Η ανάπτυξη δημιουργεί ευθύνες. Αυτό φαίνεται να το γνωρίζει καλά η κυβέρνηση του Πεκίνου, η οποία καταρτίζει αυτή την περίοδο νομοθεσία για την απόσυρση και ανακύκλωση των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών. Η Ricoh Corporation, η μεγαλύτερη στον κόσμο κατασκευάστρια ψηφιακών μηχανών γραφείου, οργάνωσε πρόσφατα μια ιδιαίτερη γιορτή για τους υπαλλήλους της. Οποιος επιθυμούσε, θα έπρεπε την ημέρα εκείνη να προσέλθει στο γραφείο του μεταφέροντας οποιαδήποτε οικιακή ηλεκτρική ή ηλεκτρονική συσκευή θα ήθελε να αποσύρει. Στις ΗΠΑ, ιδιαίτερα δε στην Καλιφόρνια, έχει γεννηθεί μια νέα αγορά την τελευταία διετία, καθώς απαγορεύεται να πετάει κανείς στα απορρίμματα οτιδήποτε μπαίνει στην πρίζα. Αντιθέτως, θα επιβραβευθεί με ένα μικρό ποσό αν αποσύρει τις παλαιές συσκευές του, απευθυνόμενος στον τοπικό «παλιατζή». Εκείνος με τη σειρά του θα φροντίσει για την αποσυναρμολόγηση και την ανακύκλωση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, των συσκευών βίντεο και DVD, των τηλεοπτικών συσκευών, των φούρνων μικροκυμάτων, των ψυγείων, πλυντηρίων, εκτυπωτών, ακόμη δε και των συσκευών κινητής και σταθερής τηλεφωνίας.
Η κοινοτική οδηγία
Στην Ευρώπη, τον Φεβρουάριο του 2003, οι αρχές των Βρυξελλών υιοθέτησαν την οδηγία Waste Electrical and Electronic Equipment (WEEE), με την οποία προβλέπεται η πλήρης ευθύνη των εταιρειών κατασκευής ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών για την απόσυρση και την ανακύκλωσή τους. Η Ενωση Κατασκευαστών Οικιακών Ηλεκτρικών Συσκευών (AMDEA) αντιδρά σε αυτήν, αναφέροντας ότι το κόστος αυτής της δραστηριότητας υπολογίζεται στα 500 εκατ. ευρώ ετησίως. Και φυσικά, ουδείς θέλει να το επωμισθεί, πόσω μάλλον οι εταιρείες, οι οποίες θεωρούν ότι ο δικός τους λόγος ύπαρξης είναι διαφορετικός. Ωστόσο, η θέσπιση σχετικής νομοθεσίας έχει λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης προς τις βιομηχανίες του κλάδου για τον σχεδιασμό και την παραγωγή συσκευών, οι οποίες θα μπορούν να ανακυκλώνονται ευκολότερα.
Οι περισσότερες ηλεκτρικές συσκευές είναι κατασκευασμένες από χάλυβα. Η ανακύκλωσή τους δεν θα αποτελούσε πρόβλημα, αν το υλικό αυτό δεν καλυπτόταν από στρώματα μπογιάς, που πολλές φορές περιέχει τοξικές ουσίες. Αλλα εξαρτήματα είναι επίσης υψηλής τοξικότητας και ούτως ή άλλως χρειάζεται να ανακυκλωθούν για να μην καταλήξουν να αποτελούν «ωρολογιακές βόμβες». Ωστόσο, αν και η αγορά της ανακύκλωσης οικιακών συσκευών είναι πολλά υποσχόμενη, ακόμα και σήμερα βρίσκεται στα σπάργανα σε διεθνές επίπεδο. Οπως αναφέρουν εμπειρογνώμονες, η εν λόγω αγορά παραμένει κατακερματισμένη, με αποτέλεσμα η ανακύκλωση να είναι ημιτελής και να μην αποφεύγεται τελικώς η ρύπανση του περιβάλλοντος. Αξια αναφοράς είναι στοιχεία από την Κίνα, σύμφωνα με τα οποία κάθε χρόνο στην πολυπληθέστερη -αλλά ακόμα αναπτυσσόμενη- χώρα του κόσμου αποσύρονται περί τα 5 εκατ. τηλεοπτικές συσκευές, 4 εκατ. ψυγεία, 6 εκατ. πλυντήρια και 10 εκατ. κινητά τηλέφωνα.
Επαφίεται στο φιλότιμο
Στις περισσότερες χώρες του κόσμου, η υπόθεση της απόσυρσης των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών οικιακών συσκευών συνεχίζει να επαφίεται στο φιλότιμο του καταναλωτή. Αν και δεν υπάρχουν επίσημες μελέτες, υπάρχουν έντονες υπόνοιες ότι οι βιομηχανίες κατασκευής αυτών των συσκευών θα υιοθετήσουν στο μέλλον τον ρόλο του αποδέκτη των προς απόσυρση συσκευών, αλλά θα έχουν φροντίσει προηγουμένως να περάσουν το σχετικό κόστος στον καταναλωτή. Ισως μια από τις πιο επιτυχείς εμπειρίες μέχρι σήμερα να εντοπίζεται στη Σουηδία, όπου το σύστημα Εl-Κretsen, από την ομώνυμη μη κερδοσκοπική εταιρεία, προσφέρει υπηρεσίες απόσυρσης και ανακύκλωσης στις επιχειρήσεις οι οποίες, βάσει της WEEE, έχουν τη σχετική ευθύνη αλλά αδυνατούν ή αρνούνται να δραστηριοποιηθούν αναλόγως.