H υπογεννητικότητα, το πλουσιοπάροχο συνταξιοδοτικό σύστημα και η ανελαστική αγορά εργασίας αποτελούν «εκρηκτικό» μείγμα για την «υπονόμευση» των νεότερων γενεών στην Ελλάδα.
Στο θλιβερό αυτό συμπέρασμα καταλήγει μελέτη της Alpha Bank σχετικά με τις επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού σε Ελλάδα και Ευρώπη. Οπως αναφέρει η Alpha Bank, παρά τη συνεχιζόμενη εισροή μεταναστών, μετά το 2015 ο πληθυσμός στην Ελλάδα θα μειώνεται. H εξέλιξη αυτή έχει άμεση αρνητική συνέπεια στην αποταμίευση, στο συνταξιοδοτικό σύστημα και στον ρυθμό ανάπτυξης. Ισως, ευνοημένες, τουλάχιστον για κάποιο μεταβατικό στάδιο, θα βγουν οι τράπεζες, καθώς θα υπάρξει ζήτηση για ασφαλιστικά, συνταξιοδοτικά και αποταμιευτικά προϊόντα, προκειμένου να εξασφαλίσει το υφιστάμενο εργατικό δυναμικό της χώρας ένα ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης αργότερα.
Στην Ελλάδα προβλέπεται ότι θα αντιστοιχούν 1,8 παιδιά (από 1,3 σήμερα) ανά γυναίκα το 2050, χωρίς όμως αυτό να μπορεί να αποτρέψει τις έντονες τάσεις για μείωση του πληθυσμού της χώρας ιδιαίτερα στην περίοδο 2030-2050.
Οι επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού και της επιβράδυνσης του ρυθμού αύξησής του στις ανεπτυγμένες χώρες και στην Ελλάδα μπορεί επίσης να διαφέρουν από χώρα σε χώρα.
Αδυναμίες
Ειδικότερα, στις χώρες της E.E.-15, οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού από τη μια μεριά και της μετανάστευσης από την άλλη λαμβάνουν ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις εξαιτίας των εγγενών διαρθρωτικών αδυναμιών-χαρακτηριστικών αυτών των χωρών που είναι:
Β Στη λειτουργία στις χώρες αυτές πλουσιοπάροχων συνταξιοδοτικών συστημάτων και άλλων συστημάτων κοινωνικών παροχών, με την Ελλάδα να κατέχει το πιο γενναιόδωρο συνταξιοδοτικό σύστημα μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του οργανισμού αυτού.
Β Στις εκτεταμένες ανελαστικότητες των αγορών εργασίας αυτών των χωρών, σε σχέση με τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Κίνα κ.λπ. και ιδιαίτερα στην εφαρμογή πολιτικών υψηλών-κατώτατων ημερομισθίων, με την Ελλάδα να κατέχει μια από τις λιγότερες ευέλικτες αγορές εργασίας στην οποία τα κίνητρα για συνταξιοδότηση και ανεργία των εργαζομένων σε πολλούς τομείς σχετίζονται ελάχιστα με την παραγωγικότητα.
Β Στην αρνητική στάση των εγχώριων κατοίκων έναντι των ξένων μεταναστών, την αδυναμία ελέγχου και διαχείρισης των μεταναστευτικών ρευμάτων στις επιμέρους χώρες και τις πιέσεις που υπάρχουν για ενίσχυση των περιοριστικών μέτρων στην εισροή ξένων μεταναστών κ.λπ.
Τα χαρακτηριστικά αυτά επιτείνουν τις αρνητικές επιπτώσεις από τις τάσεις γήρανσης του πληθυσμού, λόγω της αυξημένης επιβάρυνσης των ασφαλιστικών συστημάτων, της περιορισμένης αύξησης της παραγωγικότητας και των υψηλών αυξήσεων των μισθολογικών αμοιβών και του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος. Οι περιορισμοί στην εισροή ξένων μεταναστών ενισχύουν περαιτέρω τις επιπτώσεις από τη γήρανση του πληθυσμού και σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν τις οικονομίες σε οικονομική στασιμότητα.
1. Στην ανάπτυξη: H αποδυνάμωση του ρυθμού αύξησης του πληθυσμού οδηγεί σε περιορισμό του εργατικού δυναμικού και σε χαμηλούς ή και αρνητικούς ρυθμούς αύξησης της προσφοράς εργασίας, σε πιέσεις για αυξήσεις μισθών και γενικά σε μειωμένους ρυθμούς αύξησης της απασχόλησης. Επίσης, η γήρανση του πληθυσμού οδηγεί σε αδυναμία αύξησης του ποσοστού απασχόλησης και, κατά συνέπεια, σε αδυναμία αύξησης του κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Τέλος, οι αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη από την τάση μείωσης και γήρανσης του εγχώριου πληθυσμού μπορεί να αντιμετωπιστεί με ελεγχόμενη προσέλκυση εργαζομένων (εξειδικευμένων-υψηλόμισθων και ανειδίκευτων-χαμηλόμισθων) σε ανταγωνιστικό κόστος, σε σύγκριση με την παραγωγικότητά τους στην εγχώρια οικονομία.
2. Στην αποταμίευση. H γήρανση του πληθυσμού επιδρά αρνητικά στην αποταμίευση, αφού μειώνεται ο αριθμός των ατόμων που μπορούν να αποταμιεύουν. Στην Ελλάδα η αυξητική πορεία του ποσοστού των ατόμων που θα μπορούν να αποταμιεύουν συνεχίζεται μέχρι το 2015 όπου εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί στο 51,2% (48,8% άτομα με αρνητική αποταμίευση), έναντι 50,3% το 2005.
3. Στο ασφαλιστικό. H κύρια επιδίωξη πολλών κυβερνήσεων είναι η μετατροπή των παραδοσιακών συνταξιοδοτικών συστημάτων που στηρίζονται στην πληρωμή των συντάξεων της κάθε περιόδου από τις εισφορές των εργαζομένων (ασφαλισμένων) και συμπληρωματικά από τον προϋπολογισμό, σε αυτοχρηματοδοτούμενα συστήματα που στηρίζονται στην πληρωμή συντάξεων ανάλογα με τις εισφορές του κάθε εργαζόμενου στην περίοδο της εργάσιμης ζωής του, χωρίς συμπληρωματική κρατική συμβολή. Τα συστήματα αυτά μπορούν να συντείνουν και στην επίλυση των προβλημάτων που προκύπτουν εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσμού και να συμβάλουν αποφασιστικά στην αύξηση των αποταμιεύσεων.
4. Στο χρηματοοικονομικό σύστημα. H γήρανση του πληθυσμού θα επηρεάσει αρνητικά αρκετούς κλάδους της οικονομίας, όπως βιομηχανία παραγωγής προϊόντων για παιδιά. Από την άλλη, κλάδοι που προσφέρουν προϊόντα και υπηρεσίες σε μεγαλύτερης ηλικίας άτομα θα ευνοηθούν. Στο πλαίσιο αυτό, ο κλάδος των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών θα πρέπει να προσαρμοστεί στις διαφαινόμενες αλλαγές. Σύμφωνα με στοιχεία της Goldman Sachs, οι δημογραφικές τάσεις στην Ευρώπη μέχρι το 2025 πρόκειται να ευνοήσουν τον κλάδο της λιανικής τραπεζικής και ειδικότερα τους τομείς των χρηματοοικονομικών και ασφαλιστικών προϊόντων και ειδικότερα σε χώρες των οποίων ο πληθυσμός εμφανίζει μεν σημάδια γήρανσης, αλλά δεν μειώνεται σε απόλυτους αριθμούς.