Ενάμιση χρόνο πριν από το τέλος του Τρίτου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης (ΚΠΣ) και την έναρξη της νέας χρηματοδοτικής περιόδου 2007 – 2013, τη στιγμή που η συζήτηση για το ύψος αλλά και τις προτεραιότητες που θα θέτει το Τέταρτο ΚΠΣ βρίσκεται σε εξέλιξη τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ολόκληρη την Ευρώπη, είναι ίσως σημαντικό να επισημανθούν ορισμένες τροποποιήσεις που θα μπορούσαν να γίνουν στο σύστημα πληρωμών -ώστε να βελτιωθεί ο ρυθμός απορρόφησης που αποτελεί το A και το Ω για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή- αλλά και να αξιοποιηθεί πλήρως το Γ΄ ΚΠΣ για την ομαλή μετάβαση και προετοιμασία του Δ΄ ΚΠΣ.
Σύστημα πληρωμών
Σχετικά με το σύστημα πληρωμών θα πρέπει κανείς να επισημάνει τα εξής: Για τη χρηματοδότηση έργων που είναι ενταγμένα στο ΚΠΣ απαιτείται η συμπερίληψή τους σε κάποια Συλλογική Απόφαση (ΣΑΕ ή ΣΑΝΑ) του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών. H χρηματοδότηση γίνεται σε επίπεδο μεμονωμένου έργου με μεταβίβαση πιστώσεων, μετά από σχετική απόφαση της αρμόδιας Διεύθυνσης Δημοσίων Επενδύσεων προς τους φορείς υλοποίησης.
Μεταβίβαση
Με τον τρόπο αυτό -δηλαδή της μεταβίβασης πιστώσεων σε επίπεδο έργου- δεσμεύονται πόροι σε πολλά έργα που αθροιζόμενοι αντιστοιχούν σε ένα τεράστιο ποσό για τα δεδομένα της ελληνικής οικονομίας. Την ίδια στιγμή μένουν ανικανοποίητες ανάγκες για χρηματοδότηση άλλων έργων που παρουσιάζουν αυξημένους ρυθμούς υλοποίησης, για τα οποία ωστόσο δεν είναι δυνατή η κάλυψη τους εξαιτίας των περιορισμένων ορίων πληρωμών.
Λύση στο πρόβλημα αυτό -ή τουλάχιστον μερική αντιμετώπισή του- θα μπορούσε να προσφέρει η αλλαγή του τρόπου χρηματοδότησης, ώστε αυτή πλέον να γίνεται σε επίπεδο περιφερειακού ή τομεακού προγράμματος συνολικά και στη συνέχεια το ποσό αυτό να κατανέμεται σε Περιφερειακό και Τοπικό επίπεδο με αποφάσεις του αρμόδιου Γενικού Γραμματέα.
Μία τέτοια αλλαγή θα είχε ως αποτέλεσμα να καταστεί δυνατή η άμεση παρακολούθηση των απορροφήσεων αφού αυτές θα γίνονται από ένα κωδικό ανά ΣΑΕ, να περιοριστούν οι δεσμευμένοι πόροι του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων αφού δεν θα δεσμεύονται πόροι σε κωδικούς που δεν είναι άμεσα αναγκαίοι, να καταστεί το σύστημα περισσότερο ευέλικτο, αφού η κατανομή των πιστώσεων σε επίπεδο έργου θα γίνεται με άμεσες αποφάσεις και το σημαντικότερο ίσως, να αποφευχθούν τα προβλήματα χρηματοδότησης σε κρίσιμες περιόδους π.χ. τέλος του χρόνου, αφού οι πληρωμές σε τοπικό επίπεδο θα είναι δυνατές οποιαδήποτε στιγμή με βάση τις ανάγκες και τον προγραμματισμό που θα έχει γίνει.
Προετοιμασία
Η εμπειρία που έχουμε αποκομίσει ως χώρα, αλλά και ως διοικητικός μηχανισμός, από την υλοποίηση των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης είναι ιδιαίτερα σημαντική και θα πρέπει να αξιοποιηθεί για την καλύτερη προετοιμασία και υλοποίηση του νέου χρηματοδοτικού μέσου, της περιόδου 2007 – 2013, ώστε αυτό να έρθει ως φυσική συνέχεια του Γ΄ ΚΠΣ. Στο πλαίσιο αυτό, είναι απολύτως αναγκαίο να εξασφαλιστεί χρηματοδότηση για την προετοιμασία έργων που θα υλοποιηθούν στη διάρκεια του Δ΄ ΚΠΣ, ώστε να αποφευχθούν λάθη και ελλείψεις του παρελθόντος και να αντιμετωπισθούν χρονικές υστερήσεις που τόσο μεγάλα προβλήματα δημιούργησαν.
