Τον Μάρτιο του 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέταξε ένα κείμενο με τις σχετικές δράσεις προς την κατεύθυνση της βιώσιμης χρηματοοικονομικής διαχείρισης με αποδέκτες ευρωπαϊκούς θεσμούς όπως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Τις βασικές αρχές του κειμένου αυτού θα προσπαθήσω να παραθέσω εδώ, μεταφέροντας το μήνυμα ότι η βιώσιμη χρηματοοικονομική διαχείριση είναι προτεραιότητα στην Ευρώπη.
Υιοθετώντας τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή και την ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών, οι στόχοι πλέον είναι η σταθερότητα, το καθαρό περιβάλλον, οι δίκαιες και χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς κοινωνίες σε ευημερούσες οικονομίες. Το χρηματοοικονομικό σύστημα έχει ιδιαίτερο ρόλο να παίξει σε αυτήν την προσπάθεια. Ο προσανατολισμός των κεφαλαίων σε διατηρήσιμες επενδύσεις απαιτεί μια σημαντική αλλαγή στο πώς οι συμμετέχοντες στο χρηματοοικονομικό σύστημα σκέφτονται και λειτουργούν, και ο νέος αυτός τρόπος αντίληψης βρίσκεται στο κέντρο του ενδιαφέροντος της Ενωσης Ευρωπαϊκών Κεφαλαιαγορών.
Μεταξύ 2000 και 2016 οι καταστροφές σχετικές με τις καιρικές συνθήκες σε ετήσια βάση αυξήθηκαν κατά 46% και οι οικονομικές ζημίες εξαιτίας ακραίων καιρικών συνθηκών αυξήθηκαν κατά 86%. Αυτό είναι κάτι ιδιαίτερα ανησυχητικό, διότι υπολογίζεται ότι περίπου το 50% της έκθεσης κινδύνου των τραπεζών της Ευρωζώνης σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με την κλιματική αλλαγή (Battiston et al, «A climate stress test of the financial system», Nature Climate Change, 2017). Η διατηρήσιμη χρηματοοικονομική διαχείριση λαμβάνει υπόψη περιβαλλοντικές και κοινωνικές παραμέτρους στη διαδικασία της επενδυτικής επιλογής, οδηγώντας περισσότερα κεφάλαια σε διατηρήσιμες επενδύσεις με μακροχρόνιο χρονικό ορίζοντα.
Ας δούμε στο σημείο αυτό τον σχεδιασμό μερικών δράσεων που έχει γίνει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Διαφάνεια στις εταιρικές πολιτικές. Η διαφάνεια στις επιχειρήσεις δεν πρέπει να είναι μόνο ενημερωτικής μορφής, αλλά πρέπει να μπορεί να κατευθύνει τις εταιρείες σε μια μακροχρόνια διατηρήσιμη αναπτυξιακή πορεία. Με υποστήριξη από τεχνολογίες πληροφορικής και δικτύων, θα δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες να συγκρίνουν επιδόσεις στη διατηρήσιμη χρηματοοικονομική διαχείριση και να κάνουν τις επενδυτικές επιλογές τους προς αυτήν την κατεύθυνση.
Σύστημα ταξινόμησης βιώσιμων επενδύσεων. Η ανάπτυξη ενός τέτοιου συστήματος θα δώσει σαφή απάντηση στο ποιες επενδύσεις είναι βιώσιμες. Αυτή η ταξινόμηση θεωρείται σήμερα και η πιο επείγουσα δράση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ακολουθεί μια βήμα προς βήμα διαδικασία ξεκινώντας από ένα σύστημα ταξινόμησης για το κλίμα και κατόπιν την υιοθέτηση κοινωνικών και άλλων περιβαλλοντικών κατευθύνσεων.
Επενδυτικές συμβουλές. Οι επενδυτικές εταιρείες εξετάζουν τους επενδυτικούς στόχους του επενδυτή-πελάτη και τη θέση του απέναντι στον επενδυτικό κίνδυνο ώστε να διαθέσουν τα κατάλληλα χρηματοοικονομικά προϊόντα. Στο πλαίσιο των MiFID II και IDD, οι πελάτες θα ερωτούνται για τις προτιμήσεις τους με βάση παραμέτρους βιωσιμότητας.
Ανάλυση της πιστοληπτικής ικανότητας. Τα υποδείγματα πιστοληπτικής ικανότητας θεωρούνται σημαντικό χρηματοοικονομικό εργαλείο, αλλά δεν είναι ξεκάθαρο σε ποιον βαθμό παράγοντες βιωσιμότητας λαμβάνονται υπόψη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δίνει προσοχή στο πώς οι εταιρείες αξιολόγησης μπορούν να λάβουν υπόψη παράγοντες βιωσιμότητας και προτίθεται να ζητήσει από τη European Securities and Markets Authority (ESMA) να συντάξει σχετικές προτάσεις.
Θεσμικοί επενδυτές και διαχειριστές κεφαλαίων. Ευρωπαϊκοί νόμοι ορίζουν όπως οι πιο πάνω να λειτουργούν προς όφελος του τελικού επενδυτή/καταναλωτή. Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν υπάρχει ένα σαφές πλαίσιο που να λαμβάνει υπόψη τη βιωσιμότητα στις σχέσεις θεσμικών επενδυτών και διαχειριστών με τους πελάτες τους.
Τραπεζικός κλάδος. Οπως αναφέρθηκε, ο τραπεζικός κλάδος στην Ευρώπη είναι εκτεθειμένος σε περιβαλλοντικούς κινδύνους. Με βάση το σύστημα ταξινόμησης που θα αναπτυχθεί, η Επιτροπή θα εξετάσει την πιθανή ανάγκη για περισσότερη ανάλυση που αφορά τις κεφαλαιακές απαιτήσεις ώστε αυτές να αντανακλούν καλύτερα τα βιώσιμα περιουσιακά στοιχεία που κατέχονται από τις τράπεζες.
Δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών. Αυτή η δράση απαιτεί τη δημοσιοποίηση πληροφοριών με περιβαλλοντικά και κοινωνικά στοιχεία, καθώς και τον τρόπο διαχείρισης των σχετικών κινδύνων. Αυτό μέχρι σήμερα γίνεται με έναν σχετικά ευέλικτο τρόπο. Εδώ χρειάζεται μια οδηγία που να ισορροπεί μεταξύ ευελιξίας και τυποποίησης. Υπάρχει επίσης η πεποίθηση ότι οι λογιστικές πρακτικές δεν είναι προς την κατεύθυνση των βιώσιμων επενδυτικών επιλογών και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιστεύει ότι τα IFRS πρέπει να συμβάλουν προς αυτή την κατεύθυνση.
Εταιρική διακυβέρνηση. Οι διαχειριστές των εταιρειών πιέζονται για βραχυπρόθεσμα κέρδη, με αποτέλεσμα μακροπρόθεσμοι στόχοι οικονομικής βιωσιμότητας να μη λαμβάνονται υπόψη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύει να θέσει τη συμβολή της εταιρικής διακυβέρνησης ως εργαλείο βιωσιμότητας σε διαβούλευση.
Τα πιο πάνω στοιχεία του σχεδίου δράσης για βιώσιμη χρηματοοικονομική διαχείριση θα αποτελέσουν αντικείμενο συζήτησης σε διεθνή fora με σκοπό την προσέγγιση του χρηματοοικονομικού συστήματος. Τέτοια fora θα είναι το Financial Stability Board, το G20, το G7, το United Nations and the International Organization of Securities Commission (IOSCO), και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αναφέρει τα πρώτα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτού του πλάνου δράσεων το 2019. Το πλάνο αυτό αποτελεί ένα πρώτο βήμα ως προς τη βιωσιμότητα. Ωστόσο, είναι αναγκαία η συμμετοχή όλων μας για να υπάρξουν τα αναμενόμενα θετικά αποτελέσματα.
* Ο κ. Χρήστος Αλεξάκης είναι μέλος του Securities and Markets Stakeholders Group, European Securities and Markets Authority – ESMA.