To όνομα της κ. Mary Robinson, ως πρόσφατα Υπάτης Αρμοστού του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και πρώην προέδρου της Ιρλανδίας είναι σχεδόν συνώνυμο με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι συνώνυμο με μια δυναμική διεθνή παρουσία χάρη στην οποία η περιφρούρηση, η προστασία, η προώθηση, ο εκσυγχρονισμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων έχουν ηγέτη με τόλμη και διεκδίκηση στο παγκόσμιο πεδίο της προσβολής και της παραβίασής τους.
Η προσωπικότητα της κ. Robinson, η εμβέλεια των δραστηριοτήτων της, των ευθυνών και των αξιωμάτων που της έχουν εμπιστευθεί τόσο στη χώρα της όσο και διεθνώς δεν ιεραρχούνται ούτε ελαχιστοποιούνται σε ένα κείμενο ολίγων γραμμών ή παραγράφων. Τη στιγμή αυτή το σημαντικό γεγονός είναι ότι η πρόεδρος Mary Robinsoτην ερχόμενη εβδομάδα θα βρίσκεται κοντά μας. Για να παραστεί στις 24 Οκτωβρίου 2002 -Ημέρα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών- στην κορυφαία εορταστική εκδήλωση για τα 100 χρόνια του ΤΙΤΑΝΑ που είναι αφιερωμένη στο θέμα της «Εταιρικής Ευθύνης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης». Η εδώ παρουσία της είναι η επιβράβευση της αυξημένης κοινωνικής ευθύνης και αλληλεγγύης που έχει επιδείξει ο ΤΙΤΑΝΑΣ με σεβασμό στον άνθρωπο, στην αειφόρο ανάπτυξη και στην προστασία του περιβάλλοντος.
Με πρόσφατες τις μνήμες της από τα συμβάντα στο Γιοχάνεσμπουργκ και με τον πλούτο των εμπειριών της από τον πρωταγωνιστικό ρόλο της στα σύγχρονα μεγάλα θέματα του πλανήτη μας η πρόεδρος Μary Robinsoέκανε την τιμή στην «Κ» να μιλήσει και να μοιραστεί μαζί μας σκέψεις και τα σχέδιά της για τις μελλοντικές δραστηριότητές της
Ενδιαφέροντες δεσμοί μεταξύ ακτιβιστών και επιχειρήσεων
Εκφράσαμε στην κ. Robinsoτην εντύπωση ότι τα μεγάλα θέματα που χωρίζουν τους κατοίκους αυτού του πλανήτη -όπως είναι οι διάφορες μεταξύ Βορρά-Νότου, μεταξύ πλούσιων και φτωχών κρατών, η εξάντληση των φυσικών πόρων κ.ά.- φαίνεται να έχουν επικαλυφθεί από τα «υπέρ» και τα «κατά» της παγκοσμιοποίησης. Και ότι αυτό που, όντως, επικρατεί είναι περισσότερο οι «διαξιφισμοί» παρά η αποφασιστικότητα και η δράση. «Συμφωνώ. Με την έννοια ότι βλέπουμε να υπάρχει πολύ μεγάλος διαχωρισμός της βάσης -δηλαδή μεταξύ εκείνων που υπεραμύνονται των ελεύθερων αγορών και εκείνων που θέλουν να αυτοπροσδιορίζονται ως πολέμιοι της παγκοσμιοποίησης- χωρίς, ωστόσο, να υπάρχει ανάλογη αντιστοιχία σε επίπεδο σκέψης. Και ακριβώς αυτό είναι μέρος του στόχου της Πρωτοβουλίας της οποίας ηγούμαι. Να αναπτυχθεί δηλαδή μια παγκοσμιοποίηση περισσότερο ηθική και να χτίσουμε γέφυρες μαζί της. Και αυτό εν μέρει μπορεί να γίνει με το να ενθαρρύνουμε όλες αυτές τις ομάδες που διαμαρτύρονται στους δρόμους, αυτούς που τη στιγμή αυτή είναι οι ακτιβιστες κατά της παγκοσμιοποίησης, -να τους ενθαρρύνουμε επαναλαμβάνω- να χρησιμοποιήσουν τα «εργαλεία» των διεθνών ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Κοινωνικά δικαιώματα
Επιπλέον να τους ευαισθητοποιήσουμε να χρησιμοποιήσουν τα «εργαλεία» αυτά προς τις κυβερνήσεις τους ώστε και εκείνες να προχωρήσουν προοδευτικά στην εφαρμογή των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών δικαιωμάτων. Δηλαδή το δικαίωμα για τροφή, στέγαση, καθαρό νερό, εκπαίδευση, υγεία. Αυτός είναι ένας θετικός τρόπος για να συζητούνται τα θέματα αυτά αντί των διαξιφισμών που ξεκινούν από διαφορετικές βάσεις. Αυτό που προσπαθώ κατά κάποιον τρόπο είναι να δημιουργήσω τις γέφυρες μιας δημοκρατικής συζήτησης για τα «εργαλεία» των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Γιατί όσο περισσότερο γνωρίζουν οι ενδιαφερόμενοι ποιες είναι οι δεσμεύσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τόσο καλύτερα μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν ως «εργαλεία» και να γίνουν αποτελεσματικότεροι». Και η κ. Robinsoανέφερε ως καλά παραδείγματα χρησιμοποίησης των «εργαλείων» αυτών από την ενεργό κοινωνία, την περίπτωση της Καμπότζης, του Ανατολικού Τιμόρ και παλαιοτέρα του Μεξικό και του Περού.
Το Γιοχάνεσμπουργκ
Πώς όμως είδε τη Διάσκεψη στο Γιοχάνεσμπουργκ η οραματίστρια κ. Robinson; Ηταν πράγματι μια αποτυχία, μια απογοήτευση ή, αντιθέτως, έγινε ένα βήμα εμπρός και ήταν όντως μια ενθάρρυνση από την πρακτική και τη ρεαλιστική σκοπιά της;
«Πράγματι η εμπειρία μου στο Γιοχάνεσμπουργκ ήταν εν μέρει η απογοήτευση. Αλλά και μεγάλη ενθάρρυνση. Η απογοήτευσή μου ήταν για τον τρόπο που οι κυβερνήσεις κατέληξαν σε συμφωνία για το επίμαχο κείμενο. Το οποίο ήταν πολύ αδύναμο για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ για τα δικαιώματα των γυναικών παρά λίγο να οπισθοδρομήσει… Αλλά αυτό μόλις και καταφέραμε να το σταματήσουμε. Αυτό που μου έδωσε εξαιρετική ενθάρρυνση ήταν ο ισχυρός ρόλος των επιχειρήσεων και ιδιαιτέρως των ομάδων της ενεργού κοινωνίας. Με ενεθάρρυνε ιδιαιτέρως το γεγονός ότι ήταν η πρώτη φορά που είδαμε να συνεργάζονται οι ακτιβιστές για το περιβάλλον, οι εμπειρογνώμονες που εργάζονται σε προγράμματα ανάπτυξης και οι ακτιβιστές των ανθρώπινων δικαιωμάτων – δηλαδή η κοινωνία της οποίας ηγούμαι. Και οι τρεις τους ήσαν όλοι μαζί… Η παρουσία των επιχειρήσεων που ήταν ουσιαστική όπως και της ενεργού κοινωνίας ήταν αυτά που δημιούργησαν τους άκρως ενδιαφέροντες δεσμούς». Και αν κάτι έλειψε από το Γιοχάνεσμπουργκ αυτό ήταν η καλή ηγεσία σε επίπεδο κυβερνήσεων.
Τα δικαιώματα στη βάση της παγκόσμιας διακυβέρνησης
Ρωτήσαμε την σταυροφόρο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τώρα που είναι πια ελεύθερη να «τραβήξει τον δικό της δρόμο» αν θα συνεχίσει και με ποιο τρόπο τους αγώνες της και αν θα κρατά πάντα τη σημαία για τις αξίες των κοινωνιών και για τον ρόλο της ενεργού κοινωνίας στον νέο κόσμο που διαβαίνουμε.
«Η απάντηση μου είναι, ναι», μας είπε απερίφραστα. «Κρατώντας ιδιαιτέρως ψηλά τη σημαία που αναφέρατε. Από τη στιγμή που εγκατέλειπα το γραφείο έχω ήδη κάνει γνωστό ότι δεν πρόκειται να είμαι μια σκιώδης Υπάτη Αρμοστής Και με αυτό εννοώ βέβαια ότι τώρα στο αξίωμα αυτό υπάρχει ο διάδοχός μου ο κ. Sergio Veira de Mello του οποίου έχω την υποστήριξη όπως και όλης της ομάδας του γραφείου του. Σκοπεύω λοιπόν να εστιάσω κάπου διαφορετικά την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: θα τα θέσω ως βάση της παγκοσμιοποίησης».
Η ενεργός κοινωνία
Τη μεγάλη αυτή ιδέα της η κ. Robibnsoέχει αρχίσει ήδη να την υλοποιεί από τη Νέα Υόρκη. Πρόκειται για την Ethical GlobalizatioInitiative (Πρωτοβουλία Ηθικής Παγκοσμιοποίησης) που εστιάζεται σε δύο θέματα: το πρώτο είναι οι νομικές δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει οι κυβερνήσεις -δηλαδή το περιεχόμενο της ουσιαστικής εργασίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα- να τεθούν εντός του πλαισίου των αρμοδιοτήτων των κυβερνήσεων. Και το δεύτερο είναι, ο ρόλος της ενεργού κοινωνίας και η χρησιμοποίηση του συστήματος εκθέσεων – αναφορών να εμπίπτει στις επιτροπές της Γενεύης. «Αυτό είναι το τεχνικό μέρος της εργασίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα. και αυτό είναι που θέλω να το εντάξω στο ευρύτερο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης. Γιατί έχω βεβαιωθεί ότι οι ομάδες της ενεργού κοινωνίας γνωρίζουν πλέον πολύ καλά πώς πρέπει να χρησιμοποιήσουν τα «εργαλεία» του συστήματος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με στόχο η παγκοσμιοποίηση να γίνει δικαιότερη και να τη διακρίνει περισσότερη λογική».
Το ερώτημα που προκύπτει, ωστόσο, είναι σε ποιο τεράστιο «μηχανισμό» είναι δυνατόν να στηριχθεί η πρωτοβουλία αυτή; Η κ. Robinson, όμως, έχει ήδη εντοπίσει το πλαίσιο στο οποίο θα κινηθεί η πρωτοβουλία της. «Εχω την αίσθηση ότι υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί φορείς -περιλαμβανόμενης και της ενεργού κοινωνίας- όπως είναι τα πανεπιστήμια και αλλά κέντρα που ασχολούνται με τα θέματα της παγκοσμιοποίησης ad hoc. Αυτό που θέλω, είναι σε όλους αυτούς τους φορείς να τους παραέξω το γενικό πλαίσιο». Τονίζει επίσης ότι μέρος του όλου σχεδίου είναι να βοηθηθούν οι αφρικανικές χώρες να ενισχύσουν οι ίδιες τα δικά τους συστήματα προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η μετανάστευση
Στους μεγάλους στόχους της κ. Robinsoείναι να υποστηρίξει μια παγκόσμια προσέγγιση στο θέμα της μετανάστευσης. «Οχι μόνο σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά παράλληλα και σε επίπεδο περιφέρειας», υπογραμμίζει. Και εξηγεί ότι αυτό που απαιτείται είναι η διοίκηση της μετανάστευσης και των διάφορων παραγόντων που εμπεριέχει. «Πρώτο στοιχείο που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στη διοίκηση αυτή -και είναι κάτι που η Ευρώπη πρέπει να το σκεφθεί καλά- είναι οι ανάγκες της σε μετανάστες για την οικονομική ανάπτυξή της τα επόμενα 50 χρόνια. Εχω ακούσει ότι χρειάζονται περί τα 70 εκ. μετανάστες. Αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη του κατάλληλου περιβάλλοντος και καλών σχέσεων για το συμφέρον και για την ανάπτυξη όλων των χωρών της Ευρώπης. Ομως απαιτείται επιπλέον και η διοίκηση των ειδικών παραγόντων -των ευάλωτων στοιχείων της μετανάστευσης- που είναι οι πρόσφυγες, εκείνοι που ζητούν άσυλο, οι λαθρομετανάστες.
