Η ζωή και ο πολιτισμός των λαών που ζουν στις ακτές της Μεσογείου -τόσο στον Βορρά και στον Νότο όσο και στα αναρίθμητα νησιά- υπήρξαν ανέκαθεν στοιχεία αλληλένδετα και μοιράζονται μια κοινή θαλάσσια κληρονομιά. Σήμερα, αυτή η «θάλασσα μεταξύ των γαιών», στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων, εμφανίζει μια έντονη και δυναμική θαλάσσια οικονομία. Η Μεσόγειος είναι μια αξιόλογη πηγή απασχόλησης για εκείνους που ζουν κατά μήκος των ακτών της. Αριθμεί 450 λιμάνια και σταθμούς και είναι μια από τις κυριότερες πλωτές μεταφορικές οδούς, εφόσον μέσω αυτής διακινείται το ένα τέταρτο του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου πετρελαίου.
Ωστόσο, οι γενικές προοπτικές δεν είναι παντού θετικές. Υπάρχουν σημάδια σοβαρής επιδείνωσης του θαλάσσιου περιβάλλοντος της Μεσογείου. Η υπεραλιεία και η υποβάθμιση των ακτών απαιτούν επείγουσα αντιμετώπιση πριν τα φαινόμενα γίνουν μη αναστρέψιμα. Οι ταχέως αναπτυσσόμενες θαλάσσιες μεταφορές απλά αυξάνουν την ανάγκη ασφαλέστερων και περισσότερο βιώσιμων θαλάσσιων διαδρομών. Η κλιματική αλλαγή προβλέπεται ότι θα έχει σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις και θα απαιτήσει αποτελεσματικές δράσεις. Οπου και αν κοιτάξουμε, αυτό που βλέπουμε είναι η ανάγκη νέων μέσων για την αντιμετώπιση μιας νέας πραγματικότητας.
Μια σφαιρική προσέγγιση
Οσο πιο ορθή είναι η εκτίμηση των απειλών τόσο πιο εύκολη γίνεται η εξεύρεση λύσεων και τόσο πιο ισχυρό το κίνητρο συνεργασίας για την εφαρμογή τους. Το κλειδί της επιτυχημένης δράσης για την αντιμετώπιση αυτών των θεμάτων είναι η χάραξη μιας σφαιρικής, ολιστικής θαλάσσιας στρατηγικής για τη Μεσόγειο.
Ο βασικός στόχος της ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι η καλύτερη διαχείριση των ωκεανών και των θαλασσών μας, σε επίπεδο κράτους, περιφέρειας και υποπεριφέρειας. Ως εκ τούτου, χρειάζονται μηχανισμοί και μέσα που θα στηρίξουν την ευημερία σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου. Αναγνωρίζουμε, λοιπόν, ότι είναι σημαντικό να ενισχυθεί ο διάλογος και η συνεργασία με τους μεσογειακούς εταίρους μας σε ναυτιλιακά θέματα.
Δίχως έναν πιο ολοκληρωμένο σχεδιασμό και διαχείριση, τα κράτη θα δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του αυξημένου ανταγωνισμού για θαλάσσιο χώρο στις παράκτιες περιοχές. Πιστεύουμε επίσης ότι οι πολιτικές μας πρέπει να βασίζονται σε ορθά επιστημονικά δεδομένα και διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Σ’ αυτό βασίζεται η ανάπτυξη πιο βιώσιμων πρακτικών και τεχνολογιών. Γι’ αυτό το λόγο είναι πολύ σημαντικό τα κράτη να αναλαμβάνουν ενεργά να εφαρμόσουν τις κατευθυντήριες γραμμές του χάρτη πορείας της Επιτροπής για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό. Η συγκεκριμένη πολιτική αποσκοπεί στην αντικατάσταση των βραχυπρόθεσμων, ασυντόνιστων και αποσπασματικών μέτρων από μια ευρύτερη οπτική γωνία, που περιλαμβάνει μια πιο στρατηγική προσέγγιση με βάση το οικοσύστημα.
Δεν παρακάμπτεται
Στο πλαίσιο αυτό ακριβώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέσπισε τη στρατηγική για μια ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική στη Μεσόγειο, που μπορεί να εξασφαλίσει καλύτερη θαλάσσια διακυβέρνηση σε ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου. Αν και από τα παράκτια κράτη μόνο επτά είναι κράτη-μέλη της Ε.Ε., είναι εμφανές ότι η Ευρώπη διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ευημερία της περιοχής. Ελπίζω ειλικρινά ότι οι μεσογειακοί εταίροι μας θα αποδεχθούν πλήρως τη νέα εποχή ευκαιριών, την απαρχή της οποίας μπορεί να αποτελέσει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση.
Γι’ αυτό σκοπεύουμε, μεταξύ άλλων, στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας, να δημιουργήσουμε ειδική ομάδα εργασίας σε επίπεδο θαλάσσιας λεκάνης, που να περιλαμβάνει δηλαδή όλα τα παράκτια κράτη, έτσι ώστε να δεσμευθούν περισσότερο στη χάραξη της ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής και στην ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και τεχνογνωσίας, και να αναλάβουμε μια οικονομική μελέτη για τη δημιουργία θαλάσσιων ζωνών στη Μεσόγειο, με στόχο να εξετάσουμε το πιθανό κόστος και τα πλεονεκτήματα. Επιπλέον, στο πλαίσιο του 7ου προγράμματος πλαισίου της Ε.Ε., θα ξεκινήσει σημαντική διαθεματική έρευνα για να ενσωματωθούν γνώσεις σχετικά με τη Μεσόγειο Θάλασσα από μείζονος σημασίας θέματα που αφορούν τη θάλασσα και τη ναυτιλία, όπως η κλιματική αλλαγή ή οι επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στα παράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα.
Το έργο που έχουμε αναλάβει είναι δύσκολο, αλλά όχι αδύνατο. Πιστεύουμε ότι είναι προς το συμφέρον όλων των ενδιαφερομένων, τόσο κρατών όσο και πολιτών, να επωφεληθούν από αυτή τη νέα και λογική προσέγγιση. Τέλος, μια βιώσιμη θαλάσσια οικονομία στη Μεσόγειο είναι καλό νέο για όλους εκείνους οι οποίοι, άμεσα ή έμμεσα, είναι εξαρτημένοι από αυτήν τη θάλασσα.
* Επίτροπος ναυτιλιακών υποθέσεων και αλιείας.