Ο Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας (ΚΦΔ) καθορίζει τις εξουσίες της φορολογικής διοίκησης και θέτει τις προϋποθέσεις και τα όρια του ελέγχου, της πρόσβασης των ελεγκτών στις εγκαταστάσεις, στα βιβλία και στοιχεία μιας επιχείρησης, κ.λπ.
Συγκεκριμένα, η φορολογική διοίκηση έχει την εξουσία να επαληθεύει, να ελέγχει και να διασταυρώνει την εκπλήρωση των φορολογικών υποχρεώσεων του φορολογουμένου, την ακρίβεια των φορολογικών δηλώσεων και να επιβεβαιώνει τον υπολογισμό και την καταβολή του οφειλόμενου φόρου, διενεργώντας έλεγχο σε έγγραφα, λογιστικά στοιχεία και λοιπά στοιχεία, θέτοντας ερωτήσεις στον φορολογούμενο και σε τρίτα πρόσωπα, ερευνώντας εγκαταστάσεις και μέσα μεταφοράς που χρησιμοποιούνται για τη διενέργεια επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, σύμφωνα με τις διαδικασίες και τις μεθόδους που προβλέπονται στον κώδικα.
Ο έλεγχος εκπλήρωσης των φορολογικών υποχρεώσεων του φορολογουμένου είναι δυνατόν να έχει τη μορφή φορολογικού ελέγχου:
(α) Από τα γραφεία της φορολογικής διοίκησης, με βάση τις χρηματοοικονομικές καταστάσεις, δηλώσεις και λοιπά έγγραφα που υποβάλλει ο φορολογούμενος, καθώς και λοιπά στοιχεία που έχει στην κατοχή της η διοίκηση.
β) Επιτόπιου φορολογικού ελέγχου: Η απόφαση για τη διενέργεια πλήρους επιτόπιου φορολογικού ελέγχου πρέπει να κοινοποιείται στο φορολογούμενο με προηγούμενη έγγραφη ειδοποίηση (πλην των περιπτώσεων όπου υπάρχουν ενδείξεις ότι έχει διαπραχθεί φοροδιαφυγή). Κάθε άλλος επιτόπιος φορολογικός έλεγχος είναι δυνατόν να διενεργείται χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση.
Πρόσβαση στα βιβλία και στοιχεία. Η φορολογική διοίκηση έχει δικαίωμα να λαμβάνει αντίγραφα των βιβλίων και στοιχείων, καθώς και λοιπών εγγράφων. Ο ελεγκτής δύναται να απαιτεί από τον φορολογούμενο ή τον φορολογικό εκπρόσωπό του να παρίσταται στον τόπο όπου διενεργείται ο φορολογικός έλεγχος και να απαντά σε ερωτήματα που του τίθενται, ώστε να διευκολύνεται η διενέργεια του φορολογικού ελέγχου. Εάν τα βιβλία και τα στοιχεία τηρούνται σε ηλεκτρονική μορφή, η φορολογική διοίκηση έχει δικαίωμα πρόσβασης σε οποιαδήποτε σχετιζόμενα αρχεία. Ειδικότερα, ο φορολογούμενος (και όσοι τρίτοι παρέχουν ψηφιακές υπηρεσίες προς τον φορολογούμενο) υποχρεούνται να παράσχουν κάθε απαραίτητη πληροφορία για την απρόσκοπτη πρόσβαση του ελεγκτή, ανεξάρτητα από τον τόπο της αποθήκευσης και της μορφής των δεδομένων αυτών.
Ο υπάλληλος που έχει ορίσει η φορολογική διοίκηση δύναται να κατάσχει τα φορολογικά βιβλία και στοιχεία και οποιαδήποτε άλλα ανεπίσημα βιβλία, έγγραφα, αρχεία ή στοιχεία, θεωρήσει αναγκαίο, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποδεικτική αξία αυτών.
Για τον σκοπό αυτό συντάσσεται έκθεση κατάσχεσης, η οποία υπογράφεται από το όργανο της φορολογικής διοίκησης που ενεργεί την κατάσχεση και τον ίδιο τον φορολογούμενο ή εκπρόσωπό του, ο οποίος λαμβάνει αντίγραφο. Για την κατάσχεση βιβλίων, εγγράφων και λοιπών στοιχείων τρίτου φορολογουμένου δεν απαιτείται επίδοση της έκθεσης κατάσχεσης σε αυτόν.
Είσοδος σε εγκαταστάσεις. Για τη διενέργεια του φορολογικού ελέγχου στις εγκαταστάσεις μιας επιχείρησης οι υπάλληλοι της φορολογικής διοίκησης φέρουν έγγραφη εντολή διενέργειας επιτόπιου φορολογικού ελέγχου, η οποία περιλαμβάνει τουλάχιστον τον αριθμό και την ημερομηνία της εντολής, το ονοματεπώνυμο του/των υπαλλήλων στους οποίους έχει ανατεθεί ο φορολογικός έλεγχος, τα στοιχεία του φορολογουμένου, τη φορολογική περίοδο ή υπόθεση και το είδος φορολογίας που αφορά ο φορολογικός έλεγχος, τη διάρκεια του φορολογικού ελέγχου και τον χαρακτηρισμό «πλήρης» ή «μερικός» έλεγχος, κατά περίπτωση. Ο οριζόμενος από τη φορολογική διοίκηση για τη διενέργεια του φορολογικού ελέγχου υπάλληλος πρέπει να επιδεικνύει το δελτίο ταυτότητάς του και την εντολή φορολογικού ελέγχου πριν από την έναρξη του φορολογικού ελέγχου.
Η είσοδος στην κατοικία του φορολογουμένου επιτρέπεται μόνο με εντολή του αρμόδιου εισαγγελέα και ο έλεγχος πραγματοποιείται μόνο με την παρουσία δικαστικού λειτουργού. Ο φορολογούμενος υποχρεούται να συνεργάζεται πλήρως και να διευκολύνει το έργο του υπαλλήλου της φορολογικής διοίκησης. Ο τελευταίος δεν δύναται να μετακινεί βιβλία και στοιχεία ή έγγραφα που έχουν τεθεί στη διάθεσή του σε άλλο τόπο, εκτός εάν ο φορολογούμενος αδυνατεί να παράσχει αμέσως αληθή και ακριβή αντίγραφα. Σε αυτή την περίπτωση, τα έγγραφα και στοιχεία είναι δυνατόν να απομακρυνθούν από τις εγκαταστάσεις έναντι απόδειξης παραλαβής και επιστρέφονται στον φορολογούμενο εντός 10 ημερών από την παραλαβή.
* Η Τζένη Πάνου είναι υπεύθυνη του φορολογικού τμήματος της AS network (www.asnetwork.gr).