Στον κατάλογο των ευρωπαϊκών χωρών που διαθέτουν Πτωχευτικό Δίκαιο για φυσικά πρόσωπα περιλαμβάνεται πλέον και η Ελλάδα. Μία από τις κύριες προεκλογικές και μετεκλογικές εξαγγελίες της σημερινής κυβέρνησης είναι πλέον νόμος του κράτους, αν και πέρασε από «σαράντα κύματα» και υπέστη πολλές τροποποιήσεις μέχρι και λίγες ώρες πριν από την ψηφοφορία στη Βουλή. Σε πλήρη εφαρμογή ο νέος νόμος θα τεθεί από τις αρχές Ιανουαρίου 2011, οπότε θα μπορούν οι οφειλέτες να υποβάλλουν αίτηση ρύθμισης χρεών στο Ειρηνοδικείο, ενώ από την 1η Σεπτεμβρίου παρέχεται η δυνατότητα έναρξης εξωδικαστικού συμβιβασμού. Με βάση τις εκτιμήσεις του υπουργείου Οικονομίας, των ευνοϊκών ρυθμίσεων του νόμου αναμένεται να επωφεληθούν περί τα 150.000 άτομα. Αριθμός σαφώς υψηλότερος από αυτόν που εκτιμούν οι τράπεζες, αλλά χαμηλότερος από τον αριθμό των ασυνεπών δανειοληπτών, οι οποίοι υπολογίζεται ότι ανέρχονται σε 300.000.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μεταβατικά, στον ίδιο νόμο, προβλέπεται η απαγόρευση των πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας έως τις αρχές Φεβρουαρίου του 2011 για χρέη προς τράπεζες και ιδιώτες, εφ’ όσον η αξία της κατοικίας δεν υπερβαίνει το αφορολόγητο όριο απόκτησής προσαυξημένο κατά 50%. Για παράδειγμα, στην περίπτωση του άγαμου φορολογούμενου το αφορολόγητο όριο απόκτησης πρώτης κατοικίας είναι σήμερα 200.000 ευρώ. Επομένως, η αντικειμενική αξία της κατοικίας του, για να μη βγει σε πλειστηριασμό, δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τις 300.000 ευρώ. Τέσσερα είναι τα βασικά στάδια που προβλέπει ο νέος νόμος για τη ρύθμιση χρεών των φυσικών προσώπων:
1) Ο οφειλέτης επιχειρεί να κάνει εξωδικαστικό συμβιβασμό πριν από την υποβολή αίτησης στο Ειρηνοδικείο.
2) Εάν αποτύχει ο εξωδικαστικός συμβιβασμός, ο οφειλέτης υποβάλλει αίτηση στο Ειρηνοδικείο του τόπου διαμονής του για επίτευξη δικαστικού συμβιβασμού. Η αίτηση προβλέπει την κατάθεση σειράς στοιχείων, ενώ ο οφειλέτης μπορεί να ζητήσει την αναστολή πλειστηριασμού με ασφαλιστικά μέτρα.
3) Προσπάθεια συμβιβασμού ενώπιον δικαστηρίου, ο οποίος μπορεί να επιτευχθεί ακόμη κι αν συμφωνούν πιστωτές με απαιτήσεις που υπερβαίνουν το 51% του συνόλου, υπό την προϋπόθεση ότι συμφωνούν οι πιστωτές που έχουν εμπράγματες εξασφαλίσεις.
4) Σε περίπτωση που αποτύχει και ο δικαστικός συμβιβασμός, το δικαστήριο ελέγχει εάν επαρκούν τα περιουσιακά στοιχεία και τα εισοδήματα του οφειλέτη για την αποπληρωμή των χρεών. Εάν κρίνει ότι δεν επαρκούν, το δικαστήριο προχωράει σε ρύθμιση, καθορίζοντας το ύψος των μηνιαίων δόσεων που θα καταβάλλει ο οφειλέτης για τέσσερα χρόνια. Στη συνέχεια, ο οφειλέτης απαλλάσσεται για το υπόλοιπο των οφειλών του. Η ρύθμιση δεν μπορεί να καταγγελθεί εάν ο οφειλέτης δεν έχει καθυστερήσει τουλάχιστον τέσσερις μηνιαίες δόσεις.
Σχετικά με την πρώτη κατοικία
Ενα από τα κομβικά σημεία του νέου νόμου αποτελεί η προστασία της πρώτης κατοικίας του οφειλέτη, καθώς μπορεί -υπό προϋποθέσεις- να ζητήσει την εξαίρεσή της από τη ρευστοποίηση της περιουσίας του.
Ειδικότερα, εάν η πρώτη κατοικία δεν υπερβαίνει το όριο αφορολόγητης απόκτησης πρώτης κατοικίας, προσαυξημένο κατά 50% και όχι κατά 30%, όπως προέβλεπε αρχικά το νομοσχέδιο. Στην περίπτωση που ζητεί την εξαίρεση της πρώτης κατοικίας, ο οφειλέτης αναλαμβάνει να πληρώνει ένα πρόσθετο χρέος μέχρι του 85% της εμπορικής αξίας του ακινήτου, πέραν των μηνιαίων δόσεων που θα καταβάλλει για τέσσερα χρόνια. Για παράδειγμα, δανειολήπτης που έχει οφειλές συνολικού ύψους 300.000 ευρώ, κύρια κατοικία αξίας 100.000 ευρώ και το δικαστήριο έχει ορίσει το ύψος της μηνιαίας δόσης στα 300 ευρώ, θα κληθεί να πληρώσει συνολικά, υπαγόμενος στη ρύθμιση, 99.400 ευρώ (14.400 ευρώ οι μηνιαίες δόσεις και 85.000 ευρώ το πρόσθετο χρέος για την προστασία της κατοικίας του), δηλαδή το 1/3 των οφειλών του, ενώ θα απαλλαγεί από τα υπόλοιπα 2/3. Επίσης, μπορεί να ζητήσει την εξαίρεση από τη ρευστοποίηση και για το μοναδικό ακίνητό του, ακόμη κι αν δεν κατοικεί σε αυτό.