Καταναλωτές και άνεργοι «πληρώνουν» τα «κλειστά» επαγγέλματα. Το υπουργείο Οικονομίας έχει στα χέρια του τα αποτελέσματα ειδικής μελέτης σχετικά με τις επιπτώσεις της απελευθέρωσης των επαγγελμάτων σε όλα τα μέλη-κράτη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. H μελέτη, η οποία εκπονήθηκε σε ινστιτούτο της Κοπεγχάγης ύστερα από ανάθεση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καταλήγει σε θετικά συμπεράσματα για την ευρωπαϊκή οικονομία και ιδιαίτερα για την ελληνική.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης, η απελευθέρωση των επαγγελμάτων και των υπηρεσιών στην ελληνική αγορά, όπως αυτών των τυχερών παιχνιδιών, δεν θα έχει καμία αρνητική επίπτωση στην απασχόληση και στη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Αντίθετα, εκτιμάται ότι θα μειώσει το ποσοστό ανεργίας κατά περίπου 0,35 της μονάδας, ενώ θα ενισχύσει τον ρυθμό ανάπτυξης. Παράλληλα, εκτιμάται ότι με την ενίσχυση του ανταγωνισμού (είσοδος πολλών «παικτών» σε μια αγορά, χωρίς την ύπαρξη καθορισμένου τιμολογίου στις υπηρεσίες) θα μειώσει το κόστος ορισμένων υπηρεσιών.
Τα συμπεράσματα αυτά επιβεβαιώνουν παλαιότερες μελέτες, όπως αυτή του ΚΕΠΕ το 2001, που υπολογίζουν ότι η πλήρης απελευθέρωση 15 κλειστών επαγγελμάτων θα πριμοδοτήσει τον ρυθμό ανάπτυξης κατά περίπου 1,6 της μονάδας.
Η αλήθεια είναι ότι τα «κλειστά» επαγγέλματα με τους περιορισμούς που έχουν θέσει για την είσοδο νέων επαγγελματιών στον χώρο (π.χ. ειδική άδεια, εξετάσεις, ελληνική ιθαγένεια, πιστοποίηση προσόντων κ.λπ.) προστατεύουν την απασχόληση του κλάδου. Αλλά η Ελλάδα σε πολλά από τα επαγγέλματα αυτά έχει ένα βασικό πλεονέκτημα: Τη γλώσσα. H καλή γνώση και χρήση της ελληνικής γλώσσας, η οποία θεωρείται μία από τις πιο δύσκολες, δημιουργεί πολύ μεγάλα εμπόδια στη δραστηριοποίηση στην εγχώρια αγορά επαγγελματιών από άλλα κράτη. Ιδιαίτερες δυσκολίες προκύπτουν σε επαγγέλματα όπου η χρήση της γλώσσας είναι εργαλείο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι δικηγόροι και οι συμβολαιογράφοι.
Επιπλέον, η ελληνική αγορά είναι μικρή. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι δεν είναι εύκολη υπόθεση να «μετακομίσει» μία διαφημιστική εταιρεία ή ένα ξένο δικηγορικό γραφείο ή να ανοίξει ένα υποκατάστημα στην Ελλάδα, αν δεν έχει εξασφαλίσει πρώτα την απαραίτητη πελατεία. Για τον λόγο αυτό παρατηρούμε ότι ξένες εταιρείες που δραστηριοποιούνται για παράδειγμα στην Ελλάδα στη διαφημιστική αγορά, έχουν παρουσία μέσω συνεργασιών ή μέσω εξαγοράς ποσοστού μετοχικού κεφαλαίου αντίστοιχων ελληνικών εταιρειών.
Παρ’ όλα αυτά, κάθε φορά που θίγεται το θέμα της απελευθέρωσης των επαγγελμάτων ανοίγει ο ασκός του Αιόλου, με αποτέλεσμα στην πράξη να μη γίνεται τίποτα. Υπενθυμίζεται ότι στις αρχές του 2000 ο τότε υπουργός Οικονομίας κ. Νίκος Χριστοδουλάκης είχε θέσει ως μια από τις πρώτες προτεραιότητες την απελευθέρωση ορισμένων επαγγελμάτων. Οι σθεναρές αντιδράσεις από τις συντεχνίες ανέβαλαν τα σχέδιά του.
