Κανείς, προφανώς, δεν γνωρίζει πόση είναι η «μαύρη» ανεργία. Ούτε καν υπάρχει τέτοιος όρος. Θα έπρεπε! Ειδικά τώρα που η οικονομία έχει περιπέσει στην ύφεση. Δεν πρόκειται, άλλωστε, για τίποτε διαφορετικό από τη μαύρη «εργασία». Η αμφισβήτηση των στοιχείων για την ανεργία, όπως τη μετρά η Στατιστική Υπηρεσία, ειδικά όταν γίνεται με την ασάφεια που το έπραξε -προεκλογικώς τουλάχιστον- το Ινστιτούτο Εργασίας υπό τον Σάββα Ρομπόλη, προφανώς στηρίζεται σε αυτόν ακριβώς τον υπολογισμό. Ενας πολύ μεγάλος αριθμός εργαζομένων έχει χάσει, λόγω της ύφεσης, το εισόδημα από τη δεύτερη δουλειά του.
Σε μεγάλο βαθμό, η μαύρη εργασία ταυτίζεται με όσους βρίσκονται στην περιοχή μεταξύ ορίου φτώχειας (περί τις 6.000 ευρώ) και αφορολόγητου ποσού για νοικοκυριό δύο ατόμων με ένα παιδί (30.000 ευρώ). Ενα πολύ μεγάλο μέρος όλων αυτών των «φορολογουμένων» στοχεύει το φιλάνθρωπο επίδομα, που μοίρασε ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου. Χωρίς βεβαίως να ρωτήσει όσους πληρώνουν τους φόρους και, κατά τεκμήριο, φοροδιαφεύγουν ελάχιστα μπροστά στους μικρούς και τους μεγάλους.
Ποτέ δεν συμπάθησα τα κρατικά επιδόματα. Κατά κανόνα, πρόκειται για πεταμένα λεφτά, που χρησιμοποιούν οι πολιτικοί για να κερδίσουν «επιρροή», σε βάρος του κράτους και της οικονομίας. Κατά κανόνα, ωφελείται το εμπόριο, μέσω του οποίου θησαυρίζει ένα εξαιρετικά μεγάλο μέρος της ελληνικής επιχειρηματικότητας. Η καλύτερη απόδειξη είναι ότι ο πληθωρισμός διατηρείται υψηλός ακόμη και σε περίοδο ύφεσης.
Από τα χρήματα που πηγαίνουν για «κοινωνική πολιτική», ψίχουλα μόνον φτάνουν στην ελληνική παραγωγή, αφού τα «λαϊκά και φθηνά» προϊόντα εισάγονται. Βεβαίως, ένα σοβαρό κράτος θα έπρεπε να δίνει σοβαρά επιδόματα. Για τα παιδιά, για παράδειγμα. Στην ανεργία, όπου δεν καλύπτεται το πραγματικό εισόδημα. Δυστυχώς όμως, το ελληνικό κράτος-πρόνοιας δεν συγκροτήθηκε ποτέ, πέραν ορισμένων ενεργειών που αφορούν στην ακραία φτώχεια.
Η κατάσταση αυτή αφορά τις περισσότερες κρατικές δαπάνες. Αν εξαιρέσουμε εκείνες που αφορούν σε ασφάλεια, άμυνα και κεντρική διοίκηση, για τις οποίες απαιτείται ξεχωριστή μελέτη. Το σύνολο, σχεδόν, των υπολοίπων δαπανών, πρέπει να επανεξετασθεί. Και ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να αποκεντρώσουμε το σύστημα διαχείρισής τους.
Από καιρό πιστεύω ότι μόνον στο επίπεδο της τοπικής κοινωνίας ο πολίτης μπορεί να ελπίζει ότι θα ελέγξει την αποτελεσματικότητα των δαπανών. Κάποιοι αντιτείνουν ότι διαφθορά και κακοδιαχείριση είναι μεγαλύτερες στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Είναι, αλλά, ακόμη κι έτσι, πολύ ευκολότερα θα αντιληφθεί και θα παρακολουθήσει ο πολίτης τη διαχείριση των συλλογικών πόρων, όταν αυτό συμβαίνει δίπλα του και σε μέγεθος προσιτό προς τις δικές του γνώσεις και εμπειρίες. Εξάλλου, η διεύρυνση των Δήμων με τον Καποδίστρια ΙΙ, επιβεβαιώνει την ανάγκη μεταφοράς ενός ολοένα μεγαλύτερου μέρους του κράτους, στην περιφέρεια. Με την προϋπόθεση ότι θα επιβληθούν αμείλικτα οι κανόνες διαφάνειας, λογιστικής παρακολούθησης και απολογισμού. Η ανάμειξη της κεντρικής κυβέρνησης πρέπει να περιοριστεί στην επεξεργασία και προσφορά ενός γενικού πλαισίου, την οργάνωση των κεντρικών κατευθύνσεων και, βεβαίως, τον δευτεροβάθμιο έλεγχο. Οι τοπικές κοινωνίες πρέπει να ενηλικιωθούν.
Υποχρεωτική παιδεία, πρωτογενής υγειονομική φροντίδα, διαχείριση του περιβάλλοντος, στοιχειώδεις παροχές πρόνοιας και άλλα παρόμοια, πρέπει να προσφέρονται σε επίπεδο αποκεντρωμένο. Μάλιστα, οι σύγχρονες αντιλήψεις προτείνουν τη δημιουργία μεικτών εταιρειών. Ικανών να διαχειρίζονται τις υπηρεσίες που σήμερα έχει αναλάβει ένα δύσμορφο και σπάταλο κράτος-Λεβιάθαν.
Η Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες έχουν μακρά εμπειρία διαχείρισης των προβλημάτων σε ένα διευρυμένο τοπικό επίπεδο, από την εποχή που το κράτος ήταν είτε πολύ μακριά, είτε πολύ φτωχό για να αναλάβει παρόμοιες ευθύνες. Η επαναφορά πολλών από τους κανόνες που έκαναν εκείνες τις κοινωνίες των πολιτών αποτελεσματικότερες και δικαιότερες, είναι η απάντηση στα κράτη που ενώ εμφανίζονται παντοδύναμα, αδυνατούν στην πράξη να οργανώσουν την οικονομική διαχείριση των συλλογικών πόρων.
Ενα νέο συνεργατικό δίκτυο κρατικών υπηρεσιών μπορεί να δημιουργήσει σχέσεις εμπιστοσύνης με τον πολίτη-φορολογούμενο, να πολλαπλασιάσει την ανάμειξη και τη δύναμη των ενεργών πολιτών και, τελικώς, να βελτιώσει την απόδοση των εσόδων που χρειάζεται η λειτουργία ενός πραγματικά κοινωνικού, δηλαδή κοινόχρηστου, δικτύου υπηρεσιών. Το κεντρικό κράτος μπορεί να συντηρήσει την παρουσία του με την υποχρεωτική μετοχική συμμετοχή του σε Εταιρείες Αμοιβαίου Συμφέροντος, οι οποίες πάντως θα μπορούν να διαχειριστούν πόρους που προέρχονται από το Κράτος, τον Δήμο και τον Πολίτη, ώστε να παρακινηθεί η εκπληκτική δύναμη της προσωπικής προσφοράς.
Αν θέλουμε κάποτε να αποκτήσουμε υπεύθυνο κράτος, δεν χρειαζόμαστε περισσότερους κρατικούς υπαλλήλους και πιο αυταρχικές κεντρικές υπηρεσίες. Αλλά υπεύθυνους πολίτες. Πιστεύω ακράδαντα ότι ο πολίτης νοιάζεται για τα κοινά ειλικρινώς όταν πληρώνει γι’ αυτά. Και στην τοπική κοινωνία η συμβολή θα είναι αναλογική όμως, το χέρι στην τσέπη, θα το βάζουν όλοι. Χωρίς πολιτικό «αφορολόγητο»!