Οι αγορές ομολόγων ήταν γεμάτες εκπλήξεις αυτήν τη χρονιά. Από τις ΗΠΑ μέχρι την Ισπανία, οι αποδόσεις ακολουθούν σταθερά πτωτική πορεία, μια τάση που μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για μεγαλύτερη μεταβλητότητα το 2015. Το ύψος των επιτοκίων είναι εξαιρετικά χαμηλό. Ποιος θα είχε υποψιαστεί ότι το επιτόκιο για τα 10ετή αμερικανικά ομόλογα θα κυμαινόταν στο 2,12%, των γερμανικών στο 0,62% και των ιαπωνικών στο 0,37%; Ακόμη και τα επιτόκια ομολόγων σε χώρες που αντιμετωπίζουν σκληρές δημοσιονομικές προκλήσεις έχουν υποχωρήσει σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.
Η τάση αυτή αιτιολογείται από τρεις βασικούς παράγοντες. Πρώτον, εξαιρουμένων των ΗΠΑ, οι προσδοκίες ανάπτυξης, σχεδόν, όλων των συστημικά σημαντικών οικονομιών είναι ασθενείς. Η πρόβλεψη για παγκόσμια ανάπτυξη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) κυμαίνεται στο 3,2% από το 3,9% ένα χρόνο πριν. Δεύτερον, οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό έχουν υποχωρήσει και αναμένεται να κινηθούν ακόμη χαμηλότερα λόγω της απότομης πτώσης των τιμών πετρελαίου. Η πτώση των τιμών πετρελαίου θα περιορίσει το κόστος παραγωγής προϊόντων όπου η ενέργεια είναι βασικό συστατικό, ενθαρρύνοντας τις κεντρικές τράπεζες που φοβούνται για τον κίνδυνο του αποπληθωρισμού να διατηρήσουν χαλαρή τη νομισματική πολιτική τους για μεγαλύτερο από το αναμενόμενο χρονικό διάστημα. Τρίτον, πολλοί επενδυτές έχουν κρατήσει αποστάσεις από τα κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ, της Γερμανίας και της Ιαπωνίας λόγω εκτιμήσεων για άνοδο αποδόσεων και πτώση τιμών. Ομως διαψεύστηκαν και έσπευσαν να προστατευθούν από θέσεις που έλαβαν με βάση τις προαναφερόμενες εκτιμήσεις. Αύξησαν έτσι απότομα τις τοποθετήσεις τους, εξηγώντας την απότομη υποχώρηση των αποδόσεων στα αμερικανικά ομόλογα κάτω από το 2% τον Οκτώβριο.
Οι διαφορές μεταξύ των χωρών που πρωταγωνιστούν στην παγκόσμια οικονομική σκηνή δεν δικαιολογούν αυτήν την ομοιογενή υποχώρηση των αποδόσεων, ανεξαρτήτως δημοσιονομικής κατάστασης και πολιτικής.
Υπάρχουν μόνο τρεις σημαντικές εξαιρέσεις:
• Η διαφορά αποδόσεων μεταξύ αμερικανικών και γερμανικών ομολόγων έχει αυξηθεί κατά, περίπου, 1,5% από 1,05% που ίσχυε στις αρχές του έτους. Φαίνεται, λοιπόν, ότι οι επενδυτές αναγνωρίζουν τη διαφοροποίηση μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη, τον πληθωρισμό και τη νομισματική πολιτική.
• Οι αποδόσεις των ελληνικών και ρωσικών ομολόγων έχουν αναρριχηθεί αρκετά τελευταία, αντανακλώντας εκτιμήσεις για αύξηση του πιστωτικού κινδύνου και του κινδύνου χρεοκοπίας.
• Σε ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες όπως η Βραζιλία, η άνοδος των αποδόσεων αντανακλά τις εντεινόμενες ανησυχίες σε ό,τι αφορά την εξάρτηση της οικονομίας σε μια αυστηρή νομισματική πολιτική, με την κεντρική τράπεζα της χώρας να καλείται να συμπληρώσει τα κενά από τις ανεπάρκειες στο δημοσιονομικό μέτωπο.
Υπάρχει ένα μεγάλο ερώτημα για το 2015. Θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν αυτές οι εξαιρέσεις στη διαφοροποίηση αποδόσεων σε μικρή κλίμακα ή θα γίνει ακόμη πιο αισθητή ανάλογα με την πορεία κάθε μεμονωμένης χώρας στην ανάπτυξη, στον πληθωρισμό και στη δημοσιονομική πολιτική; Εάν δεν υπάρξει διαφοροποίηση αποδόσεων στις αγορές κρατικών ομολόγων, τότε αυτές οι πιέσεις θα μετατοπιστούν στις αγορές νομισμάτων, αυξάνοντας τους κινδύνους για αλυσιδωτές αντιδράσεις σε άλλες αγορές.
Από την άλλη πλευρά, η διαφοροποίηση των αποδόσεων από τη μία χώρα στην άλλη, ανάλογα με τη δημοσιονομική εικόνα ανά περίπτωση, μπορεί να δυσχεράνει τις προσπάθειες ορισμένων χωρών σε δύσκολη οικονομική κατάσταση να αντλήσουν κεφάλαια από τις αγορές και να μετακυλίσουν το χρέος τους. Σε κάθε περίπτωση, όσο διαφορετικά είναι τα μονοπάτια που ακολουθούν οι οικονομίες, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος αστάθειας το 2015.