Το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας λειτουργεί με τη σημερινή του μορφή από το 2000. Στηριζόμενο στη μεγάλη εμπειρία των επιθεωρητών εργασίας, αλλά και με νέα οράματα και προοπτικές, στόχος όλων έγινε η ελαχιστοποίηση των περιπτώσεων εκείνων που μπορούν να εμφανίσουν λάθη και παραλείψεις στην ποιότητα των εργασιακών σχέσεων.
Για την όσο το δυνατόν καλύτερη αποτύπωση των τελευταίων, απαραίτητη διαδικασία για τη συνεχή βελτίωσή τους αποτελεί η προσέγγιση και καταγραφή των βασικών συντελεστών των εργασιακών σχέσεων, που διακρίνονται σε δύο κατηγορίες. Στην πρώτη επιμερίζονται οι χώροι εργασίας, ο εξοπλισμός και οι παραγωγικές διαδικασίες και στη δεύτερη τα ίδια τα φυσικά πρόσωπα, οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες. Κινητήριος δύναμη για την εύρυθμη λειτουργία όλων αυτών αποτελεί η γνώση που θα οδηγήσει στις ορθές επιλογές.
Η ενημέρωση του πολίτη αποτελεί βασική προτεραιότητα του Σώματος και υλοποιείται μέσω τηλεφωνικής και επιτόπιας εξυπηρέτησης, έντυπης και ηλεκτρονικής πληροφόρησης (www. yper gka.gr), διενέργειας ημερίδων με στόχο την πληροφόρηση συγκεκριμένων κλάδων οικονομικής δραστηριότητας ή συγκεκριμένων ομάδων εργαζομένων/εργοδοτών κ.ά.
Υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένες διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας, οι οποίες εξασφαλίζουν τα ελάχιστα όρια προστασίας των εργαζομένων, που θεωρούνται θεμελιώδεις και για τον λόγο αυτό υπογραμμίζονται και παρουσιάζονται στο άρθρο αυτό υπό τη μορφή ενός δεκαλόγου οδηγιών προς τους εργαζομένους, καθώς σε αυτούς εντοπίζεται το μεγαλύτερο κενό πληροφόρησης:
1. Προσεκτική ανάγνωση, πριν από την υπογραφή, του περιεχομένου της ατομικής σύμβασης εργασίας και επιβεβαίωση ότι περιλαμβάνει μόνον ό,τι νόμιμο συμφωνήθηκε προφορικά κατά την πρόσληψη.
2. Οι αποδοχές πρέπει να είναι σύμφωνες με τη Συλλογική Σύμβαση Εργασίας ή τη Διαιτητική Απόφαση όπου υπάγεται κάθε εργαζόμενος. Οι εργαζόμενοι που απασχολούνται υπερωριακά, δικαιούνται για κάθε ώρα ιδιόρρυθμης υπερωριακής απασχόλησης πέραν των 40 ωρών εβδομαδιαίως (ήτοι 41 έως 43 ώρες) καθώς και νόμιμης υπερωριακής απασχόλησης μέχρι 120 ώρες ετησίως, αμοιβή ίση με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο, προσαυξημένο κατά 50%. Για την πέραν των 120 ωρών εγκεκριμένη υπερωριακή απασχόληση, το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξάνεται κατά 75%. Σε περίπτωση που η επιχείρηση δεν έχει εφοδιαστεί με την απαιτούμενη άδεια υπερωριακής εργασίας, το ωρομίσθιο προσαυξάνεται από την πρώτη ώρα κατά 150%, διότι η υπερωρία θεωρείται παράνομη.
3. Η εργασία κατά την Κυριακή και εξαιρέσιμη ημέρα, αμείβεται με προσαύξηση 75%, ενώ η νυχτερινή εργασία, από τις 10 το βράδυ έως την 6η πρωινή, αμείβεται με ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 25%. Σε περίπτωση που η νυχτερινή εργασία συμπίπτει με ημέρα Κυριακή ή εξαιρέσιμη, η αμοιβή προσαυξάνεται κατά 100% (ήτοι προσαύξηση 75% για την Κυριακή και 25% για τη νυχτερινή εργασία).
4. Ενημέρωση για το ωράριο εργασίας και τα ρεπό από τις καταστάσεις προσωπικού και τα προγράμματα εργασίας, που πρέπει να κατατίθενται στην Επιθεώρηση Εργασίας και να είναι αναρτημένα σε εμφανές σημείο του εργασιακού χώρου.
5. Κατά την εξόφληση των μηνιαίων αποδοχών, που πρέπει να γίνεται σε τακτές ημερομηνίες, είναι υποχρεωτική η χορήγηση σε κάθε εργαζόμενο αναλυτικών εκκαθαριστικών σημειωμάτων, ακόμη και αν οι αποδοχές είναι μεγαλύτερες από τις νόμιμες. Προσεκτική μελέτη και έλεγχος αυτών προκειμένου να διαπιστωθεί αν περιλαμβάνονται όλα τα δικαιούμενα, κατά περίπτωση, επιδόματα (οικογενειακό, προϋπηρεσίας, ανθυγιεινό κ.λπ.) και οι πρόσθετες αμοιβές (π.χ. για νυχτερινή, υπερωριακή ή κυριακάτικη εργασία).
6. Η καταγγελία σύμβασης εργασίας μετά την παρέλευση διμήνου απασχόλησης θεμελιώνει δικαίωμα αποζημίωσης.
7. Οι εργαζόμενοι δικαιούνται να λάβουν, κατά τον πρώτο χρόνο από την έναρξη της εργασίας τους σε συγκεκριμένο εργοδότη, ποσοστό της ετήσιας κανονικής άδειας με αποδοχές, ίσο με δύο ημέρες για κάθε μήνα απασχόλησής τους.
Ο αριθμός των ημερών ετήσιας αδείας που δικαιούται κάθε εργαζόμενος είναι ανάλογος με τα έτη υπηρεσίας στον ίδιο εργοδότη και το σύστημα πενθήμερης ή εξαήμερης εργασίας.
Εργαζόμενοι με 10 χρόνια εργασίας στον ίδιο εργοδότη ή 12 χρόνια συνολικά σε οποιοδήποτε εργοδότη δικαιούνται αυξημένο αριθμό ημερών αδείας, δηλαδή 30 ημέρες για όσους εργάζονται 6ήμερο και 25 ημέρες για όσους εργάζονται 5νθήμερο.
Οι αποδοχές για την άδεια και το επίδομα αδείας προκαταβάλλονται κατά την έναρξη της άδειας.
8. Οι γυναίκες που απασχολούνται σε οποιονδήποτε εργοδότη με σχέση εργασίας ιδ. δικαίου δικαιούνται, αδιάφορα με τον χρόνο προϋπηρεσίας στον εργοδότη τους, την εθνικότητα, τη φυλή και τη θρησκεία τους, να λάβουν άδεια τοκετού και λοχείας (μητρότητας). Η συνολική διάρκεια της άδειας αυτής είναι δεκαεπτά εβδομάδες, εκ των οποίων οκτώ εβδομάδες χορηγούνται υποχρεωτικά πριν από την πιθανή ημερομηνία τοκετού και οι υπόλοιπες εννέα μετά τον τοκετό (άδεια λοχείας).
Η άδεια μητρότητας έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα, θεωρείται πραγματικός χρόνος απασχόλησης και άρα δεν διασπά τη συνέχεια της εργασιακής σχέσης.
9. Οι ανήλικοι εργαζόμενοι (15-18 ετών) αμείβονται πάντοτε με το πλήρες ημερομίσθιο του ανειδίκευτου εργάτη και δεν επιτρέπεται να απασχολούνται σε εργασίες που είναι επικίνδυνες για τη σωματική και ψυχική τους υγεία. Με πρόσφατη απόφαση του υπουργού Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Απόφ.13 0867/24.06.03) έχει καθοριστεί ποιες είναι οι εργασίες αυτές.
10. Οι εργαζόμενοι οφείλουν να παρέχουν τη συμφωνημένη εργασία με επιμέλεια, σύμφωνα με τις οδηγίες του εργοδότη, να μη δημιουργούν προβλήματα χωρίς λόγο κατά την εκτέλεση της εργασίας, να τηρούν το ωράριο εργασίας και όταν απουσιάζουν είτε εκτάκτως είτε για λόγους ασθενείας να ενημερώνουν άμεσα τον εργοδότη και να προσκομίζουν, στη δεύτερη περίπτωση, την προβλεπόμενη ιατρική βεβαίωση για τις ημέρες απουσίας.
Το παραπάνω πλαίσιο ορίζει τον ενημερωτικό, συμβουλευτικό και διαμεσολαβητικό ρόλο του Σώματος, παράλληλα με τον έλεγχο για την ορθή εφαρμογή των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας, που αποτελεί το κύριο έργο του.
(1) O κ. Χρόνης Πολυχρονίου είναι ειδικός γραμματέας του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας.