Το ενδεχόμενο να επιβάλει χρηματικές κυρώσεις, για πρώτη φορά στην ιστορία, σε Ισπανία και σε Πορτογαλία, επειδή παραβίασαν τους ευρωπαϊκούς δημοσιονομικούς στόχους, εξετάζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες που διαθέτει το Reuters. Η τελική απόφαση θα ληφθεί κατά το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Μαΐου και θα είναι πολιτικά φορτισμένη, δεδομένης της φύσης της. Σε Πορτογαλία και σε Ισπανία είχαν διεξαχθεί βουλευτικές εκλογές τον περασμένο Οκτώβριο και Δεκέμβριο, αντίστοιχα. Στην Λισσαβώνα την κεντροδεξιά κυβέρνηση έχει διαδεχθεί αριστερή κυβέρνηση μειοψηφίας, ενώ στη Μαδρίτη δεν έχει καταστεί δυνατός ο σχηματισμός νέας κυβέρνησης, μετά την ήττα του δεξιού κόμματος του απερχόμενου πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι. Μάλιστα, χθες βράδυ προκηρύχθηκαν εκλογές με πιθανότερη ημερομηνία την 26η Ιουνίου.
Σύμφωνα με το Reuters, η Κομισιόν εξετάζει, παράλληλα με το ενδεχόμενο επιβολής προστίμου σε Πορτογαλία και σε Ισπανία, και το ενδεχόμενο να μηδενίσει τη χρηματική ποινή, αμέσως μετά την επιβολή της. Σε αυτή την περίπτωση, η ποινή θα έχει συμβολικό χαρακτήρα, διότι οι δύο χώρες θα βρεθούν στο στόχαστρο της αρνητικής δημοσιότητας, και αν δεν υπήρχε η ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ, θα μπορούσαν να είχαν βρεθεί και στο στόχαστρο των αγορών. Παράλληλα, η Κομισιόν θα έχει στείλει το πολιτικό μήνυμα, ότι δεν προτίθεται να δείξει επιείκεια απέναντι σε όσες χώρες παραβιάζουν τους δημοσιονομικούς κανόνες, κάτι για το οποίο την έχει κατηγορήσει πολλάκις το Βερολίνο. «Υπάρχει η πιθανότητα η Κομισιόν να προτείνει την επιβολή κυρώσεων και ταυτόχρονα να συστήσει αυτές να μηδενιστούν», λέει στο Reuters καλά πληροφορημένη πηγή. Ο λόγος είναι ότι πρόστιμο ίσο με το 0,2% του ΑΕΠ ισοδυναμεί στην περίπτωση της Ισπανίας με ποσό ύψους 2,16 δισ. ευρώ και στην περίπτωση της Πορτογαλίας με ποσό ύψους 359 εκατ. ευρώ, χρήματα που θα πρέπει να εξοικονομήσουν οι κυβερνήσεις των δύο χωρών τη στιγμή που προσπαθούν να μειώσουν το δημοσιονομικό τους έλλειμμα, εφαρμόζοντας μέτρα λιτότητας.
Πρέπει να σημειωθεί ότι τόσο η Ισπανία όσο και η Πορτογαλία έχουν αποτύχει για πολύ καιρό να μειώσουν το δημοσιονομικό τους έλλειμμα, σύμφωνα με τους στόχους που τους έθετε η Κομισιόν και, τελικά, το Eurogroup, όμως επίσης έχουν εφαρμόσει σκληρά δημοσιονομικά μέτρα, επίσης για πολύ καιρό. Το Eurogroup είχε θέσει ως στόχο στην Ισπανία να μειώσει το δημοσιονομικό της έλλειμμα το 2015 στο 4,2% του ΑΕΠ από 5,9% που ήταν το 2014. Ευρισκόμενη σε προεκλογική χρονιά, η κυβέρνηση Ραχόι «χαλάρωσε» τους στόχους (ύστερα από τέσσερα χρόνια σκληρής λιτότητας), με αποτέλεσμα να μειώσει το έλλειμμά της στο 5,1% του ΑΕΠ. Πολλοί οικονομολόγοι, μάλιστα, υποστηρίζουν ότι ο στόχος (μείωση του ελλείμματος κατά 1,7% του ΑΕΠ σε έναν χρόνο) ήταν μάλλον υπερβολικός. Ακόμα μεγαλύτερη μείωση του ελλείμματος έχει πετύχει το 2015 η Πορτογαλία, η οποία κατάφερε να το περιορίσει από το 7,2% το 2014 στο 4,2% το 2015 (ή στο 2,8%, αν δεν υπολογιστεί η επίπτωση στο έλλειμμα από τη διάσωση πορτογαλικών τραπεζών). Ωστόσο ο στόχος ήταν στο 2,5% του ΑΕΠ. Η επιβολή προστίμου, ύστερα από τόσο σκληρή προσπάθεια, πιθανότατα θα κρινόταν ως άδικη σε Ισπανία και σε Πορτογαλία (ενώ θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως αρνητική από τους Βρετανούς, που θα κληθούν να αποφασίσουν την παραμονή ή όχι της χώρας τους, στο δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου).
Τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν παραχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το δικαίωμα να επιβάλει χρηματικές κυρώσεις ίσες με το 0,2% του ΑΕΠ σε χώρες που παραβιάζουν τους δημοσιονομικούς κανόνες, σύμφωνα με τους οποίους το έλλειμμα μιας χώρας δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερο από 3% του ΑΕΠ, και το δημόσιο χρέος της να είναι υψηλότερο από το 60% του ΑΕΠ. Ποινή δεν επιβάλλεται στην περίπτωση που μια χώρα μειώνει το διαρθρωτικό της έλλειμμα (δεν υπολογίζονται οι επιπτώσεις του επιχειρηματικού κύκλου και εφάπαξ μέτρα) κατά τουλάχιστον 0,5% του ΑΕΠ τον χρόνο. Σε ό,τι αφορά το δημόσιο χρέος, τα κράτη-μέλη είναι υποχρεωμένα να το μειώνουν κατά 1/20 του συνολικού του ύψους. Το 2011 οι κανόνες έγιναν περισσότερο αυστηροί, και πολύ πιο δύσκολο για τα κράτη-μέλη να αποφεύγουν τη σύσταση της Κομισιόν για επιβολή κυρώσεων, δεδομένου ότι για να αποφευχθεί μια τέτοια σύσταση απαιτείται το 74% σχεδόν των σταθμισμένων (ανάλογα με τον πληθυσμό) δικαιωμάτων ψήφου που έχει κάθε χώρα (π.χ., η Ελλάδα διαθέτει 12 ψήφους, και η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και η Βρετανία από 29 ψήφους έκαστη).