Στην Ευρώπη η αβεβαιότητα επιτείνεται με ραγδαίους ρυθμούς. Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, το επόμενο διάστημα, θα κινδυνέψει πραγματικά, καθώς τα κρίσιμα μέτωπα αντί να κλείνουν ανοίγουν, αυξάνονται και δημιουργούν ένα απειλητικό οικονομικό και πολιτικό κλίμα πάνω από τη Γηραιά Ηπειρο. Δυστυχώς, αυτή είναι η εικόνα την οποία εμφανίζει σήμερα η Ευρώπη, ακόμη και εάν δεν αξιολογήσουμε τα πράγματα διαχρονικά –μετρώντας τα οκτώ χρόνια της κρίσης– αλλά επικεντρώσουμε στις εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων. Ας υπογραμμίσουμε τρία πολύ χαρακτηριστικά γεγονότα: το Brexit, τα δημοσιονομικά προβλήματα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας (που οδηγούν σε νέα μέτρα) και τέλος το μέγα θέμα των ιταλικών τραπεζών, του τρόπου δηλαδή με τον οποίο πρέπει να καλύψουν τις τεράστιες κεφαλαιακές τους ανάγκες.
Τα προβλήματα των ιταλικών τραπεζών ήδη μεταφράζονται σε σοβαρά πολιτικά προβλήματα της ιταλικής κυβέρνησης και της Ευρωζώνης. Εξαιτίας του υψηλού όγκου των μη εξυπηρετούμενων δανείων (δεν είναι κάτι που δεν γνωρίζουμε εμείς στην Ελλάδα της παρατεταμένης ύφεσης), οι τράπεζες στην Ιταλία θα χρειαστούν κατ’ εκτίμηση 50 με 60 δισ. ευρώ. Είναι σχεδόν αδύνατο, όπως λέγεται, να βρεθούν ιδιώτες νέοι επενδυτές για να καλύψουν αυτό το άνοιγμα κεφαλαίων στην παρούσα συγκυρία. Θα συμμετάσχει το κράτος στην ανακεφαλαιοποίηση, μεταδίδοντας τουλάχιστον ένα αίσθημα ασφαλείας στην αγορά της Ιταλίας ή θα επικρατήσει η αυστηρή γραμμή των νέων κανόνων του bail in (μέχρι και «κούρεμα» καταθέσεων), πολιτική που εκφράζει η γερμανική πλευρά; Θα βρεθεί η λύση που δεν θα διαταράξει σοβαρά τη σταθερότητα της ιταλικής οικονομίας ή όχι;
Μία ακόμη σαφής ένδειξη της πολύπλευρης κρίσης που διέρχεται η Ευρώπη, των εσωτερικών αντιφάσεων του ευρω-συστήματος, της δημοσιονομικής περιστολής και του δίπολου Βορρά – Νότου, είναι ο νέος κύκλος ρευστότητας γύρω από την Ισπανία και την Πορτογαλία. Η παραβίαση των κανόνων δημοσιονομικής προσαρμογής και εξυγίανσης (ελλείμματα) ενεργοποιεί τις πιέσεις που ασκούνται από τις Βρυξέλλες για νέα μέτρα, περικοπής δαπανών και αύξησης φορολογικών εσόδων. Πολιτικά, ωστόσο, μία τέτοια εξέλιξη είναι φανερό ότι θα πυροδοτήσει νέο κύμα αμφισβητήσεων για τα ευρωπαϊκά κέντρα αποφάσεων, διευκολύνοντας τη ρητορική των λαϊκιστικών και αντιευρωπαϊκών κινημάτων στις δύο χώρες. Πάλι ο Νότος σε αναταραχή (Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία), η Ευρώπη ξανά σε φάση αποσταθεροποίησης. Αυτά όλα ταυτόχρονα έχουν προκαλέσει έντονη κριτική και επισήμως από τις κυβερνήσεις των κρατών στην Κομισιόν και αυτό επίσης είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα που αντιστρατεύεται τη συνοχή και τη σταθερότητα.
Τέλος, ο πλέον κρίσιμος αποσταθεροποιητικός παράγοντας είναι αναμφισβήτητα το Brexit, το οποίο θα προκαλέσει αλυσιδωτές επιπτώσεις και για μακρύ διάστημα στην Ευρώπη. Η αβεβαιότητα στις οικονομίες και στη στρατηγική του ευρωπαϊκού οικοδομήματος αναπτύσσεται σήμερα σε όλο της το μεγαλείο…
Το διαζύγιο θα είναι πολύπλοκο και θα απαιτήσει διάρκεια, ενώ του χρόνου θα διεξαχθούν εκλογές στις δύο μεγαλύτερες χώρες που προσδιορίζουν την ευρωπαϊκή πορεία, στη Γαλλία και κυρίως στη Γερμανία.