Αντιμέτωπος με ένα κακό και δύο χειρότερα σενάρια θα βρεθεί ο υπουργός Οικονομίας -όποιος κι αν είναι αυτός- που θα κληθεί να διαχειριστεί τον δανεισμό του Δημοσίου το 2009. Το ποιο από τα τρία σενάρια θα επιβεβαιωθεί τελικά, θα εξαρτηθεί από το πόσο σαφές, δεσμευτικό και αξιόπιστο θα είναι το μήνυμα που πρέπει να στείλει προς τις αγορές ότι η οικονομική πολιτική αναπροσανατολίζεται σε πραγματική δημοσιονομική εξυγίανση και τολμηρές μεταρρυθμίσεις.
Το ενδεχόμενο η Ελλάδα να αντιμετωπίσει δυσκολίες στην εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους της, που μειώθηκε μεν ως ποσοστό του ΑΕΠ, αυξήθηκε δε σε απόλυτα μεγέθη κατά 60 δισ. ευρώ την τελευταία 5ετία, είναι κάτι περισσότερο από πιθανό. Το καταδεικνύει η μεγάλη διεύρυνση των spreads των ελληνικών ομολόγων με τους γερμανικούς τίτλους που αυξήθηκαν περισσότερο από 200 μονάδες βάσης από την αρχή του έτους (από 30 σε 230 μ.β.). Πρόκειται για το μεγαλύτερο «άνοιγμα» spreads στην Ευρωζώνη.
Το προοιωνίζεται η κατάσταση των αγορών, όπου η ρευστότητα δεν αναμένεται να αποκατασταθεί ουσιαστικά, τουλάχιστον στο πρώτο 6μηνο του 2009, όταν το ελληνικό Δημόσιο θα πρέπει να αναχρηματοδοτήσει ομόλογα που λήγουν συνολικού ύψους 28 – 30 δισ. ευρώ.
Το καθιστά ακόμη πιο πιθανό η προοπτική να αποδειχθεί -και με τη «βούλα» της Κομισιόν- αναξιόπιστος ο νέος προϋπολογισμός, που ψηφίζεται σήμερα. Στις 19 Ιανουαρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ανακοινώσει τις νέες προβλέψεις της για τις οικονομίες της Ε.Ε. Είναι βέβαιο ότι οι εκτιμήσεις για την πορεία της ελληνικής οικονομίας θα είναι πιο δυσμενείς από τις προηγούμενες του Νοεμβρίου και θα έχουν μεγαλύτερη απόκλιση από τις αντίστοιχες του προϋπολογισμού. Επίσης, είναι πολύ πιθανό να δείχνουν έλλειμμα πάνω από 3% του ΑΕΠ και για το 2008, γεγονός που θα οδηγήσει την Κομισιόν στο να κινήσει για δεύτερη φορά τη διαδικασία επιτήρησης σε βάρος της Ελλάδας.
Με αυτά τα δεδομένα, το λιγότερο κακό και πιο πιθανό σενάριο είναι η Ελλάδα να εξακολουθήσει να βρίσκει δανειστές, αλλά θα τους πληρώνει ακριβά. Σε αυτό το λιγότερο κακό σενάριο -αφού καλό δεν υπάρχει- έχει δομήσει την τακτική του το οικονομικό επιτελείο. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους την Παρασκευή αποφάσισε τα εξής:
1. Θα προσπαθήσει να αναχρηματοδοτήσει το χρέος με έντοκα γραμμάτια και ομόλογα μικρής διάρκειας, αφού οι επενδυτές δεν είναι πρόθυμοι να αναλάβουν το ρίσκο μακροπρόθεσμων τοποθετήσεων σε τίτλους που δεν θεωρούνται ασφαλείς. Το καλό είναι ότι η διάθεση βραχυχρόνιων τίτλων είναι ευκολότερη, το κακό όμως είναι ότι αφενός μεν είναι σχετικά ακριβότεροι, αφετέρου δε θα αυξηθεί ο δανεισμός των επομένων ετών. Δηλαδή, εάν το Δημόσιο αντικαταστήσει ένα ομόλογο 10ετίας που λήγει τον Ιανουάριο του 2009 με ένα έντοκο γραμμάτιο διάρκειας 12 μηνών, τον Ιανουάριο του 2010 θα πρέπει να αναχρηματοδοτήσει όποιο άλλο ομόλογο λήγει τότε καθώς και το έντοκο. Γενικώς, αναστρέφεται η τάση επιμήκυνσης του χρέους που υπήρχε την τελευταία 10ετία.
