Τα ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου αποτελούν τη «δαμόκλειο σπάθη» του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ενα ρεαλιστικό σενάριο που θα μπορούσε να βοηθήσει να αρθεί αυτή η απειλή, αποφεύγοντας τον κίνδυνο πιστωτικού γεγονότος, και να αποτελέσει τη βάση για την ανάκαμψη, θα περιλάμβανε τα εξής:
1) Απεμπλοκή από δαμόκλειο σπάθη: Ανταλλαγή σε εθελοντική βάση, των ελληνικών ομολόγων που λήγουν τα επόμενα 5 χρόνια (ή και παραπάνω) με ομόλογα που θα εκδοθούν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) στην ονομαστική τους αξία (χωρίς «κούρεμα»), αλλά με επέκταση της λήξης κατά 10 χρόνια (ή περισσότερο) και με αρκετά χαμηλότερο επιτόκιο, αντικατοπτρίζοντας τη διαφορά του πιστωτικού κινδύνου. Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, ομολογιούχοι θα επιλέξουν οικειοθελώς αυτή την ανταλλαγή. Οι ελληνικές τράπεζες θα απαλλαγούν από τη «δαμόκλειο σπάθη» των ομολόγων του Δημοσίου, αποκαθιστώντας με αυτό τον τρόπο τη σταθερότητα στο τραπεζικό σύστημα, που έχει ένα κρίσιμο ρόλο να διαδραματίσει στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Η βελτίωση της εμπιστοσύνης θα σταματήσει τη φυγή κεφαλαίων προς το εξωτερικό και θα επιτρέψει σταδιακά την επιστροφή των ελληνικών τραπεζών στις διεθνείς αγορές.
2) Παράταση αποπληρωμής των ελληνικών ομολόγων χωρίς πιστωτικό γεγονός: Μόλις ολοκληρωθεί η ανταλλαγή των ομολόγων, το επιτόκιο καθώς και οι όροι αποπληρωμής των ελληνικών ομολόγων που θα βρίσκονται πλέον στην κατοχή του EFSF μπορούν να προσαρμοσθούν αντίστοιχα, δίνοντας μία «ανάσα οξυγόνου» και «χρηματοδοτώντας» με αυτό τον τρόπο ένα σημαντικό μέρος των ελλειμμάτων που δημιουργούνται κυρίως από τόκους, οι οποίοι υπολογίζεται να ξεπεράσουν τα 100 δισ. ευρώ κατά τη διάρκεια της επόμενης πενταετίας.
3) Μετατροπή του προγράμματος προσαρμογής σε όραμα για ανάκαμψη: Οι αυστηροί οικονομικοί όροι του σημερινού πλάνου δεν μας αφήνουν πολλά περιθώρια να ελπίζουμε. Η εφαρμογή των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων εντός ενός πιο ήπιου χρονοδιαγράμματος και η παράλληλη σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος πρέπει να συνδυαστεί με την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου «αναδιάρθρωσης» της ελληνικής οικονομίας, το οποίο θα εστιάζει στα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της χώρας. Αυτό το όραμα θα πρέπει να γνωστοποιηθεί αλλά και να γίνει κατανοητό από όλους τους Ελληνες έτσι ώστε να αποτελέσει την κινητήριο δύναμη για την πραγματική ανάκαμψη.
Τα πλεονεκτήματα αυτής της λύσης είναι ότι: (α) επιτυγχάνεται η συμμετοχή των ιδιωτών δανειστών στο πλάνο διάσωσης σε εθελοντική βάση, (β) το EFSF επωφελείται από τη διαφορά επιτοκίων, η οποία χρησιμοποιείται για να διευκολύνει την ήπια αναπροσαρμογή των όρων των ελληνικών ομολόγων χωρίς να προκληθεί πιστωτικό γεγονός ή λογιστική απομείωση για τις τράπεζες, (γ) αποφεύγεται ο κίνδυνος μετάδοσης της κρίσης (contagion), ενώ δεν υπάρχει ανάγκη για επιπλέον χρηματοδότηση της Ελλάδας από την Ε.Ε. αλλά ούτε και για ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών που θα συμμετέχουν στην ανταλλαγή, (δ) η πίεση προς την ελληνική κυβέρνηση να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του χρέους της θα παραμείνει, αποφεύγοντας τις επιπτώσεις του «ηθικού κινδύνου» (moral hazard), ενώ με την εποπτεία από το ΔΝΤ και την Ε.Ε. συνεχίζεται η προσπάθεια αντιμετώπισης της αναποτελεσματικότητας και των καταχρήσεων του δημόσιου τομέα, που είναι οι βασικές αιτίες της σημερινής κρίσης στη χώρα μας, και τέλος (ε) η παράταση της ωρίμανσης του χρέους θα κατευνάσει την ανησυχία των αγορών και θα δοθεί χρόνος στην Ελλάδα για την υλοποίηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται για να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων θα μπορεί τώρα να πραγματοποιηθεί σε ένα πιο ρεαλιστικό χρονικό ορίζοντα, και η παράλληλη βελτίωση της ρευστότητας των τραπεζών και των μακροοικονομικών συνθηκών θα δώσουν την απαιτούμενη ώθηση για ανάκαμψη. Καθώς θα αυξάνεται η εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία και στο τραπεζικό σύστημα, θα εξομαλύνεται σταδιακά και η κατάσταση στις διεθνείς αγορές, επιτρέποντας την άντληση της χρηματοδότησης που θα χρειάζεται μόνο για την εξυπηρέτηση του δανεισμού, αφού από το 2012 και μετά η Ελλάδα αναμένεται να εμφανίσει πρωτογενές πλεόνασμα. Οι σημερινές συνθήκες δημιουργούν ένα αβέβαιο περιβάλλον και συνεχή πίεση από τις αγορές. Μέχρι τώρα, η Ευρώπη αντιδρά στις πιέσεις αυτές με προσωρινές λύσεις. Ο κίνδυνος ανεξέλεγκτης επιδείνωσης των συνθηκών είναι μεγάλος, ακόμη και για τη μελλοντική σταθερότητα και ευημερία της Ε. Ε. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να λάβουν αποφασιστικά μέτρα που διασφαλίζουν τη σταθερότητα και δημιουργούν την ελπίδα μελλοντικής ευημερίας και ανάκαμψης.
* Ο κ. Μάριος Ψάλτης είναι διευθύνων σύμβουλος της PwC.