Μία από τις δεσμεύσεις που έλαβε η Ελλάδα έναντι των δανειστών της για να εξασφαλίσει τετράμηνη επέκταση της βοήθειας και η οποία τελεί υπό αυστηρό έλεγχο, είναι να επανεξετάσει το διαβόητο για την ανεπάρκειά του φοροεισπρακτικό σύστημα. Θεωρείται σχεδόν ως θρησκευτικό δόγμα ότι η Ελλάδα έχει μια «κουλτούρα» στη φορολογική απάτη τόσο εμπεδωμένη, που διαποτίζει βαθιά τους πολίτες, ώστε να μη μεταβάλλεται.
Ωστόσο, οι δύσπιστοι ίσως θα έπρεπε να εξετάσουν την περίπτωση μιας άλλης μεσογειακής χώρας, η οποία είχε ανάλογα επίπεδα φοροδιαφυγής, αλλά κατόρθωσε να ξεριζώσει τις αιτίες του προβλήματος. Πρόκειται για το Ισραήλ.
Τα προβλήματα προϋπήρχαν της ίδρυσης του επίσημου ισραηλινού κράτους το 1948. Την περίοδο κατά την οποία η Παλαιστίνη τελούσε υπό βρετανική διοίκηση, οι Ισραηλινοί συγκέντρωναν εθελοντικά φόρους για τη χρηματοδότηση των ανταρτών και τη βοήθεια των προσφύγων, που εγκατέλειπαν την Ευρώπη. Η αποφυγή της βρετανικής φορολογίας, ωστόσο, εθεωρείτο αποδεκτή.
Οπως έχουν επισημάνει οι πανεπιστημιακοί Χάρολντ Γουίλκενφελντ και Ασάφ Λικόφσκι, η νοοτροπία αυτή μεταβιβάστηκε και στο νέο κράτος του Ισραήλ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του 1953, σε περίπου 560.000 δυνητικούς φορολογούμενους μόνο οι 300.000 ή λίγο περισσότεροι από τους μισούς είχαν κάνει δήλωση εισοδήματος. Μία άλλη έκθεση του 1956 καταγράφει ότι το 90% των υπαλλήλων κατέβαλε τους φόρους, ενώ από τους αυτοαπασχολούμενους μόνο το 50% έδειχνε συνέπεια. Εκείνη την εποχή, το Ισραήλ είχε πλημμυρίσει με πρόσφυγες και οι περισσότεροι εξ αυτών, όπως είχε προειδοποιήσει ένας Αμερικανός σύμβουλος της κυβέρνησης, είχαν βαθιά ριζωμένη την πεποίθηση πως «η κυβέρνηση είναι ο εχθρός μας».
Στα χρόνια που ακολούθησαν, το Ισραήλ έλαβε σημαντικότατη βοήθεια από το ΔΝΤ και μια πληθώρα Αμερικανών συμβούλων, ωστόσο η βούληση για αλλαγή προήλθε από τους ίδιους τους Ισραηλινούς. Και αυτό μπορεί να χρησιμεύσει ως παράδειγμα για την Ελλάδα. Πρώτον, δεν απέφυγε το Ισραήλ να αυξήσει τα πρόστιμα. Το 1959 τα δικαστήρια επέβαλαν την πρώτη ποινή φυλάκισης για φοροδιαφυγή και το 1960 η χώρα είχε ένα από τα υψηλότερα ποσοστά διεθνώς στις καταδίκες για οικονομικά εγκλήματα (και ειδικά φοροδιαφυγή). Δεύτερον, οι πιο καίριες παρεμβάσεις που επέφεραν αλλαγή συμπεριφοράς στους πολίτες ήταν πολύ πιο συγκρατημένες και τετριμμένες μεταρρυθμίσεις, που πιο πολύ παρέπεμπαν στο καρότο παρά στο μαστίγιο. Λόγου χάριν, οι Αρχές δυσκολεύτηκαν υπερβολικά να καθορίσουν πόσους φόρους πρέπει να καταβάλλουν συγκεκριμένοι επαγγελματίες, δεδομένου ότι δεν τηρούσαν βιβλία. Λύση ήταν να δημιουργήσουν «ομοιόμορφα εγχειρίδια για την απόδοση των φορολογητέων εισοδημάτων», ώστε όλοι οι άνθρωποι που ασκούσαν ένα δεδομένο επάγγελμα, να φορολογούνται με τον ίδιο συντελεστή.
Επιπλέον, οι οικονομικές υπηρεσίες του Ισραήλ συγκρότησαν συμβουλευτικές επιτροπές στελεχωμένες από τοπικούς επιχειρηματίες, οι οποίοι γνώριζαν από πρώτο χέρι τους φορολογουμένους της περιοχής. Οι επιτροπές είχαν ως έργο τους να εξετάζουν καταγγελίες σχετικά με τον υπολογισμό φόρων και μπορούσαν να συστήσουν επανεξέταση της δήλωσης εισοδήματος προς όφελος του πολίτη. Παράλληλα, οι Αρχές παρέκαμψαν όσους είχαν αντιρρήσεις στις μεταρρυθμίσεις –π.χ. συνδικάτα και επαγγελματικές ενώσεις– με το να κάνουν μαζικές αποστολές γραμμάτων, εξηγώντας τη θέση τους και τις υποχρεώσεις των φορολογουμένων.
Επιπλέον, για να εξευμενίσουν την κοινή γνώμη, επανασχεδίασαν τις εφορίες. Προηγουμένως, οι επισκέψεις εκεί σήμαιναν αναμονή σε μεγάλες αίθουσες μαζί με πολλούς άλλους κακόκεφους ανθρώπους. Η δυστυχία, όπως κατάλαβαν οι Ισραηλινοί, είναι μεταδοτική και αντικατέστησαν το παλιό σύστημα με ένα νέο, όπου ο κάθε πολίτης περιμένει κατά μόνας τον/την υπάλληλο και συζητεί το θέμα του. Επιπλέον, οι χώροι κατασκευάστηκαν και διακοσμήθηκαν με κριτήριο ένα περιβάλλον ευχάριστο, που αποτρέπει τις διενέξεις. Αυτές οι ελάσσονες παρεμβάσεις ενισχύθηκαν από μια τεράστια εκστρατεία για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, προκειμένου να αλλάξει η προσέγγισή τους για τους φόρους. Εισήχθηκαν μαθήματα στα γυμνάσια, στις ένοπλες δυνάμεις και σε άλλα ιδρύματα και πλημμύρισε η χώρα με φυλλάδια και διαφημίσεις, ενώ οργανώθηκαν και περιηγήσεις στις οικονομικές υπηρεσίες.
Η κυβέρνηση επιδίωξε να μεταφέρει το μήνυμα πως η φορολογία δεν συνιστά το κακό, που πρέπει να εξορκίζεται, αλλά είναι το τίμημα της ιδιότητας του πολίτη. Ετσι, αποφεύγοντας μονόπλευρες και κατασταλτικές παρεμβάσεις, το Ισραήλ κατόρθωσε έως τη δεκαετία του 1970 να επιλύσει το πρόβλημα της φοροδιαφυγής και να παράσχει συμβουλές σε τρίτους.