Γενικευμένη υποχώρηση των αγορών και μάλιστα μεγάλη σημειώθηκε την Τρίτη, καθώς η Κίνα και η Ελλάδα υπενθύμισαν στους επενδυτές ότι η παγκόσμια οικονομία παραμένει εύθραυστη. Η προειδοποίηση ήρθε την κατάλληλη στιγμή, καθώς δεν πρέπει να επιτρέψουμε στην εντεινόμενη αισιοδοξία που έχει καλλιεργήσει η ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας να επισκιάσει τους κινδύνους. Η Κίνα και η Ευρώπη εγκυμονούν τους μεγαλύτερους κινδύνους με διαφορετικούς τρόπους.
Στην περίπτωση της Κίνας, οι κίνδυνοι μπορούν σε μεγάλο βαθμό να αποφευχθούν και πρέπει απλώς να αντιμετωπισθούν. Για την Ευρώπη δεν υπάρχουν δικαιολογίες. Μια καλύτερη πολιτική –ή μάλλον μια οποιαδήποτε πολιτική– θα περιόριζε τους κινδύνους. Οι αρχές της Κίνας αγωνίζονται να αποτρέψουν μια έκρηξη του χρέους της χώρας, κυρίως όποιου τμήματός του οφείλεται σε επισφαλή δάνεια που έχουν λάβει οι τοπικές κυβερνήσεις.
Σύμφωνα με την κινεζική υπηρεσία εκκαθάρισης συναλλαγών, τα ομόλογα χαμηλής αξιολόγησης δεν θα γίνονται πλέον δεκτά ως ενέχυρα για βραχυπρόθεσμα δάνεια. Η κίνηση αυτή αποτελεί μια πρώτη προσπάθεια να καταστούν λιγότερο ελκυστικά τα σκιώδη και άνευ ρυθμίσεων χρηματοπιστωτικά προϊόντα που εκδίδουν τοπικές αρχές, και μέχρι στιγμής φαίνεται πως έχει νόημα.
Η απόφαση αιφνιδίασε τους επενδυτές, αλλά παράλληλα ενέσπειρε ανησυχία πως οδεύει στο τέλος της η φετινή θεαματική άνοδος των κινεζικών μετοχών. Το χρηματιστήριο της Σαγκάης υποχώρησε κατά περισσότερο από 5% σημειώνοντας τη μεγαλύτερη πτώση από το 2009. Η ηγεσία της Κίνας αντιμετωπίζει την περίπλοκη πρόκληση να αναδιαρθρώσει την οικονομία της χωρίς να τη συνθλίψει. Οτιδήποτε υπενθυμίζει τη δυσκολία του εγχειρήματος όπως και το πόσο έχουν αφεθεί εκτός ελέγχου οι ακρότητες του χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι δυνητικώς αιτία πανικού. Το μόνο που μπορεί να γίνει γι’ αυτό είναι να προωθηθούν οι μεταρρυθμίσεις, βήμα προς βήμα.
Το χειρότερο σε ό,τι αφορά τη μεγάλη πτώση που σημείωσαν οι αγορές την Τρίτη είναι η απότομη πτώση του Χρηματιστηρίου Αθηνών. Επεσε κατά 13%, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη πτώση των τελευταίων σχεδόν 30 ετών μετά την ανακοίνωση της κυβέρνησης ότι επισπεύδει την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας. Αν ακολουθήσουν βουλευτικές εκλογές, η ύφεση που αντιμετωπίζει η χώρα, η εκτεταμένη ανεργία και η βαρύτατη υπερχρέωσή της μπορεί να φέρουν στην εξουσία τον ΣΥΡΙΖΑ. Στην περίπτωση αυτή θα μπορούσε να αποσταθεροποιηθεί όχι μόνον η Ελλάδα αλλά και η ευρύτερη Ευρωπαϊκή Ενωση στο σύνολό της. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, στην Ευρωζώνη έχει σταματήσει κάθε οικονομική ανάπτυξη. Είναι ρεαλιστικός ο κίνδυνος να διολισθήσει η Ευρωπαϊκή Ενωση σε αποπληθωρισμό και σε μια τρίτη ύφεση.
Είναι ανησυχητικά πιθανό το σενάριο ενός πανικού που θα αρχίσει στην Ελλάδα και θα επεκταθεί σε όλο το σύστημα.
Τουλάχιστον η κυβέρνηση της Κίνας προσπαθεί, έστω και διστακτικά, να αντιμετωπίσει τα οικονομικά προβλήματα της χώρας. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει, όμως, στην περίπτωση της Ευρώπης. Επί μήνες η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δηλώνει πρόθυμη να κάνει ό,τι χρειάζεται (ποσοτική χαλάρωση του είδους που επιστράτευσε η Federal Reserve στις ΗΠΑ), αλλά δεν την αφήνει να προχωρήσει ο διχασμός στους κόλπους του διοικητικού της συμβουλίου. Κι ενώ η ΕΚΤ αμφιταλαντεύεται, οι πολιτικές ηγεσίες της Ε.Ε. δείχνουν ανίκανες να δράσουν, καθηλωμένες σε δημοσιονομικούς στόχους που δεν εξυπηρετούν καμία σκοπιμότητα και σε κατάσταση παράλυσης σε ό,τι αφορά την προοπτική μιας οργανωμένης διαγραφής χρέους, χωρίς την οποία η Ελλάδα δεν έχει ελπίδα να επιστρέψει ούτε σε μια προσομοίωση της ευημερίας.
Μια καλύτερη πολιτική δεν εγγυάται την ευτυχή έκβαση, αλλά απαλλάσσεται από την κακή εναλλακτική. Η παρατεταμένη αποτυχία της Ευρώπης να αντιμετωπίσει το πρόβλημα προσθέτει έναν περιττό κίνδυνο στην προοπτική μιας περιφερειακής ή και παγκόσμιας κρίσης.