Αποψη: Η υστεροφημία ενός θεσμού σε κίνδυνο

Αποψη: Η υστεροφημία ενός θεσμού σε κίνδυνο

3' 30" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η τελευταία έκθεση του Ανεξάρτητου Γραφείου Αξιολόγησης (IEO) του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου σχετικά με τις αστοχίες και τα λάθη του πρώτου προγράμματος διάσωσης της ελληνικής οικονομίας το 2010 σαφώς και δεν προκαλεί μεγάλη έκπληξη. Είναι βέβαιο ότι οι αντίστοιχες εκθέσεις για το δεύτερο και το τρίτο πρόγραμμα ύστερα από μερικά έτη θα περιλαμβάνουν παρόμοια συμπεράσματα.

Ο χαρακτηρισμός από στελέχη του Ταμείου ότι η Ελλάδα αποτελεί «μοναδική»περίπτωση σίγουρα δεν ευσταθεί. Για όσους γνωρίζουν, το ΔΝΤ τουλάχιστον τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχει μεγάλη εμπειρία από αποτυχημένες εφαρμογές προγραμμάτων του για διασώσεις χωρών που επλήγησαν από χρηματοοικονομικές κρίσεις. Η ασιατική κρίση του 1997, η κρίση στην Αργεντινή το 2000-2001, η περίπτωση της Τουρκίας το 1999 και το 2002 και πρόσφατα η περίπτωση της Ελλάδας είναι κάποιες από τις περιπτώσεις που δεν αποδεικνύουν τον παραπάνω ισχυρισμό.

Η έκθεση του IEO, η οποία δεν είναι η πρώτη που αναφέρεται σε αστοχίες και λάθη που το Ταμείο έχει εφαρμόσει σε προγράμματά του, μας δίνει την ευκαιρία να κάνουμε κάποιες παρατηρήσεις σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας του και την αποτελεσματικότητά του.

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι τα μεγαλύτερα προγράμματα χρηματοδότησης του ΔΝΤ δόθηκαν σε χώρες της Ευρωζώνης που επλήγησαν από την πρόσφατη κρίση.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, το πρώτο ελληνικό πρόγραμμα (2010) εμφανίζεται στην πρώτη θέση, ακολουθούν οι υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης, Ιρλανδία (2010), Πορτογαλία (2011) και στη συνέχεια εμφανίζεται πάλι η Ελλάδα (2012) με το δεύτερο πακέτο διάσωσης. Τα ποσά που δόθηκαν για αυτές τις χώρες είναι αναλογικά τα μεγαλύτερα που έχει χορηγήσει το Ταμείο στα 70 χρόνια λειτουργίας του. Αυτό αποδεικνύει ουσιαστικά τη βαθύτητα της κρίσης που αντιμετώπισε η Ευρωζώνη και την αποτυχία αντιμετώπισής της.

Η αναλογία της χρηματοδότησης των χωρών της Ευρωζώνης σε σχέση με το ΑΕΠ τους ήταν αρκετά υψηλή πράγμα που εμπεριείχε αρκετά μεγάλο ρίσκο για το ΔΝΤ. Η Ελλάδα δανείστηκε στο πρόγραμμα του 2010 σε ποσοστό 13,71% του ΑΕΠ της και στο πρόγραμμα του 2012 με 14,67%. Ανάλογα υψηλός ήταν ο λόγος δανεισμού/ΑΕΠ τόσο για την Ιρλανδία το 2010 (14,19%) όσο και για την Πορτογαλία το 2011 (15,76%). Για να καταλάβουμε το μέγεθος, η Αργεντινή το 2001, παρόλο που είχε μικρότερο Δείκτη Δριμύτητας (Severity Index) της χρηματοοικονομικής κρίσης που αντιμετώπισε (28.9) έναντι της Ελλάδας (36.0), αναλογικά το ποσό που δανείστηκε από το ΔΝΤ ως ποσοστό του ΑΕΠ της ήταν μικρότερο, με μόλις 6,49 % για το πρόγραμμα του 2000 και 8,01 % για το πρόγραμμα του 2003.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση της χρονικής περιόδου για τις χώρες που βρίσκονται εντός προγράμματος του ΔΝΤ. Η εμφάνιση επαναλαμβανόμενων προγραμμάτων για μια χώρα που ήταν ήδη σε πρόγραμμα είναι συχνότερη. Επίσης παρατηρείται το φαινόμενο το Ταμείο να αναφέρεται στην επιτυχία ενός προγράμματος για κάποια χώρα και στη συνέχεια η ίδια χώρα έπειτα από ένα ή δύο χρόνια να χρειάζεται να εισέλθει ξανά σε πρόγραμμα και ίσως σε χειρότερη θέση από πριν. Ολα αυτά αποδεικνύουν σε μεγάλο βαθμό τη μη αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων του ΔΝΤ.

Σήμερα ασκείται έντονη κριτική για το αν πραγματικά το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αποτελεί έναν καθαρά τεχνοκρατικό μηχανισμό και αν εξυπηρετεί τον βασικό του ρόλο ως δανειστή ύστατης ανάγκης (lender of last resort). Η επιλογή του να χρηματοδοτεί χώρες με μη βιώσιμο χρέος παραβλέποντας το conditionality του έχει πλήξει σημαντικά την υστεροφημία του και το έχει στιγματίσει. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος άρνησής του σήμερα να συμμετάσχει στο τρίτο ελληνικό πρόγραμμα διάσωσης με δική του χρηματοδότηση, καθώς βασική προϋπόθεση που θέτει είναι να πληρούνται τα κριτήρια βιωσιμότητας χρέους (Debt Sustainability Criteria). Η πολιτική του διένεξη και εμπλοκή με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και μηχανισμούς στην κρίση χρέους της Ευρωζώνης (παραβλέποντας ουσιαστικά τα κριτήρια βιωσιμότητας χρέους) ήταν κάτι πρωτόγνωρο για το Ταμείο, που, σε συνδυασμό με το λανθασμένο και πολλές φορές δογματικό μείγμα οικονομικής πολιτικής που επέβαλε, τελικά επιδείνωσε την κρίση φέρνοντας τα αντίθετα αποτελέσματα.  

Με το να έχει σπαταλήσει μεγάλο μέρος του χαρτοφυλακίου του στη διάσωση χωρών της Ευρωζώνης και σε συνδυασμό με το εύθραυστο και ευμετάβλητο διεθνές οικονομικό περιβάλλον είναι πολύ πιθανόν κάποιες από της αναδυόμενες, αναπτυσσόμενες ή ακόμη και ανεπτυγμένες χώρες να ζητήσουν τη βοήθειά του.

Οι προκλήσεις που πρόκειται να αντιμετωπίσει από τώρα και έπειτα θα δείξουν αν πραγματικά μπορεί να αντιστρέψει την αμφισβητούμενη και ήδη κλονισμένη αξιοπιστία του.

* Ο κ. Νίκος Φιλιππάκης είναι μέλος της Ενωσης Αμερικανών Οικονομολόγων.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή