Σκεφθείτε μερικά απλά ερωτήματα πάνω στην καθημερινή μας ζωή.
Πόσο κάνει 1.500+500; Γιατί όταν περπατάμε πάνω σε ένα κυλιόμενο διάδρομο προχωράμε πιο γρήγορα από αυτούς που περπατάνε εκτός του κυλιόμενου διαδρόμου; Γιατί όταν βάλουμε νερό και λάδι σε ένα ποτήρι δεν αναμειγνύονται;
Τις απαντήσεις στα πιο πάνω ερωτήματα μας τις δίνει η καθημερινή μας εμπειρία, αλλά και οι στοιχειώδεις γνώσεις που λάβαμε στη βασική μας εκπαίδευση. Οι πιο πάνω γνώσεις μας βοηθούν να αντεπεξέλθουμε στην καθημερινότητα.
Η απλή καθημερινότητα όμως δεν είναι μια έννοια στατική. Καθορίζεται από γενικότερο φυσικό, κοινωνικό, τεχνολογικό περιβάλλον που ζούμε. Και βέβαια το οικονομικό περιβάλλον. Είναι κοινή παραδοχή ότι την τελευταία δεκαετία με την ανάπτυξη της χρήση των συστημάτων πληροφορικής, που συντελέσαν τα μέγιστα στη λεγόμενη παγκοσμιοποίηση, το γενικότερο οικονομικό περιβάλλον έχει γίνει αρκετά σύνθετο. Μιλάμε για ολοκληρωμένες κεφαλαιαγορές, συναλλαγματικές ισοτιμίες, παράγωγα προϊόντα, τιτλοποίηση. Καλούμαστε καθημερινά να αντεπεξέλθουμε σε αυτή την οικονομική πραγματικότητα. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν την βλέπουν ως απλή και ένας λόγος είναι ότι δεν διαθέτουν την κατάλληλη γνώση και δεξιότητες.
Σε πολλές χώρες γίνεται προσπάθεια ώστε οι πολίτες να αποκτήσουν αυτή τη γνώση σχετικά νωρίς στη ζωή τους, ώστε η γνώση αυτή να τους ακολουθεί και μετά. Πιστεύω ότι στη χώρα μας είναι ώρα να υπάρξει ανάλογη δραστηριοποίηση με συντονισμό των αρμοδίων φορέων όπως το υπουργείου Οικονομίας, το υπουργείο Παιδείας, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και η Τράπεζα της Ελλάδος.
Η οικονομική παιδεία στην εκπαίδευση, και κυρίως στη δευτεροβάθμια, θα μας βοηθά να αντιμετωπίζουμε σωστά προβλήματα που σήμερα τα προσεγγίζουμε λάθος. Η καλή γνώση της έννοιας του ανατοκισμού θα μας βοηθήσει να αποφασίσουμε εάν αγοράσουμε κάτι τοις μετρητοίς ή με δόσεις, που ενώ όσο και αν οι δόσεις φαίνονται μικρές στην πραγματικότητα μπορεί να πληρώσουμε πανάκριβα αυτό που αγοράζουμε.
Η καλή γνώση της έννοιας του οικονομικού κινδύνου θα μας οδηγήσει σε συνετή επένδυση των οικονομιών μας εφόσον θα μας φαίνεται σχεδόν απίθανο και όχι πιθανό ότι μπορούμε σε σύντομο χρονικό διάστημα να πλουτίσουμε επενδύοντας στο χρηματιστήριο. Αντίθετα, με την κατάλληλη γνώση θα μας φαίνεται φυσικό από το χρηματιστήριο να έχουμε μια απόδοση των χρημάτων μας περισσότερο από την κατάθεση στην τράπεζα ή την επένδυση σε κρατικά ομόλογα.
Η στοιχειώδης γνώση διεθνών οικονομικών εννοιών θα μας κάνει να γνωρίζουμε ότι το επιτόκιο σε ελβετικό φράγκο μπορεί να είναι χαμηλότερο από το επιτόκιο σε ευρώ, αλλά δεν θα πληρώσουμε και σίγουρα μικρότερη δόση του στεγαστικού μας δανείου που έχουμε πάρει σε ευρώ.
Ακόμα, με τη στοιχειώδη εκπαίδευση σε οικονομικές έννοιες, θα γνωρίζουμε ότι η φοροδιαφυγή βλάπτει την κοινή οικονομική ευημερία και συνεπώς τον λογαριασμό θα τον πληρώσουμε όλοι αργά ή λιγότερο αργά. Με την κατάλληλη παιδεία θα μπορούμε να διαχειρισθούμε με μεγαλύτερη ευχέρεια τα οικονομικά θέματα της οικογένειας αλλά και σε μακρο-επίπεδο, αρνητικά οικονομικά φαινόμενα όπως οι οικονομικές κρίσεις, θα γίνουν πιο εύκολα αντιμετωπίσιμα.
* Ο κ. Αλεξάκης είναι επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιά.