Παράγοντες της αγοράς στους οποίους απευθυνθήκαμε για να μας σχολιάσουν το νέο νομοσχέδιο για το Φυσικό Αέριο επισημαίνουν ότι ναι μεν αυτό κινείται γενικά προς τη σωστή κατεύθυνση, υπό την έννοια της εισαγωγής του στοιχείου του ανταγωνισμού στην αγορά και τις δυνατότητες πρόσβασης τρίτων στο δίκτυο, πλην όμως δεν εξασφαλίζει ισότιμη αντιμετώπιση στις επιχειρήσεις που θα κληθούν σύντομα να συμμετάσχουν σε μία αγορά που θα είναι «κομμένη και ραμμένη» στα μέτρα της νέας ΔΕΠΑ και της ΔΕΗ. Ενώ σε επίπεδο απλού οικιακού καταναλωτή, μικρών και μεγαλύτερων εμπορικών επιχειρήσεων και βιομηχανιών, η δυνατότητα επιλογής προμηθευτού, με τους προτεινόμενους όρους αποτελεί όνειρο θερινής νυκτός, γιατί βάσει των δεσμεύσεων που εισάγει το νομοσχέδιο αυτό θα είναι πρακτικώς αδύνατον.
Υπάρχουν τρία βασικά σημεία στα οποία εστιάζουν την κριτική τους παράγοντες της ενεργειακής αγοράς και υποψήφιοι ηλεκτροπαραγωγοί:
Τιμή πώλησης
Α. Ο τρόπος διαμόρφωσης της τιμής πώλησης του αερίου από το σύστημα μεταφοράς, ο οποίος βάσει του νομοσχεδίου θα καθορίζεται με Υπουργική Απόφαση, είναι σε λάθος κατεύθυνση αφού δεν εξασφαλίζει ίσους όρους πρόσβασης στο δίκτυο και άρα επίτευξης ανταγωνισμού. Εδώ πρέπει να διευκρινισθεί ότι η τιμή του φυσικού αερίου καθορίζεται από τρεις παράγοντες:
(i) Τιμή κτήσης της πρώτης ύλης (commodity)
(ii) Κόστος μεταφοράς μέσα στο σύστημα
(iii) Κόστος εξισορρόπησης για κάλυψη αιχμών (LΝG)
Με δεδομένο ότι οι συνιστώσες (ii) και (iii) θα καθορίζονται από την ΔΕΠΑ Μεταφοράς, ο ανταγωνισμός ουσιαστικά μεταφέρεται στο (i) όπου οι διάφοροι προμηθευτές-χονδρέμποροι θα ανταγωνισθούν με κύριο όπλο τους τις σχέσεις τους με τους παραγωγούς (π.χ. Ρωσία, Αζερμπαϊτζάν, Ιράν, Αλγερία, Αίγυπτος, κλπ.) και την αξιοπιστία τους στην αγορά.
Ομως, παρατηρούν οι εταιρείες, δεν είναι δυνατόν να εστιασθεί όλος ο ανταγωνισμός στο (i), δηλαδή στις τιμές του αερίου ως commodity, και οι άλλοι δύο κρίσιμοι παράγοντες ν’ αφεθούν στο έλεος της ΔΕΠΑ Μεταφοράς τη στιγμή που είναι απόλυτα βέβαιο ότι αυτή θα προσφέρει σε ορισμένους πελάτες όπως λ.χ. η ΔΕΗ, ιδιαίτερες τιμές. Εξάλλου, υπάρχει ειδική σύμβαση μεταξύ ΔΕΠΑ και ΔΕΗ, (επειδή η ΔΕΗ είναι ο μεγαλύτερος πελάτης της ΔΕΠΑ) βάσει της οποίας σε περίπτωση κερδοφορίας της ΔΕΠΑ, αυτή είναι υποχρεωμένη να επιστρέφει σε ετήσια βάση 8% των κερδών της στη ΔΕΗ! Με αυτό το επιχείρημα οι εταιρείες παρατηρούν ότι προκειμένου να εξασφαλισθούν ίσοι όροι ανταγωνισμού, ιδιαίτερα στην ηλεκτροπαραγωγή, θα πρέπει να επιβληθεί η υπογραφή διαφανών και δημοσιευμένων συμβάσεων μεταφοράς αερίου και παροχής LNG με κάθε έναν σταθμό ηλεκτροπαραγωγής ξεχωριστά. Με δεδομένο τον κομβικό ρόλο της ηλεκτροπαραγωγής στην ανάπτυξη της αγοράς φυσικού αερίου είναι απαραίτητο όπως κάθε ηλεκτροπαραγωγικός σταθμός θεωρηθεί ως ξεχωριστός καταναλωτής-πελάτης και η τιμολόγηση του κόστους μεταφοράς όπως και του αερίου εξισορρόπησης να γίνεται με βάση το προφίλ λειτουργίας της συγκεκριμένης μονάδος.
Κόστος μεταφοράς
Β. Η δεύτερη ένσταση των εταιρειών αφορά το υψηλό κόστος μεταφοράς το οποίο διαμορφώνεται από τις διατάξεις του προτεινόμενου νέου νόμου και ιδιαίτερα μέσω της προβλεπόμενης υπουργικής απόφασης, μέσω της οποίας καθορίζεται επ’ ακριβώς το κόστος μεταφοράς, με όρους και παραμέτρους οι οποίες ανά πάσα στιγμή και με τη βούληση του εκάστοτε υπουργού μπορεί να αλλάζουν. Γι’ αυτό θα ήταν προτιμότερο για λόγους διαφάνειας και την επίτευξη ισότιμων όρων ανταγωνισμού, η όλη διαδικασία υπολογισμού του κόστους μεταφοράς να ενσωματωθεί στον ίδιο νόμο με κανόνες και όρους που θα είναι εκ των προτέρων γνωστοί σε όλους. Οι προτεινόμενοι όροι και παράμετροι που περιέχονται στο υποβληθέν σχέδιο υπουργικής απόφασης, παρατηρούν οι εταιρείες, διαμορφώνουν ένα ιδιαίτερα υψηλό κόστος μεταφοράς το οποίο αποβλέπει στην απόσβεση του συνολικού κόστους του έργου, συμπεριλαμβανομένων και των κοινοτικών επιδοτήσεων, οι οποίες όμως δόθηκαν στην ΔΕΠΑ ακριβώς για να εξασφαλίσουν χαμηλό κόστος λειτουργίας του όλου συστήματος και ανταγωνιστικότερους όρους μεταφοράς. Επίσης στο διαμορφούμενο κόστος συμπεριλαμβάνονται και χρεώσεις 100% του κόστους εγκατάστασης και αποθήκευσης ποσοτήτων LNG ενώ κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Οδηγία.
Μετοχική σύνθεση
Γ. Μια τρίτη σημαντική παρατήρηση των εταιρειών αφορά τη διατήρηση από το Δημόσιο του 51% στη μετοχική σύνθεση των ΕΠΑ, κάτι που αναμφισβήτητα αποτελεί στρέβλωση των συνθηκών ανταγωνισμού ιδίως με την μακροχρόνια δέσμευση από πλευράς τους για αγορές σημαντικών ποσοτήτων φυσικού αερίου από την ΔΕΠΑ. Το σημερινό παράδοξο οφείλεται στο γεγονός ότι όταν δημιουργήθηκαν οι ΕΠΑ δεν υπήρχε πλαίσιο ανταγωνισμού. Εάν όμως εξακολουθήσει η δομή και λειτουργία των ΕΠΑ ως έχει και με τις «σιδηρές» δεσμεύσεις τους προς την ΔΕΠΑ, ουσιαστικά αποκλείεται οποιοσδήποτε ανταγωνισμός στην προμήθεια, ενώ δεν αναμένονται ουσιαστικά τιμολογιακά οφέλη για τους πελάτες των ΕΠΑ. Ετσι, οι πελάτες των ήδη υπαρχουσών Εταιρειών Παροχής Αερίου και των υπό σύσταση ΕΠΑ δεν έχουν τη δυνατότητα επιλογής προμηθευτή φυσικού αερίου μέχρι την λήξη της αδείας διανομής των παραπάνω εταιρειών στις περιοχές ευθύνης τους για τα επόμενα 25 χρόνια!
Το άρθρο 25, στο σχέδιο Νόμου επιτρέπει στις Εταιρείες Παροχής Αερίου (ΕΠΑ) να επιλέγουν προμηθευτές φυσικού αερίου ελεύθερα από το τέλος του 2008 αλλά για ποσότητες πέραν των συμβατικών ποσοτήτων που έχουν με την ΔΕΠΑ. Με τα μέχρι σήμερα δεδομένα (εξαιρετικά αργοί ρυθμοί διείσδυσης αερίου), η πιθανότητα ζήτησης των επιπλέον αυτών ποσοτήτων παρουσιάζεται από ελάχιστη ως μηδαμινή. Αρα στην ουσία δεν επιτυγχάνεται ουδείς ανταγωνισμός.
Κατά συνέπεια οι τελικοί καταναλωτές των ΕΠΑ (οι οποίοι δεν γίνονται επιλέγοντες πελάτες παρά μόνο μετά την λήξη των τριαντάχρονων αδειών διανομής!) δεν θα έχουν την πιθανότητα να απολαύσουν ανταγωνιστικότερες τιμές φυσικού αερίου από τις ΕΠΑ αφού και αυτές δεν θα έχουν την δυνατότητα στην πράξη να αναζητήσουν ανταγωνιστικότερες τιμές φυσικού αερίου από τους προμηθευτές τους, τουλάχιστον μέχρι την λήξη των συμβάσεών τους με την ΔΕΠΑ το 2016.
Είναι προφανές ότι εάν δεν γίνουν σημαντικές αλλαγές και βελτιώσεις στο υπό εξέταση νομοσχέδιο, απομακρύνεται κάθε ελπίδα για τη δημιουργία μιάς ανταγωνιστικής αγοράς φυσικού αερίου στη χώρα μας μέσα στα επόμενα χρόνια. Αυτό θα έχει αρνητικές επιπτώσεις τόσο στις σχέσεις μας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και στην περαιτέρω ανάπτυξη της ίδιας της αγοράς.