Διαγωνισμό για την αξιοποίηση της νησίδας Λαζαρέτο, η οποία έχει έκταση 70.000 τ.μ. και απέχει δύο ναυτικά μίλια από την πόλη της Κέρκυρας, προκήρυξε πρόσφατα η Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα Α.Ε.
Βασικό στόχο του διαγωνισμού αποτελεί η έναντι αμοιβής επιλογή πρότασης αισθητικής επέμβασης και δημιουργίας χώρου μνημείου εθνικής συμφιλίωσης και ιστορικής μνήμης στη νησίδα. Προτάσεις ανάδειξης της νησίδας θα μπορούν να υποβληθούν από αρχιτέκτονες, σχεδιαστικούς οίκους και άλλους επαγγελματίες που ασχολούνται με εξωτερικούς χώρους. Οι προτάσεις θα κατατεθούν στα γραφεία της ETA A.E. στις 3 Μαρτίου.
Στο νησί είχε λειτουργήσει κατ’ αρχήν μοναστήρι κατά την εποχή της Ενετοκρατίας (αρχές 16ου αιώνα) και εν συνεχεία λοιμοκαθαρτήριο για περίπου 4 αιώνες μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα. Κατά τη διάρκεια του B΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ιταλικές δυναμεις κατοχής δημιούργησαν εκεί στρατόπεδο συγκέντρωσης Ελλήνων πατριωτών της αντίστασης. Κατά την περίοδο του εμφυλίου πολέμου το Λαζαρέτο αποτέλεσε τόπο εκτελέσεως θανατοποινιτών που είχαν καταδικασθεί στο πλαίσιο του τεταμένου κλίματος της εποχής εκείνης. O αριθμός των εκτελεσμένων ανέρχεται περίπου στους 200, όλοι δε έχουν ταφεί κατά πληροφορίες σε μία ακτίνα περίπου 100 μέτρων γύρω από τα ερείπια που παλαιού λοιμοκαθαρτηρίου και στον αυλόγυρο που περιβάλλονταν από τον τοίχο που χρησιμοποιούνταν για τις εκτελέσεις και το διασωθέν κτίριο που παλαιού λοιμοκαθαρτηρίου. Υπάρχει ονομαστικός κατάλογος των εκτελεσμένων και 120 ληξιαρχικές πράξεις θανάτου που βρέθηκαν έπειτα από έρευνα στο τοπικό ληξιαρχείο. Στο Λαζαρέτο διασώζονται κτιριακά υπολείμματα σχεδόν όλων των παραπάνω φάσεων της ιστορίας του νησιού. Το νησί αποτελεί τόπο ιδιαιτέρου κάλλους με πυκνή και ποικίλη βλάστηση. Συγκεκριμένα σώζεται εκκλησία ιδιαίτερου ιστορικού και αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος χωρίς την οροφή της, διώροφο κτίριο από συμπαγείς πλίνθους, τμήμα του περιμετρικού τείχους του λοιμοκαθαρτηρίου και το νεκροταφείο των περίπου 200 εκτελεσθέντων με μαρμάρινους σταυρούς σε αντικατάσταση παλαιότερων ξύλινων. Σήμερα τα σημαντικά αυτά ιστορικά υπολείμματα καταστρέφονται με γοργούς ρυθμούς από τον χρόνο και τις δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν.
Οπως αναφέρεται στη σχετική προκήρυξη του διαγωνισμού, η πρόταση γενικότερα θα περιλαμβάνει αναμόρφωση της ανηφορικής διόδου που οδηγεί στον τοίχο των εκτελέσεων, του περιβάλλοντος χώρου και του άμεσα γειτνιάζοντος πρασίνου, καθώς και τη συντήρηση και αποκατάσταση του τοίχου των εκτελέσεων και την ένταξη σε αυτόν αναθηματικής επιγραφής με τα ονόματα των εκτελεσθέντων.
Η πρόταση αυτή θα αποτελέσει τμήμα γενικότερης επέμβασης που θα αποσκοπεί στην ανακαίνιση και αξιοποίηση του συνόλου των μνημειακών κτιριακών εγκαταστάσεων της νησίδας σε συνεργασία με τον δήμο Κέρκυρας, ο οποίος θα αναλάβει τη χρηματοδότηση των υπολοίπων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο αναμένεται να προκύψει σημαντική βελτίωση της επισκεψιμότητας της νησίδας και να δημιουργηθούν προϋποθέσεις για αξιοποίηση όπως ορίζει το καταστατικό της εταιρείας στο πλαίσιο των επιτρεπόμενων χρήσεων (αναψυκτήριο, οικολογικές περιηγήσεις).
