Την προηγούμενη Πέμπτη, το γαλλικό Κοινοβούλιο έκανε ένα ιστορικό βήμα. Ακόμη κι αν η άποψη του Φρανσουά Φιγιόν, Γάλλου υπουργού Κοινωνικών Υποθέσεων (κάτι αντίστοιχο με τον δικό μας κ. Ρέππα), σύμφωνα με τον οποίο η αναμόρφωση του συντάξιμου χρόνου αποτελεί τη «μεγαλύτερη αλλαγή από την εποχή της Απελευθέρωσης», είναι τραβηγμένη, το αποτέλεσμα δεν παύει να είναι εντυπωσιακό.
Τα ίδια ισχύουν και για τη Γερμανία. Ακόμη κι αν είναι υπερβολική η κρίση έγκριτου σχολιαστή των ευρωπαϊκών υποθέσεων, που είπε ότι «η Γερμανία αλλάζει, οφείλουμε όλοι να αλλάξουμε» και πάλι αποκαλύπτει μια πραγματικότητα. Πόσω μάλλον που, μέχρι πριν από λίγους μήνες, δεν υπήρχε.
Παρόμοιες αλλαγές, βαθιές, ριζοσπαστικές οι οποίες, παρά το πολύ σημαντικό «πολιτικό κόστος», προωθούνται ή έχουν ήδη γίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δείχνουν το δρόμο που πρέπει κι εμείς να ακολουθήσουμε. Αν ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης πραγματικά εννοούσε τα όσα είπε στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματός του, λίγο πριν «διώξει» τον Κώστα Λαλιώτη, στους τομείς αυτούς θα πρέπει να κριθεί η ειλικρίνειά του.
Βεβαίως, απαιτείται συστηματική και φιλόδοξη προετοιμασία. Να θυμίσουμε ότι η συντηρητική κυβέρνηση του Παρισιού πέτυχε εκεί όπου είχε η ίδια αποτύχει (χάνοντας μετά τις δυσκολίες του Αλέν Ζιπέ και την πλειοψηφία). Να σημειώσουμε ακόμη ότι οι σοσιαλιστές προκάτοχοί της, αν και δεν τόλμησαν να προχωρήσουν, τουλάχιστον δεν άφησαν τα πράγματα στην τύχη τους για όσον καιρό κυβέρνησαν. Ο Λιονέλ Ζοσπέν συγκρότησε ειδική ομάδα συζήτησης μόλις εξασφάλισε μια χρηματοδότηση-ανάσα. Με το δίκιο του, λοιπόν, ο σημερινός πρωθυπουργός Ζαν Πιερ Ραφαρέν, αντιμέτωπος με σκληρές διαδηλώσεις που συγκέντρωσαν μέχρι και δύο εκατομμύρια διαμαρτυρόμενους, αναφώνησε «πρέπει να έχουμε το θάρρος των αλλαγών». Λογικό, όταν τα έτη εργασίας πριν από τη σύνταξη θα πάνε στα 40 το 2008 και στα 41 το 2012.
Τα ίδια ισχύουν και με τον καγκελάριο Σρέντερ, που πέρασε την πολύ σημαντική μεταρρύθμιση των δαπανών του συστήματος Υγείας, επιτυγχάνοντας μείωση του κόστους και για το ίδιο το σύστημα και για τα ασφαλιστικά ταμεία. Οι εσωκομματικοί («αριστεροί») αντίπαλοί του αντιλήφθησαν πολύ καλά πως είναι καλύτερο να προχωρήσει τώρα η αλλαγή, παρά να γίνει αργότερα σε συνθήκες ασφυκτικές.
Η κυβέρνηση Σημίτη, παρά την περί του αντιθέτου εντολή, που με απόλυτη σαφήνεια τής είχε ανανεώσει ο ψηφοφόρος πριν από τρία χρόνια, βρίσκεται πολύ πίσω από τη γραμμή αυτή που ακολουθούν οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες. Επιπλέον, είναι πολύ δύσκολο να προσανατολιστεί λίγους μήνες πριν από μια κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση στην κατεύθυνση των θαρραλέων αναμορφώσεων. Για την ώρα, απλώς το υπόσχεται.