Ακόμη, ένα θέμα για το οποίο έχω ιδιαίτερη ευαισθησία είναι η διακίνηση και εκμετάλλευση των γυναικών και παιδιών, κάτι που με απασχόλησε παρά πολύ κατά τη θητεία μου στην Υπάτη Αρμοστεία. Για όλους αυτούς τους λόγους είναι βασικό να υπάρχει διοίκηση όλων των θεμάτων που αφορούν τη μετανάστευση και είναι εξίσου απαραίτητη η διάστασή τους σε επίπεδο περιφέρειας. Επειδή όμως συμβαίνει το πρόβλημα να είναι παγκόσμιο, απαιτείται ένα πλαίσιο σε παγκόσμιο επίπεδο που να είναι και λογικό και δίκαιο. Γιατί είναι γεγονός ότι στη διοίκηση της μετανάστευσης που είναι ένα πρόβλημα τόσο πολύπλοκο, δεν έχουμε δώσει αρκετή έμφαση και κατά έναν σφαιρικό τρόπο στον οποίο να συνυπάρχουν και οι έλεγχοι που θα εξασφαλίζουν την ασφάλεια των ανθρώπων.
Η Ευρώπη-φρούριο
Για τον διαφαινόμενο κίνδυνο να καταστεί η Ευρώπη «φρούριο» εξαιτίας του αυξανόμενου φαινομένου της ξενοφοβίας και του ρατσισμού η κ. Robinsoαναφέρει την παρέμβασή της -υπό την πρόσφατη ιδιότητα της Υπάτης Αρμοστού- στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Σεβίλλης, το οποίο και ασχολήθηκε με το θέμα αυτό. «Εγραψα επιστολές στους αρχηγούς των κυβερνήσεων υπογραμμίζοντας την άποψη για την διοίκηση της μετανάστευσης και με στόχο όχι μια «Ευρώπη-φρούριο» αλλά την Ευρώπη των πολυπολιτισμικων κοινωνιών, της καταπολέμησης της ξενοφοβίας, του αντισημιτισμού, και των εχθρικών στάσεων είτε κατά των Αράβων είτε κατά του Ισλάμ. Φαίνεται ότι αυτό που χρειαζόμαστε είναι πολιτικούς ηγέτες που θα το ενστερνισθούν σε εθνικό επίπεδο.
Επιχειρηματική κοινωνική ευθύνη
Ενας τομέας για τον οποίο η κ. Robinso έχει διαθέσει πολύ χρόνο και μεγάλη προσπάθεια είναι οι συνεργασίες με την ενεργό κοινωνία για την προώθηση της κοινωνικής αλληλεγγύης σε επίπεδο τοπικό είτε περιφέρειας. Ωστόσο, την αποτελεσματικότητα των συνεργασιών αυτών επηρεάζει συνήθως η διαφορετικότητα στις κουλτούρες και στους στόχους των εταίρων. Της ζητήσαμε λοιπόν να μας αναφέρει από την πείρα της παραδείγματα επιτυχών συνεργασιών. «Στο θέμα των συνεργασιών έχω δώσει, όντως, μεγάλη προσοχή και έχω ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να εμπλέκονται περισσότερο με τις τοπικές κοινωνίες, όπως και σε έργα για την υποστήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών. Υπάρχουν πράγματι πολλά θετικά παραδείγματα. Οπως είναι το Ινστιτούτο Εthos στη Βραζιλία που συνδέει μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις να συνεργάζονται με τις πτωχές κοινωνίες της χώρας. Αλλο καλό παράδειγμα είναι ο οργανισμός Business for Social Responsibility που εδρεύει στο SaFrancisco και συνεργάζεται με επιχειρήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο -όπως στην Ασία, τη Λατινική Αμερική, την Αφρική- για την υποστήριξη των τοπικών κοινωνιών και για την πρόληψη της παιδικής εργασίας. Με ενδιαφέρει επίσης να πληροφορηθώ τι κάνουν στον τομέα της κοινωνικής ευθύνης οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Και για το θέμα αυτό θα μιλήσω με τον «Τιτάνα» όπως και με άλλες εταιρείες γιατί με ενδιαφέρει να μάθω πώς λειτουργεί η πρωτοβουλία αυτή στην Ελλάδα».