρους όρους: με σταθερό ετήσιο επιτόκιο μόλις 0,15% επί τουλάχιστον τέσσερα χρόνια. Μοναδικός όρος πως οι τράπεζες θα διοχετεύσουν τον δανεισμό αυτόν στις επιχειρήσεις, κάτι που σημαίνει ότι θα εξακολουθεί να συρρικνώνεται το χαρτοφυλάκιό της σε εταιρικά δάνεια, αλλά με πιο αργό ρυθμό από πριν. Το 2015 και το 2016 θα διατεθούν και άλλα κεφάλαια υπό τον όρο πως οι τράπεζες θα αυξήσουν πράγματι τον δανεισμό.
Αυτά τα «στοχευμένα» μακροπρόθεσμα δάνεια επιχειρούν να διορθώσουν το ψεγάδι στο προηγούμενο σχήμα της ΕΚΤ: τον χειμώνα 2011-2012 οι τράπεζες της Νότιας Ευρώπης χρησιμοποίησαν τα φθηνά δάνεια για να αγοράσουν κρατικά ομόλογα και όχι για να δανείσουν τις επιχειρήσεις. Δεν πρόκειται, πάντως, να αξιοποιηθεί όλη η χρηματοδότηση που θα τεθεί στη διάθεση των τραπεζών. Οι τράπεζες της Νότιας Ευρώπης θα σπεύσουν να ενθυλακώσουν τα κεφάλαια, ενώ εκείνες των βόρειων χωρών όπως της Γερμανία δεν έχουν τόση ανάγκη. Οι αναλυτές εκτιμούν πως το ποσό που θα δοθεί φέτος θα είναι της τάξεως των 250 δισ. ευρώ.
Παράλληλα με τη χορήγηση μακροπρόθεσμων δανείων στις τράπεζες, τον Οκτώβριο η ΕΚΤ θα αρχίσει τις αγορές δύο τύπων χρηματοπιστωτικών εργαλείων, που θα βασίζονται σε τραπεζικά δάνεια: τα καλυμμένα ομόλογα και τα τιτλοποιημένα δάνεια. Η αγορά των τιτλοποιημένων δανείων θα μπορούσε θεωρητικά να δώσει ώθηση στον δανεισμό ιδίως όταν τα δάνεια τα οποία αφορά έχουν χορηγηθεί σε μικρές επιχειρήσεις. Οι τράπεζες που πουλούν τιτλοποιημένα δάνεια δεν θα χρειάζεται πλέον να διατηρούν κεφάλαια έναντι αυτών των δανείων και έτσι θα τα απελευθερώσουν για να χορηγήσουν νέα δάνεια. Ωστόσο τα τιτλοποιημένα δάνεια είναι χωρισμένα σε φέτες με διαφορετικούς βαθμούς επικινδυνότητας. Και η ΕΚΤ θα αγοράσει μόνο τις ασφαλέστερες φέτες ή εκείνες που έχουν την εγγύηση των κυβερνήσεων.
Ως εκ τούτου, δεν θα έχει μεγάλες επιλογές για τις αγορές της: η αξία όλων των τιτλοποιημένων δανείων της Ευρωζώνης που βρίσκονται σε εκκρεμότητα προς μικρές επιχειρήσεις δεν υπερβαίνει τα 100 δισ. δολάρια. Από τη στιγμή που θα τυπώσει χρήμα για να πληρώσει τις αγορές, η κίνησή της θα αποτελεί ένα είδος ποσοτικής χαλάρωσης, αλλά θα παραμείνει σε περιορισμένη κλίμακα. Η αγορά των τιτλοποιημένων δανείων παραμένει ακόμη η σκιά αυτού που ήταν πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση. Η αγορά καλυμμένων ομολόγων είναι υγιέστερη, αλλά η ΕΚΤ κατόρθωσε να αγοράσει τέτοια ομόλογα αξίας μόνο 75 δισ. ευρώ σε διάστημα δύο ετών, που κάλυψαν τα δύο προηγούμενα προγράμματα αγοράς τίτλων. Συνολικά η ΕΚΤ θα αγωνιστεί για να αγοράσει τιτλοποιημένα δάνεια και καλυμμένα ομόλογα άνω των 100 δισ. ευρώ ετησίως, σύμφωνα με τον Γκάρεθ Ντέιβις της JPMorgan.
Ο στόχος της ΕΚΤ δεν είναι καθόλου φιλόδοξος. Για την ανάταξη της οικονομίας της Ευρωζώνης θα χρειαστεί ένα γενναίο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης με αγορές κρατικών ομολόγων, της μοναδικής αγοράς που είναι αρκετά μεγάλη για να καθιστά δυνατές τις αγορές εκτεταμένης κλίμακας.