Η Χάρτα Σύγκλισης, που υποσχέσθηκε στην ίδια πολιτική στιγμή, την οποία φιλοδοξεί να παρουσιάσει, τουλάχιστον στις βασικές της γραμμές, το φθινόπωρο, με την παραδοσιακή ευκαιρία της Εκθεσης της Θεσσαλονίκης, θα είναι το κρίσιμο «χαρτί» της κυβέρνησης. Αν είναι, απλώς, ένα κυβερνητικό πρόγραμμα για την περίοδο 2004 – 2008 ή ακόμη και μέχρι το τέλος της δεκαετίας, θα πάσχει από τις γνωστές πολιτικο-κομματικές γενικότητες. Θα εμφανίζει την ίδια πάντοτε ιδεολογική σύγχυση, όπου οι πολιτικές αναφορές αντιμάχονται τους στόχους. Οπου δεν περιγράφονται τα μέτρα και τα εργαλεία που απαιτούν οι όποιες φιλόδοξες αλλαγές θα περιγράφονται.
Δεν πρέπει να συγχέουμε τη Χάρτα Σύγκλισης με την Κοινωνική Χάρτα. Οσο απαραίτητο είναι να περιγράψουμε τους όρους της κοινωνικής συναίνεσης για μια Ελλάδα ανταγωνιστική, εύπορη και «προοδευτική», άλλο τόσο χρειάζεται να πεισθούμε πως η οικονομία μας θα είναι σε θέση να υπερασπιστεί το σημερινό βιοτικό επίπεδο και, ταυτοχρόνως, να γεννήσει μεγαλύτερο πλούτο.
Η γενική κατεύθυνση υπάρχει και είναι γνωστή σε όλους. Είναι η περίφημη «Ατζέντα της Λισσαβώνας», εκεί όπου το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπέγραψε τους στόχους για μιαν ανταγωνιστική Ευρώπη. Αν η κυβέρνηση απέφυγε συστηματικά να προπαγανδίσει τα όσα συμφώνησε, είναι γιατί δεν είχε τρόπο να εμφανίσει την κατάλληλη προετοιμασία και τα απαραίτητα εργαλεία. Θυμηθείτε πως κατάντησε η φορολογική μεταρρύθμιση ή πώς «κόπηκε» η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού.
Η «Χάρτα» θα πρέπει να στηριχθεί σε απλές όσο και αυτονόητες αλήθειες: επιχειρηματικότητα, εξωστρέφεια, οικονομία της γνώσης είναι μερικές από αυτές. Πρέπει να εξηγηθούν στον πληθυσμό, να τις υποστηρίξει πολιτικά το κυβερνών κόμμα και να τεθούν στο τραπέζι ενός ειλικρινούς διαλόγου με τα συνδικάτα.
Πρέπει να προσαρμόσουμε τους γενικότερους στόχους της Λισσαβώνας στα ελληνικά δεδομένα. Για παράδειγμα, ο στόχος να φθάσει η απασχόληση στο 70% του πληθυσμού μέχρι το 2010 είναι πολύ δύσκολος όταν σήμερα μόλις που ξεπερνάμε το 50%. Ακόμη δυσκολότερος είναι για τις γυναίκες (στόχος 60% από 48% σήμερα). Αυτό σημαίνει ότι πρέπει ειλικρινώς να εφαρμόσουμε τη μερική απασχόληση, να δημιουργήσουμε κίνητρα απασχόλησης και κινητικότητας στην αγορά εργασίας, να αυξήσουμε τον αριθμό των βρεφονηπιακών σταθμών κ.λπ.
Το κεντρικό ζήτημα της Χάρτας θα είναι, λοιπόν, η επίτευξη υψηλότερης ανταγωνιστικότητας. Η κεντρική ιδέα του προγράμματος που ετοιμάζει ο υπουργός Οικονομίας Νίκος Χριστοδουλάκης στηρίζεται στο αυταπόδεικτο γεγονός πως πραγματική σύγκλιση σημαίνει διατήρηση μιας υπολογίσιμης διαφοράς ανάμεσα στον εθνικό ρυθμό μεγέθυνσης της οικονομίας, από εκείνον που επιτυγχάνουν οι άλλες χώρες της Ευρωζώνης. Αυτό που έχουμε σήμερα, επειδή ακριβώς οφείλεται σε έκτακτες συνθήκες, πρέπει να διατηρηθεί. Για να το επιτύχουμε χρειαζόμαστε άλλα μέσα, μια νέα αρχή και, εφ’ όσον απαιτηθεί, μια σοβαρή πολιτική αλλαγή.