Στο παραπάνω πλαίσιο μετά την ανάδειξη τριών προτάσεων με A, B και Γ ποσό αμοιβής, η ETA A.E. θα προχωρήσει στην υλοποίηση της πρότασης που θα λάβει το πρώτο ποσό αμοιβής στη νησίδα. Για τις ανάγκες του έργου η ETA A.E. προτίθεται να αναζητήσει τις υπηρεσίες του δημιουργού της επιλεγείσας πρότασης ως συμβούλου έναντι αμοιβής. O διαγωνισμός αφορά την πρόταση αποκατάστασης και ανάδειξης όλων των στοιχείων που συνθέτουν σήμερα τον ιστορικό τόπο εκτός των κτιριακών εγκαταστάσεων (εκκλησία και διώροφο κτίριο) που αντιμετωπίζονται με άλλο έργο. Συγκεκριμένα, στο αντικείμενο του διαγωνισμού περιλαμβάνονται:
Η διαμόρφωση του προβλήτα ελλιμενισμού σκαφών: επέκταση και υπερύψωση της υπάρχουσας, αναγκαίος εξοπλισμός σήμανση, φωτισμός.
Η διαμόρφωση της ανηφορικής διόδου πρόσβασης στον κυρίως χώρο.
Η διαμόρφωση νεκροταφείου: οριοθέτηση, οργάνωση κυκλοφορίας με ανάλογες δαπεδοστρώσεις, σήμανση.
Η αποκατάσταση και η ανάδειξη του τοίχου εκτελέσεων.
Οι διαμορφώσεις και εξοπλισμός του κεντρικού υπαίθριου χώρου: οργάνωση κυκλοφορίας, αποκατάσταση πηγαδιού, δαπεδοστρώσεις, ένταξη χώρου πέργολας με καθιστικά στην περιοχή του αναψυκτηρίου που αναμένεται να δημιουργηθεί στη βορειοδυτική γωνία του διώροφου κτιρίου το οποίο προορίζεται για μουσείο.
Η αναζήτηση τρόπων οριοθέτησης του ιστορικού τόπου σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον της νησίδας.
Ο εξοπλισμός του χώρου με κατάλληλα φωτιστικά στοιχεία, πάγκους σε επιλεγμένα σημεία στάσεων, πινακίδες κατεύθυνσης ή σήμανσης.
Η οργάνωση και αποκατάσταση της φύτευσης στα όρια και εντός του ιστορικού χώρου.
Τα υλικά που θα προβλέπονται από την πρόταση θα πρέπει να είναι συμβατά με τα υλικά και το απέριττο αρχιτεκτονικό ύψος των υπαρχόντων ιστορικών κτιρίων, καθώς και με το φυσικό περιβάλλον. Επιθυμητή είναι η χρήση κατά το δυνατόν φυσικών υλικών προερχόμενων από τη γειτονική περιοχή. Επιπλέον θα πρέπει τα υλικά να είναι ιδιαίτερα ανθεκτικά στις δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες (αυξημένες βροχοπτώσεις και υγρασία) του τόπου. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη στον χώρο που θα διαμορφωθεί ότι θα πραγματοποιούνται εκδηλώσεις μνήμης, καθώς πιθανόν και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις που συνάδουν με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και την ιστορία του χώρου-μνημείου. H κάθε πρόταση αξιοποίησης θα πρέπει να περιλαμβάνει τρεις βασικούς άξονες
α) να προβάλλει την ιστορία της νησίδας
β) να σέβεται το φυσικό περιβάλλον
γ) να εντάσσει το Λαζαρέτο στο σύνολο των ιστορικών μνημείων της Κέρκυρας
Οπως αναφέρεται στο ενημερωτικό τεύχος που λαμβάνουν οι ενδιαφερόμενοι προϋπόθεση για την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση της νησίδας είναι η ένταξή της σαν ιστορικό αξιοθέατο στα μνημεία της Κέρκυρας (χάρτες, τουριστικοί οδηγοί κ.λπ.). Με τον τρόπο αυτό παρέχεται η δυνατότητα σε όσους επισκέπτονται την Κέρκυρα να γνωρίσουν και το Λαζαρέτο σαν ένα ιστορικό αξιοθέατο, όπως τα φρούρια της πόλης ή το Αχίλλειο. Ωστόσο, υπάρχουν δύο επιπλέον λόγοι που επιβάλλουν την ιστορική σύνδεση της νησίδας με την πόλη της Κέρκυρας.
Ο πρώτος λόγος είναι ότι ο τόπος του λοιμοκαθαρτηρίου συνδέεται με το πατριωτικό αίσθημα του κερκυραϊκού λαού και τον αγώνα που διεξήγαγε κατά την περίοδο της ιταλικής και της γερμανικής κατοχής. O δεύτερος λόγος είναι ότι η λειτουργία του λοιμοκαθαρτηρίου όπως προκύπτει από ιστορικές πηγές ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την υπηρεσία του Υγειονομείου η οποία βρισκόταν στην είσοδο του νέου φρουρίου και συγκεκριμένα στον χώρο της γνωστής μέχρι σήμερα Πόρτας Σπηλέας.
Ο προϋπολογισμός της αρχικής αυτής επέμβασης ανέρχεται σε 440.206 ευρώ. H επιτροπή διενέργειας του διαγωνισμού θα απαρτίζεται από εκπροσώπους του Δήμου Κερκυραίων, του Σωματείου Λαζαρέτο, του EOT, του υπουργείου Πολιτισμού και της ETA A.E. Το πρώτο ποσό αμοιβής για τις επιλεγείσες προτάσεις θα είναι 12.000 ευρώ, το δεύτερο 10.000 ευρώ και το τρίτο 8.000 ευρώ.