Ο μεγάλος οικονομολόγος Τζον Κένεθ Γκάλμπρεϊθ (1908-2006), μιλώντας κυρίως για τις αγορές, είχε πει ότι «στα οικονομικά, η πλειοψηφία είναι πάντα λάθος». Η ρήση αυτή οπωσδήποτε προσφέρεται για προβληματισμό, ιδιαίτερα μια μέρα σαν κι αυτή, μια μέρα όπου εξελίσσονται εθνικές εκλογές.
Από τη μία πλευρά, οι περισσότεροι συμφωνούν ότι η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας κατόρθωσε να στηρίξει την οικονομία και να την καθοδηγήσει σε αναπτυξιακό δρόμο όταν κάτι τέτοιο δεν φαινόταν πιθανό. Το 2004 όλοι υπολόγιζαν ότι, μετά τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων, θα ερχόταν μια περίοδος στασιμότητας, αν όχι ύφεσης. Ευτυχώς διαψεύσθηκαν. Η οικονομία εξελίσσεται θετικά, με την ανάπτυξη του ΑΕΠ να διατηρεί υψηλούς ρυθμούς, το μέσο εισόδημα να αυξάνεται και τις δημοσιονομικές ανισορροπίες να μπαίνουν σε ένα λογαριασμό. Επιπλέον, μια σειρά από επιμέρους οικονομικές δραστηριότητες δίνουν ποιοτικά χαρακτηριστικά στην ανάπτυξη: Η αύξηση των εξαγωγών όπως και της βιομηχανικής παραγωγής δίνουν, επιτέλους, έναν υγιή, παραγωγικό τόνο σε μια οικονομία που παραδοσιακά είναι στρεβλή, υπερκαταναλωτική και αντιπαραγωγική. Οι εξελίξεις αυτές για όσους θέλουν να είναι σχετικά αντικειμενικοί πιστώνονται στην απερχόμενη κυβέρνηση ως επιτυχία.
Από την άλλη πλευρά, επίσης, οι περισσότεροι συμφωνούν ότι οι οικογενειακοί προϋπολογισμοί υποφέρουν. Η ελληνική αγορά είναι ίσως από τις ακριβότερες στην Ευρώπη. Το «καλάθι της νοικοκυράς» γεμίζει με πολύ λιγότερα ευρώ στη Γερμανία ή τη Γαλλία και, μάλιστα, όταν οι μισθοί εκεί είναι υψηλότεροι από όσο στην Ελλάδα.
Αλλά, εκτός από τους πολίτες, ακόμα και το κράτος δυσκολεύεται να χρηματοδοτήσει απαραίτητες δραστηριότητες: Η Παιδεία απαιτεί κονδύλια που δεν υπάρχουν (ή σπαταλιούνται αλλού), η Υγεία το ίδιο, η Ερευνα επίσης. Η πλειοψηφία των πολιτών, λοιπόν, χαρακτηρίζει την παρούσα κυβέρνηση αποτυχημένη στην προσπάθειά της να βελτιώσει ουσιαστικά την καθημερινή ζωή.
Ποιο από τα δύο είναι -το κατά Γκάλμπρεϊθ- λάθος;
Και τα δύο!
Γιατί, στην μεν αναπτυξιακή πορεία της χώρας μέγα ρόλο εξακολουθούν να παίζουν παράγοντες όπως η κατανάλωση (που παραμένει πολύ σημαντικότερη για τη διεύρυνση του ΑΕΠ από όσο π.χ. η αύξηση των εξαγωγών), ο υψηλός δανεισμός της χώρας (που στηρίζει και την κατανάλωση), οι απολήψεις από τα Ευρωπαϊκά Ταμεία και οι πόροι από τον τουρισμό (τον οποίον παραδοσιακά τραυματίζουμε βάναυσα). Οπότε, μιλάμε για στατιστική ανάπτυξη του ΑΕΠ με ποιοτικά χαρακτηριστικά που βρίσκονται ακόμη σε μεγάλη αδυναμία.
Στον αντίποδα, καμιά κυβέρνηση δεν οφείλει να αναλάβει τον ρόλο που πρέπει να παίξει ο κάθε πολίτης στο σπιτικό του, ούτε μπορεί να ευεργετεί τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς αδιακρίτως. Τα όποια μέτρα στήριξης του εισοδήματος δεν πρέπει ποτέ να υποκαταστήσουν την ατομική προσπάθεια βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης του καθενός. Στο βιβλίο του «Οικονομικές Θεωρίες, Αρχές Διοίκησης και Αρχαία Ελληνική Σκέψη, ο (υφυπουργός Οικονομίας) Πέτρος Δούκας υπενθυμίζει ότι ο Ανταμ Σμιθ στο έργο του «Ο πλούτος των Εθνών» έγραφε πως ο «κάθε ιδιώτης προσπαθεί να αξιοποιήσει τα κεφάλαιά του και να παράγει όσο περισσότερα αγαθά είναι δυνατό. Μεγιστοποιώντας την παραγωγή του επιδιώκει το δικό του όφελος. Κι όμως, τελικά, ενώ επιδιώκει μόνο το προσωπικό του συμφέρον, σαν να καθοδηγείται από ένα αόρατο χέρι, πολύ συχνά προωθεί και το συμφέρον του συνόλου και μάλιστα πολύ περισσότερο από ό,τι εάν είχε ως σκοπό το καλό της υπόλοιπης κοινωνίας».
Τι σημαίνουν αυτά;
Οτι το -οικονομικό- διακύβευμα της σημερινής εκλογικής αναμέτρησης δεν είναι μόνο το ποια οικονομική πολιτική θα εφαρμοστεί από τον νικητή. Αλλωστε, και τα δύο μεγάλα κόμματα πλειοδότησαν σε παροχές. Ετσι, όποιοι κληθούν να κυβερνήσουν θα αντιμετωπίσουν αμέσως το πρόβλημα της εκπλήρωσης των υποσχέσεων ταυτόχρονα με την προστασία των οικονομικών δεικτών.
Ούτε καν το μεταρρυθμιστικό ζήτημα της ελληνικής οικονομίας κρίνεται από τις εκλογές αυτές. Οι μεταρρυθμίσεις θα γίνουν, είτε από το ένα κόμμα είτε από το άλλο, λίγο γρηγορότερα στη μια περίπτωση, λίγο αργότερα (και με μεγαλύτερο κόστος) στην άλλη.
Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία, όμως, για την οικονομία είναι να μπει οριστικό τέλος στην επιδίωξη της ανόητης ευδαιμονίας που κορυφώθηκε με τη χρηματιστηριακή φρενίτιδα του 1999. Ο πλούτος και η ευμάρεια έχουν προ πολλού πάψει να επιτυγχάνονται με την «αρπαχτή», τις «έξυπνες επενδύσεις» και τις κυβερνητικές «εξυπηρετήσεις». Αντίθετα, έρχεται με τη συνειδητή εργασία, με την επιμονή στους στόχους και με τη χρήση της κοινής λογικής.
Αυτή η τελευταία, η κοινή λογική δηλαδή, θα πρέπει να είναι και ο οδηγός του καθενός προς την κάλπη.