Το θέμα ανακινήθηκε πάλι με τις πρωτοβουλίες που ανέλαβε πρόσφατα για την απελευθέρωση των «κλειστών» ελεύθερων επαγγελμάτων η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι αλλαγές στο νομοθετικό πλαίσιο, που θα πραγματοποιηθούν το προσεχές διάστημα αποβλέπουν, σύμφωνα με πηγές της Κομισιόν, στην «κατάργηση «απαρχαιωμένων» κανόνων που περιορίζουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των επαγγελματιών και, ως εκ τούτου, επιβαρύνουν άνευ λόγου και αιτίας τον καταναλωτή».
Σε ποιους εστιάζουν
Οι τομές εστιάζονται σε έξι επαγγέλματα: τους δικηγόρους, τους συμβολαιογράφους, τους μηχανικούς, τους αρχιτέκτονες, τους φαρμακοποιούς, τους λογιστές και τους φοροτεχνικούς.
Ως κύρια παραδείγματα ξεπερασμένης νομοθεσίας στον τομέα αυτό, η Επιτροπή αναφέρει την απαγόρευση της διαφήμισης που περιορίζει εν τέλει και την ενημέρωση των καταναλωτών αλλά και την επιβολή διατίμησης σε συγκεκριμένες υπηρεσίες, κάτι που επίσης παρεμποδίζει τον ανταγωνισμό.
Ως επιπλέον επιχείρημα η Κομισιόν επισημαίνει ότι η απελευθέρωση των κτηματομεσιτικών υπηρεσιών, όπου έχει αποτολμηθεί, έχει αποφέρει ουσιαστικά οφέλη, ιδίως στο επίπεδο της μείωσης της «προμήθειας» των ποικίλων μεσαζόντων.
Αυτό δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Ενα χρόνο πριν αποφασίστηκε η Οδηγία περί Υπηρεσιών στην Εσωτερική Αγορά, η οποία προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από μεγάλες και σημαντικές επαγγελματικές ομάδες. Οι μεγαλύτερες αντιδράσεις προήλθαν από πολιτικούς και επαγγελματικές οργανώσεις από μεγάλες χώρες, όπως είναι η Γερμανία. Στις χώρες αυτές, ορισμένες επαγγελματικές ομάδες, όπως αυτή των οδηγών ταξί, απειλούνται (ή πιστεύουν ότι απειλούνται) περισσότερο από την είσοδο στη χώρα τους επαγγελματιών οδηγών από τις χώρες της διεύρυνσης.
Ετσι, οι συζητήσεις πάλι «πάγωσαν», ύστερα από την πρόσφατη πρόταση του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προκειμένου να τροποποιηθεί η «Αρχή της χώρας καταγωγής». Σύμφωνα με την αρχή αυτή, όταν μια εταιρεία δραστηριοποιείται σε μία άλλη, τότε διέπεται από τη νομοθεσία της χώρας καταγωγής.
Η συζήτηση και για το θέμα αυτό ήταν αναγκαία, αφού πλήρης απελευθέρωση των υπηρεσιών και των επαγγελμάτων προϋποθέτει την επίλυση ζητημάτων που έχουν σχέση με:
– Τη νομοθεσία – εποπτεία.
– Τις διαδικασίες αδειοδότησης.
– Τις διαδικασίες καθορισμού και πιστοποίησης απαιτούμενων προσόντων για την άσκηση μιας συγκεκριμένης εργασίας ή ίδρυσης εταιρείας κ.λπ.
Τα «στρατόπεδα» στις αντιδράσεις για το περιεχόμενο της οδηγίας ήταν δύο: οι χώρες που συμφωνούν και οι χώρες που διαφωνούν. Εμφανίστηκαν πολλές τάσεις, ανάλογα με επιχειρηματικά συμφέρονται και με τη γενικότερη φιλοσοφία που χαρακτηρίζει την κοινωνία και την οικονομία. Για παράδειγμα, υπήρξαν αντιδράσεις για την απελευθέρωση της αγοράς ταξί, αλλά συμφωνούσαν με την απελευθέρωση της αγοράς των τυχερών παιχνιδιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Μεγάλη Βρετανία.