Κάτι πολύ παράξενο συμβαίνει στον κόσμο των ομολόγων. Ανά τις ανεπτυγμένες αγορές, η συμβατική σχέση μεταξύ των κρατικών ομολόγων –τα οποία θεωρούνται εδώ και χρόνια ο δείκτης αναφοράς για μια επένδυση χωρίς ρίσκο– και άλλων τίτλων έχει ανατραπεί πλήρως. Πουθενά δεν είναι αυτό εμφανέστερο απ’ ό,τι στις ΗΠΑ, όπου το να δανείζει κανείς την κυβέρνηση θα έπρεπε να είναι πολύ ασφαλέστερο από το να σπεκουλάρει με τις τράπεζες της Wall Street προς ποια κατεύθυνση θα κινηθούν τα επιτόκια δανεισμού. Αυτή την εποχή, όμως, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, καθώς ένας αυξανόμενος αριθμός αμερικανικών κρατικών ομολόγων έχει μεγαλύτερη απόδοση από swap επιτοκίων. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στη Βρετανία, ενώ η διαφορά μεταξύ των swaps έχει μειωθεί σε ιστορικό επίπεδο στην Αυστραλία. Το φαινόμενο οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι οι επενδυτές σπρώχνουν προς τα επάνω τις αποδόσεις των αμερικανικών κρατικών ομολόγων –από τις οποίες εξαρτώνται οι αποδόσεις σχεδόν όλων των άλλων επενδύσεων– καθώς η αμερικανική ομοσπονδιακή τράπεζα (Fed) ετοιμάζεται να αυξήσει για πρώτη φορά εδώ και μία δεκαετία τα επιτόκια δανεισμού. Σε μεγάλο βαθμό, όμως, η εξέλιξη αυτή είναι ακούσια συνέπεια των κανόνων που σχεδιάστηκαν μετά την κρίση προκειμένου να ενισχυθεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Με τις εν λόγω αλλαγές έχει πλέον μικρότερο κόστος και είναι ασφαλέστερο να χρησιμοποιήσει κανείς παράγωγα για να προστατευτεί έναντι του επενδυτικού κινδύνου και δυσκολότερο και με υψηλότερο κόστος για τους διαχειριστές ομολόγων να παίξουν με τα ασφαλέστερα ομόλογα. Δύσκολα μπορεί κανείς να περιγράψει πόσο παράλογο είναι να αντιστρέφεται η διαφορά μεταξύ των swaps.
Η αντιστροφή τους υπονοεί ότι σήμερα οι κυβερνήσεις είναι λιγότερο φερέγγυες από τις ίδιες τις τράπεζες που διέσωσαν μόλις προ επτά ετών, κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Και καθώς η Fed ετοιμάζεται να θέσει τέρμα στην πολιτική των σχεδόν μηδενικών επιτοκίων δανεισμού, τέτοιες στρεβλώσεις έρχονται στο προσκήνιο. Η απόδοση των τριακονταετών swaps, τα οποία επιτρέπουν σε επενδυτές, εταιρείες και διαχειριστές κεφαλαίων να ανταλλάσσουν σταθερά με κυμαινόμενα επιτόκια και το αντίστροφο, είναι χαμηλότερη από την απόδοση των ίδιας χρονικής διάρκειας αμερικανικών κρατικών ομολόγων εδώ και χρόνια επειδή τα ασφαλιστικά ταμεία και οι ασφαλιστικές εταιρείες λαμβάνουν όλο και περισσότερα μέτρα προστασίας των μακροπρόθεσμων υποχρεώσεών τους. Ομως, στη διάρκεια των τριών προηγούμενων μηνών, άρχισαν να γίνονται αρνητικά και τα σπρεντ πιο βραχυπρόθεσμων συμβολαίων. Σήμερα η απόδοση των πενταετών swaps είναι περίπου 0,05% χαμηλότερη από την απόδοση ίδιας χρονικής διάρκειας αμερικανικών κρατικών ομολόγων, ενώ σύντομα αναμένεται και η αντιστροφή των τριετών swaps. Καθώς επεκτείνεται το φαινόμενο, ενισχύεται η εντύπωση ότι δεν θα είναι παροδικό.
Ενας από τους νέους κανόνες που επέβαλαν οι κανονιστικές αρχές προβλέπει ότι η εκκαθάριση των swap πρέπει να γίνεται σε κεντρικά αποθετήρια, γεγονός που οδήγησε σε μείωση του κόστους. Ενας άλλος κανόνας είναι ο λεγόμενος συμπληρωματικός βαθμός μόχλευσης, που προσέθεσαν οι αμερικανικές κανονιστικές αρχές και που σε κάποιο σημείο περί των προβλέψεων αντιμετωπίζει τα κρατικά ομόλογα ως να έχουν τον ίδιο βαθμό ρίσκου με τα εταιρικά ομόλογα. Αυτοί οι κανόνες περιόρισαν τη διάθεση των τραπεζών να διακρατούν κρατικά ομόλογα και τις έσπρωξαν προς τα swaps, που δεν απαιτούν τις ίδιες προβλέψεις σε μετρητά και δεν υπόκεινται στους ίδιους κανόνες περί κεφαλαιακής επάρκειας. Οποιοι και να είναι οι λόγοι, η σοβαρότητα των στρεβλώσεων έχει θορυβήσει πολλούς επενδυτές. «Ο ρόλος της αγοράς ομολόγων είναι να παρέχει χρηματοδότηση, με την κατάλληλη απόδοση, προς την πραγματική οικονομία. Αν υπονομευτεί αυτή η αποδοτικότητα, η εξέλιξη θα είναι αρνητική για την οικονομία», προειδοποιεί ο Στιβ Μέιτζορ, επικεφαλής σταθερού εισοδήματος στην HSBC.