Ωστόσο, είναι σαφές ότι οι εθνικοί πόροι για την κάλυψη προετοιμασίας έργων μεγάλου προϋπολογισμού είναι περιορισμένοι. Ισως λοιπόν θα ήταν σκόπιμο η ελληνική πλευρά να ξεκινήσει διαβούλευση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ώστε να εξασφαλίσει τη σύμφωνη γνώμη της στην ένταξη έργων στο Γ΄ ΚΠΣ που η υλοποίηση τους θα συνεχισθεί και στο Δ΄ ΚΠΣ. Πρόκειται για μία πρωτοβουλία που αποκτά ιδιαίτερη στρατηγική σημασία εν όψει και της διαπραγμάτευσης για το ύψος του νέου χρηματοδοτικού πακέτου, καθώς δίνει το δικαίωμα στη χώρα μας να εγγράψει υποθήκες από τώρα για σημαντικά έργα που επιθυμεί να εντάξει στο ΚΠΣ.
Με τον τρόπο αυτό μπορούν να επιλεγούν από τώρα έργα «γέφυρες» και να χρηματοδοτηθούν μελέτες και λοιπές δαπάνες προετοιμασίας (π.χ. απαλλοτριώσεις) με χρήματα του Γ΄ ΚΠΣ με στόχο να απορροφήσουν για την υλοποίησή τους ακόμα και πόρους του Γ΄ ΚΠΣ. Εφόσον επιτευχθεί η συμφωνία αυτή με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προετοιμαστούν έγκαιρα έργα για το Δ΄ ΚΠΣ και να ενισχυθεί το υφιστάμενο πρόγραμμα (Γ΄ ΚΠΣ) με έργα που οι πληρωμές τους θα περιορίσουν τον κίνδυνο του ν+2.
Εργα
Ειδικότερα για την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης, τέτοια έργα μπορούν να είναι (με εκτιμώμενους προϋπολογισμούς):
α. Έργα της ΕΓΝΑΤΙΑΣ A.E. (όπως η κατασκευή Γέφυρας Νέστου, οι κάθετοι άξονες, προϋπολογισμού 200.000.000.
β. H συνέχιση των υποδομών στα λιμάνια, προϋπολογισμού εκτ. 50.000.000.
γ. Το Νοσοκομείο Κομοτηνής, προϋπολογισμού 25.000.000.
δ. Υποδομές του Δ.Π.Θ. και της εκπαίδευσης γενικότερα, προϋπολογισμού 30.000.000.
ε. Εργα Περιβάλλοντος, αποκατάσταση ΧΑΔΑ, συμπληρωματικά έργα XYTA, υδρεύσεις και αποχετεύσεις οικισμών, φράγματος κ.λπ., προϋπολογισμού 100.000.000.
στ. H περιμετρική Καβάλας, προϋπολογισμού 45.000.000.
Σχεδιασμός
Η ελληνική κυβέρνηση, έχοντας ήδη υλοποιήσει ένα σημαντικό μέρος του τρέχοντος Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, -μετά και από την τελική του αναθεώρηση- και με βάση τα σημαντικά συμπεράσματα που προέκυψαν από το 1ο Εθνικό Αναπτυξιακό Συνέδριο για την Προγραμματική Περίοδο 2007 – 2013, είναι πλέον σε θέση να θέσει πρωταρχικό της στόχο το σχεδιασμό και την υλοποίηση έργων με πραγματική προστιθέμενη αξία για την Ελληνική Περιφέρεια και την ενίσχυση γεωπολιτικής θέσης της χώρας μας.
Αλλωστε, για το σκοπό αυτόν, πέρα από τις εργώδεις προσπάθειες του υπουργείου Οικονομικών και Οικονομίας, εφαρμόζεται παράλληλα και το πρόγραμμα ΘΗΣΕΑΣ για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, του Υπουργείου Εσωτερικών, το οποίο αποτελεί αναγκαίο όρο (contitio sineguanon) για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη της ελληνικής περιφέρειας, με την ενεργό συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
*Ο κ. Μιχάλης Αγγελόπουλος είναι Γενικός Γραμματέας της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης.