Η εισοδηματική ανισότητα προκαλεί έντονες διαμάχες σε όλο τον κόσμο. Την ώρα που κάποιοι δισεκατομμυριούχοι υπέβαλαν προσφορές για έναν πίνακα του Λεονάρντο ντα Βίντσι, ανεβάζοντας την τιμή του έως στα 450,3 εκατ. δολάρια, στο Κογκρέσο των ΗΠΑ ήταν σε εξέλιξη η συζήτηση για τις φοροαπαλλαγές που, σύμφωνα με πολλούς αναλυτές, θα αποβούν προς όφελος του πλουσιότερου 1% των φορολογουμένων. Στις ΗΠΑ, από το 1980 έως το 2014 αυξήθηκε από το 11% στο 20% το μερίδιο του ΑΕΠ που αντιπροσωπεύει το πλουσιότερο 1%.
Οι εθνικιστές αποδίδουν την αύξηση της ανισότητας στη μαζική μετανάστευση και στο ότι οι μετανάστες είναι σε μεγάλο βαθμό ανειδίκευτοι. Στην πραγματικότητα, οι χώρες που έχουν απορροφήσει τους περισσότερους μετανάστες έχουν καταγράψει μείωση της ανισότητας. Το θέμα σχετίζεται με την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι οι μετανάστες οδηγούν σε πτώση τις αμοιβές των χαμηλόμισθων, διευρύνοντας έτσι την ανισότητα. Αυτό, όμως, δεν ισχύει.
Κάτι άλλο πολύ σημαντικό είναι ότι στις ΗΠΑ τα περισσότερα μέλη του πλουσιότερου 1% δεν είναι ούτε στελέχη επιχειρήσεων ούτε διευθυντές. Οι εργαζόμενοι που βρίσκονται σε τέτοιου είδους θέσεις αντιπροσωπεύουν μόλις το 1/3 των υψηλότερων εισοδημάτων στις ΗΠΑ. Αυτό το ποσοστό είναι πολύ μικρότερο σε σύγκριση με το αντίστοιχο άλλων χωρών. Στη Δανία, στον Καναδά και στη Φινλανδία περίπου το 50% της πλουσιότερης μερίδας του πληθυσμού αποτελείται από διευθυντικά στελέχη.
Η αύξηση που έχουν σημειώσει τα εισοδήματα του πλουσιότερου 1% των Αμερικανών έχει προέλθει σχεδόν ολοκληρωτικά από τρεις τομείς: τον χρηματοπιστωτικό, τον τομέα της υγείας και τον νομικό τομέα. Εν ολίγοις από τους τρεις τομείς που συνήθως ευνοούνται από το ρυθμιστικό πλαίσιο, καθώς τους προστατεύει από τον ανταγωνισμό. Από το 1980 και μετά, το πλουσιότερο 1% στις ΗΠΑ αποτελείται κυρίως από διευθυντικά στελέχη, διευθυντές πωλήσεων και αναλυτές του χρηματοπιστωτικού τομέα, νομικούς συμβούλους και δικηγόρους. Η αμερικανική κοινωνία ξεχωρίζει, άλλωστε, και ως προς το πόσα χρήματα κερδίζουν οι επαγγελματίες αυτής της ελίτ σε σύγκριση με έναν μέσο μισθό. Στις ΗΠΑ, οι καλύτερα αμειβόμενοι εργαζόμενοι κερδίζουν από τρεις έως πέντε φορές τις αμοιβές ενός μέσου εργαζομένου, ανεξαρτήτως κλάδου. Μόνον το Μεξικό και το Ισραήλ, χώρες με πολύ μεγάλη ανισότητα, παρουσιάζουν τόσο μεγάλο χάσμα μεταξύ των αμοιβών των εργαζομένων. Στην Ελβετία, στην Ολλανδία, στη Φινλανδία και στη Δανία, οι αμοιβές των υψηλόμισθων είναι διπλάσιες εκείνων ενός μέσου εργαζόμενου. Αυτός ο παράγοντας, η πρόσθετη αξία της ελίτ των επαγγελμάτων, σχετίζεται με την ανισότητα σε όλες τις χώρες.
Κάποιοι άλλοι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι κυρίαρχη αιτία της μεγάλης αύξησης που σημείωσαν τα εισοδήματα της ελίτ των εργαζομένων και τα στελέχη του χρηματοπιστωτικού τομέα οφείλεται στους νόμους που ωφελούν τους πλούσιους. Προσφάτως, ο Ρίτσαρντ Ριβς περιέγραψε στο βιβλίο του ότι τα μέλη της μεσαίας τάξης έχουν επιτύχει να διαμορφώσουν τους νόμους σύμφωνα με τα συμφέροντά τους. Ο Τζόζεφ Στίγκλιτζ, ο Ρόμπερτ Ράιχ και ο Λουίτζι Τζινγκάλες έχουν γράψει πολλά άρθρα για το πώς οι διάφορες ελίτ καταφέρνουν να υπονομεύουν τις αγορές, ασκώντας την επιρροή που διαθέτουν.
Μεταξύ των παραγόντων που έχουν εντοπίσει οι αναλυτές συγκαταλέγεται η άτυπη προστασία που παρέχει το κράτος στον χρηματοπιστωτικό κλάδο με διασώσεις σε περίπτωση «αναταράξεων», η υπερπροστασία των ευρεσιτεχνιών στο λογισμικό και στα φαρμακευτικά προϊόντα, οι αυξημένοι έλεγχοι στη χρήση γης που οδηγούν στα ύψη τα ενοίκια στις μεγάλες μητροπόλεις, αλλά και διάφορες ευνοϊκές ρυθμίσεις υπέρ επαγγελματικών συντεχνιών. Ανάμεσά τους οι γιατροί και οι οδοντίατροι που εμποδίζουν επαγγελματίες συναφών κλάδων να προσφέρουν αντίστοιχες υπηρεσίες σε χαμηλότερες τιμές. Αυτές είναι ορισμένες από τις αιτίες που συνεισφέρουν στην αύξηση των, ούτως ή άλλως, υψηλών εισοδημάτων του πλουσιότερου 1%. Μια αλλαγή των σχετικών νόμων μπορεί να περιορίσει την ανισότητα και να κάνει πιο αποτελεσματικές τις αγορές.