Οσοι πιστεύουν στην άμεση δράση για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας ύφεσης θα είχαν ώς την περασμένη Πέμπτη την εντύπωση ότι οι ευρωπαϊκές αρχές νομισματικής πολιτικής επιδεικνύουν ενδοτικότητα καθώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Τράπεζα της Αγγλίας έδειχναν αποφασισμένες να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους παρά την επιδείνωση της παγκόσμιας οικονομικής κατάστασης.
Είχαν, βέβαια, ήδη μειώσει τα επιτόκια στη διάρκεια του έτους κατά 1% η ΕΚΤ και κατά 1,5% η Τράπεζα της Αγγλίας. Σε σύγκριση, όμως, με την κατά 4,5% μείωση των αμερικανικών επιτοκίων, η ευρωπαϊκή αντίδραση στην ύφεση έμοιαζε υποτονική. Η τελευταία μείωση των ευρωπαϊκών επιτοκίων κατά 0,5% καταδεικνύει, πάντως, ότι οι δύο ευρωπαϊκες τράπεζες θέτουν σε προτεραιότητα την αντιμετώπιση της ύφεσης. Η απόφαση ήταν σημαντική εφόσον η ΕΚΤ εξακολουθεί να ανησυχεί για τις δημοσιονομικές πολιτικές των χωρών-μελών της Ζώνης Ευρώ αλλά και για τον πληθωρισμό που παραμένει σε επίπεδα άνω του στόχου. Η Τράπεζα της Αγγλίας, άλλωστε, προβληματίζεται για τις ανισορροπίες που δημιουργεί η «οικονομία δύο ταχυτήτων» ενώ εκτιμά ότι η επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί.
Οι επιφυλάξεις τους, όμως, ξεπεράσθηκαν την περασμένη Πέμπτη. Η προηγούμενη μείωση των ευρωπαϊκών επιτοκίων έγινε στις 17 Σεπτεμβρίου σε μια συντονισμένη κίνηση με τη Fed. Στο διάστημα που μεσολάβησε, η ΕΚΤ είχε αναγνωρίσει τους κινδύνους που απειλούν την παγκόσμια οικονομία. Ευελπιστούσε, όμως, σε μια ταχεία ανάκαμψη που θα απομάκρυνε την ανάγκη για μια επιθετική χαλάρωση της νομισματικής της πολτικής. Οι επικριτές της την κατηγορούσαν ότι έχει εμμονή με το καταστατικό της καθήκον για αναχαίτιση του πληθωρισμού. Η απροθυμία της, όμως, σχετίζεται μερικώς και με την προσπάθειά της να κατοχυρώσει την ανεξαρτησία της από τυχόν πολιτικές πιέσεις. Η ΕΚΤ ήθελε, άλλωστε, τη δέσμευση των υπουργών Οικονομικών της Ζώνης Ευρώ ότι θα παραμείνουν πιστοί στη δέσμευσή τους για δημοσιονομική πειθαρχία.
Ο κ. Ντούιζενμπεργκ παραδέχεται ότι είναι αβέβαιο κατά πόσον η τελευταία μείωση θα ενισχύσει την ευρωπαϊκή οικονομία. Η ΕΚΤ δεν πίστεψε, πάντως, ποτέ ότι η Ζώνη Ευρώ έχει ανάγκη από κίνητρα νομισματικής φύσης ανάλογα εκείνων που παρείχε η Fed, μειώνοντας τα αμερικανικά επιτόκια 10 φορές στη διάρκεια του έτους. Ευελπιστεί ότι οι τέσσερις μειώσεις από τον περασμένο Μάιο, που έφθασαν σταδιακά τα ευρωπαϊκά επιτόκια στο 3,25% από το 4,75%, αρκούν για να ανακάμψει η οικονομία στη διάρκεια του επόμενου έτους. Αποφεύγει, άλλωστε, να προβλέψει ύφεση για τη Ζώνη Ευρώ και παραδέχθηκε απλώς ότι η ανάπτυξη θα είναι αναιμική κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους.
Μεγαλύτερη εντύπωση προκάλεσε, όμως, η κίνηση της Τράπεζας της Αγγλίας επειδή η βρετανική οικονομία παρουσιάζει σθεναρή αντίσταση στην ύφεση και σύμφωνα με τις πρώτες επίσημες εκτιμήσεις θα σημειώσει ανάπτυξη της τάξης του 0,6% κατά το τρίτο τρίμηνο του έτους που θα είναι η μεγαλύτερη από τις χώρες της G7. Οπως, όμως, συνέβη και με την ΕΚΤ, η Τράπεζα της Αγγλίας παραδέχεται ότι το διεθνές περιβάλλον είναι πολύ χειρότερο από τις προσδοκίες της. Τον περασμένο μήνα, όταν ο γενικός διευθυντής της Συνομοσπονδίας Βρετανικών Βιομηχανιών επισκέφθηκε τον πρόεδρο της Τράπεζας της Αγγλίας για να του παρουσιάσει τις εκτιμήσεις του βρετανικού επιχειρηματικού κόσμου, ουσιαστικά απαίτησε μείωση των επιτοκίων κατά 0,5%. Η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής φαίνεται πως έλαβε σοβαρά υπ’ όψιν τα επιχειρήματά του αν κρίνει κανείς από την ανακοίνωσή της που επικαλείται την υποχώρηση της εμπιστοσύνης και της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Οι οικονομίες της Ζώνης Ευρώ διαφέρουν ως προς τα επί μέρους στοιχεία τους από τη βρετανική οικονομία. Οι κεντρικές τράπεζες, όμως, έχουν ουσιαστικά το ίδιο καθήκον. Οι δυνάμεις που σπρώχνουν προς τα κάτω την αμερικανική και την παγκόσμια οικονομία είναι τόσο ισχυρές, ώστε η Ευρώπη δεν μπορεί να αποφύγει την ύφεση. Οι πρόσφατες μειώσεις των επιτοκίων, όμως, καταδεικνύουν ότι οι νομισματικές αρχές της Ευρώπης λαμβάνουν τώρα πλήρως υπ’ όψιν τους το μέγεθος της πρόκλησης.
Στην περίπτωση της Enron, η S&Ρ μάλλον απεκδύθηκε οποιαδήποτε υπευθυνότητα. Η Moody’s, αντί να μείνει μέρος του ακροατηρίου, βρέθηκε επί σκηνής. Η αγορά δεν εμφανίστηκε να αντιμετωπίζει την Enron ως χαμηλού κινδύνου (investment grade) επένδυση και οι συνεργάτες της άρχισαν να αποσύρονται. Ωστόσο, η Moody’s επέλεξε να αποκαλύψει την αλήθεια για τα «ρούχα του βασιλιά», διατηρώντας την Enron στο καθεστώς χαμηλού κινδύνου.