2. Ο προσανατολισμός σε έντοκα γραμμάτια επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι αποφασίστηκε να καταργηθεί η παρακράτηση του φόρου για τις αποδόσεις τους, και να καταβάλλεται στη λήξη. Μέχρι σήμερα οι Ελληνες επενδυτές, ουσιαστικά οι τράπεζες και τα ασφαλιστικά Ταμεία προπλήρωναν τον φόρο του 10% για τις αποδόσεις.
3. Θα επιδιώξει να κάνει περισσότερες κοινοπρακτικές εκδόσεις ομολόγων μεγάλης διάρκειας. Δηλαδή δεν θα βγει στην αγορά να ζητήσει αγοραστές με κίνδυνο είτε να μην βρει είτε να ανέβουν ανεξέλεγκτα τα επιτόκια, αλλά θα αναθέσει σε μια κοινοπραξία τραπεζών να βρει εκ προοιμίου επενδυτές, να συμφωνήσει τους όρους έκδοσης μαζί τους και στη συνέχεια να τα εκδώσει το Δημόσιο. Ουσιαστικά, θα μπορεί να ελέγχει καλύτερα τη διαδικασία.
4. Θα υιοθετήσει το ολλανδικό μοντέλο δημοπρασιών ομολόγων (dutch auction), που δίνει τη δυνατότητα στους επενδυτές να αγοράζουν στην τελευταία τιμή που διαμορφώνεται στη διάρκεια μιας δημοπρασίας. Αυτό καθιστά τους ελληνικούς τίτλους πιο ελκυστικούς, καθώς ο επενδυτής δεν διατρέχει τον κίνδυνο να βρεθεί με ένα ομόλογο που ο ανταγωνιστής του το έχει αγοράσει φθηνότερα λίγα λεπτά νωρίτερα.
Προηγούνται οι αγορές
Οπως εκτιμούν παράγοντες της αγοράς, τα τρία αυτά μέτρα δεν θα αλλάξουν δραστικά την κατάσταση, απλώς αποδεικνύουν ότι «το πάνω χέρι δεν το έχει πια το Δημόσιο, αλλά οι αγορές». Παράλληλα, δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να αναλάβουν οι τράπεζες να απορροφήσουν ένα μέρος της προσφοράς. Τραπεζικοί κύκλοι δεν αρνούνται ότι είναι πιθανό να προστρέξουν σε βοήθεια του Δημοσίου, αλλά με το αζημίωτο. Αυτό που κυρίως ζητούν είναι να μη φορολογούνται οι αποδόσεις των ομολόγων, όπως συμβαίνει με τους ξένους επενδυτές.
Το δεύτερο πιο κακό σενάριο είναι να βρεθεί το Δημόσιο στη δυσχερή θέση να επαναδιαπραγματευτεί κάποιο ομόλογο. Δηλαδή, αντί να το εξαγοράσει στη λήξη του, να δώσει στον κάτοχο ένα επιπλέον επιτόκιο για να το διακρατήσει για κάποιο διάστημα ακόμη. Αλλά και αυτή η λύση ισοδυναμεί ουσιαστικά με «στάση πληρωμών».
Το τρίτο χείριστο σενάριο είναι να βρεθεί ένα κράτος – μέλος της ΟΝΕ στην ανάγκη να προσφύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, τόσο στις Βρυξέλλες όσο και στη Φρανκφούρτη όπου η έδρα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας εξετάστηκαν οι εναλλακτικές λύσεις για την περίπτωση που κάποιο κράτος-μέλος της Ευρωζώνης όπως η Ελλάδα, η Ιταλία ή το Βέλγιο, αδυνατεί να αναχρηματοδοτήσει το υψηλό χρέος. Το συμπέρασμα είναι πως θεσμικώς δεν προβλέπεται στήριξη από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Βεβαίως, θα μπορούσε θεωρητικά να συμφωνηθεί μια ad hoc λύση σωτηρίας που δεν θα απείχε επί της ουσίας και ως προς τους όρους με αυτή του ΔΝΤ, αλλά δεν θα είχε την ίδια αρνητική φόρτιση. Αλλά στην πραγματικότητα θα ήταν μάλλον δύσκολο να επιτευχθεί μια τέτοια συμφωνία μεταξύ των κρατών – μελών.
Ετσι, η προσαρμογή στις απαιτήσεις των αγορών είναι επί της ουσίας μονόδρομος. «Η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να πείσει τις αγορές ότι έχει την πολιτική βούληση να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις», τονίζει αρμόδιος κοινοτικός παράγων.