Το θέμα της εταιρείας Uber, ή μάλλον της νέου τύπου οικονομίας που βασίζεται σε δίκτυα και αντιμετωπίζει τους εργαζομένους ως αυτοαπασχολούμενους και όχι ως υπαλλήλους, τείνει να χαρακτηρίσει την προεκλογική μάχη μεταξύ Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών εν όψει των εκλογών του 2016.
Η Uber, εταιρεία που ουσιαστικά προσφέρει υπηρεσίες ταξί χρησιμοποιώντας τα αυτοκίνητα των οδηγών και φέρνει σε επαφή οδηγούς και πελάτες μέσω κινητών τηλεφώνων και της ομώνυμης εφαρμογής, έχει γίνει συνώνυμο της αμερικανικής καινοτομίας. Οποιαδήποτε απόπειρα κριτικής εναντίον της μπορεί εύκολα να θεωρηθεί εναντίωση στο μέλλον και στην πρόοδο, κατηγορία που κανείς πολιτικός δεν θα ήθελε να του αποδώσουν.
Οι Ρεπουμπλικανοί υποψήφιοι υποστηρίζουν ένθερμα το μοντέλο της Uber, με τον Τζεμπ Μπους να παίρνει πριν από λίγες εβδομάδες ένα αυτοκίνητο της Uber μπροστά στις κάμερες και ανθυποψήφιο του γερουσιαστή Ραντ Πολ να δηλώνει ότι παρόμοιου είδους υπηρεσίες ενισχύουν την αμερικανική οικονομία και συμβάλλουν στη μείωση των τιμών για τους καταναλωτές. Η Χίλαρι Κλίντον, υποψήφια για το χρίσμα των Δημοκρατικών, δήλωσε πρόσφατα ότι η νέου τύπου οικονομία «δημιουργεί εκπληκτικές ευκαιρίες και προωθεί την καινοτομία». Αλλά η κ. Κλίντον δεν σταμάτησε εκεί: μίλησε για «κλοπή μισθού» και για αντιμετώπιση των εργαζομένων ως εργολάβων.
Δεν μίλησε ευθέως κατά της Uber, όμως ουσιαστικά τη «φωτογράφισε». Πράγμα παράδοξο, δεδομένου ότι αρκετοί πρώην στενοί συνεργάτες της οικογένειας Κλίντον εργάζονται σήμερα σε υψηλές θέσεις της Uber και δεδομένου ότι η ίδια η κ. Κλίντον φαίνεται να χρησιμοποιεί την υπηρεσία. Το ίδιο κάνουν και τα περισσότερα μέλη του Κογκρέσου. Το ερώτημα για τους πολιτικούς είναι αν στην Uber βλέπουν την οικονομία του μέλλοντος ή αν βλέπουν απειλή για όσους εργάζονται σε τομείς όπου συμβαίνουν τεκτονικές αλλαγές.
Πόσο προοδευτική είναι μία τεχνολογία που δεν έχει κανόνες;
Οι Ρεπουμπλικανοί διαφημίζουν τα πλεονεκτήματα του νέας οικονομίας του διαμοιρασμού, λεγόμενης και οικονομίας της αναστάτωσης, επειδή εταιρείες σαν την Uber και την Airbnb (εταιρεία που φέρνει σε επαφή ενοικιαστές και ιδιοκτήτες ακινήτων) που την ενσαρκώνουν, έχουν καταφέρει να αλλάξουν τελείως τους κανόνες του ανταγωνισμού, μιλώντας για νέες θέσεις εργασίας και ευελιξία στην εργασία. Οι Δημοκρατικοί δεν έχουν ακόμη κατασταλάξει και ορισμένοι κάνουν λόγο για απουσία προστασίας για τους εργαζομένους, για υπερτιμολογήσεις πελατών, για κυκλοφοριακή συμφόρηση, για υπερβολικά γρήγορες αλλαγές που πλήττουν πολλούς εργαζομένους. Το θέμα είναι πώς ασκεί κανείς κριτική στην καινοτομία και την ίδια στιγμή εμφανίζεται ως υπέρμαχος της καινοτομίας; Πώς μπορεί κανείς να εμφανιστεί ως προοδευτικός και την ίδια στιγμή να προσπαθεί να καθυστερήσει ή, τουλάχιστον, να θέσει κανονιστικό πλαίσιο στην πρόοδο; Τελικά, μπορεί ένας Δημοκρατικός υποψήφιος, η ίδια η Χίλαρι Κλίντον, να πάει αντίθετα στην Uber; «Τα ερωτήματα που θέτει η Χίλαρι είναι λογικά. Μπορεί να είσαι ταυτόχρονα και υπέρ της τεχνολογίας και της καινοτομίας, αλλά να ρωτάς και αν παίζουν όλοι με βάση τους ίδιους κανόνες. Είναι μια χρήσιμη δημόσια συζήτηση», πιστεύει ο κ. Σάιμον Ρόζενμπεργκ, πρόεδρος της ομάδας ερευνών New Democratic Network, η οποία μελετάει την επίδραση της τεχνολογίας των κινητών τηλεφώνων στην κοινωνία. Ετσι μπαίνουν στο προσκήνιο και οι νεαρότεροι ψηφοφόροι, οι οποίοι αποκτούν μεγαλύτερη σημασία εν όψει των εκλογών.
Επιστροφή στις εργασιακές συνθήκες του 1900
Μπορεί στους νέους να αρέσει η τεχνολογία και η καινοτομία, αυτό δεν σημαίνει ότι τους αρέσει ιδιαίτερα και το εργασιακό μοντέλο που εφαρμόζει η Uber. Τα αμερικανικά συνδικάτα υποστηρίζουν ότι το εργασιακό μοντέλο που εφαρμόζει η Uber δεν είναι καθόλου νέο και ότι αποτελεί αναβίωση των «μεσιτών» εργασίας των αρχών του περασμένου αιώνα. «Οι λιμενεργάτες εμφανίζονταν στις προβλήτες ώστε να δουλέψουν μία ή δύο ημέρες ξεφορτώνοντας ένα πλοίο. Επρεπε να πληρώσουν απλώς και μόνο για να τους προσλάβουν εκείνη την ημέρα. Η Uber απλώς λέει στους οδηγούς ότι εμείς θα σας συνδέσουμε με τους πελάτες και εσείς θα μας δώσετε ένα ποσοστό του αντιτίμου που θα πάρετε για τη διαδρομή. Υπάρχουν όλα τα χαρακτηριστικά εκμετάλλευσης που υπήρχαν και στο παρελθόν», εξηγεί ο κ. Λέοναρντ Σμιθ, διευθυντής στρατηγικής του εργατικού σωματείου Teamster Local 117 στο Σιάτλ με 16 χιλιάδες μέλη.
Η κ. Ντόουν Γκίαρχαρτ, επιχειρηματική εκπρόσωπος του σωματείου, υπογραμμίζει πόση σημασία δίνει η Uber στο όνομα της επιχείρησής της, αποκαλώντας για παράδειγμα τους οδηγούς «εταίρους» τη στιγμή που ολόκληρο το εργασιακό τους περιβάλλον και οι συνθήκες εργασίας υπαγορεύονται από την εταιρεία και τη στιγμή που οι εργαζόμενοι καλούνται να αποδεχτούν κάθε νέο όρο εργασίας, ενώ μπορούν να απολυθούν χωρίς καμία εξήγηση. Από την άλλη πλευρά, ο περιορισμένος αριθμός αδειών ταξί που εκδίδονται αποτελεί σημαντικό πρόβλημα. «Στην πραγματικότητα, η μάχη δεν αφορά την καινοτομία ή την τεχνολογία», λέει η κ. Γκίαρχαρτ. «Δεν θέλουν να συμμορφωθούν με τους κανόνες ασφάλειας και το κανονιστικό πλαίσιο». Για την κ. Τζάνις Φάιν, καθηγήτρια εργατικών σχέσεων στο πανεπιστήμιο Rutgers, η εξέλιξη είναι αναπόφευκτη. «Η Uber έχει ενσωματωθεί στην κουλτούρα μας, δεν υπάρχει γυρισμός. Αρέσει στον κόσμο, είναι βολική». Για τους καταναλωτές όλα είναι λίγο-πολύ ικανοποιητικά. Για τους οδηγούς, η κατάσταση είναι παρόμοια με αυτήν που αντιμετωπίζουν οι περισσότεροι οδηγοί ταξί. Οσο για τους Δημοκρατικούς, αυτοί δεν έχουν ανακαλύψει ακόμη πώς θα καταφέρουν να συνδυάσουν τη νέου τύπου οικονομία με το όραμά τους για ένα πιο ανθρώπινο μέλλον, με καλύτερους μισθούς και συνθήκες εργασίας.