Τα τελευταία δύο χρόνια ως Ελληνες και Ευρωπαίοι πολίτες ζούμε ιστορικές και δύσκολες στιγμές. Η Ευρώπη αλλάζει, ενώ αμφισβητείται η ευρωπαϊκή πορεία της χώρας μας. Για την πλειοψηφία του ελληνικού λαού που παραμένει προσηλωμένος στο ευρωπαϊκό ιδεώδες, το ζητούμενο είναι πώς θα μπορέσουμε, εκπληρώνοντας τις δεσμεύσεις που απορρέουν από το Πρόγραμμα Οικονομικής Πολιτικής, ταυτόχρονα να σταματήσουμε την ελεύθερη πτώση της οικονομίας και να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για ανάπτυξη και οικονομική ευημερία. Αυτή είναι και η πρόκληση για τον νέο πρωθυπουργό της χώρας. Παραθέτω πιο κάτω πέντε βασικά επιχειρήματα που τεκμηριώνουν την υπευθυνότητα της επιλογής Σαμαρά.
Ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, πρώτος απ’ όλους μας αντιλήφθηκε εγκαίρως τα αδιέξοδα της πολιτικής του Μνημονίου. Δικαιούται να του το αναγνωρίσουμε. Το λάθος μείγμα, δηλ. η μονόπλευρη λιτότητα που μάλιστα βασίστηκε στην υπερφορολόγηση και όχι στη μείωση των δαπανών και του σπάταλου κράτους, οδήγησε στη διπλή παγίδα χρέους και ύφεσης και στο αναπόφευκτο «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη διεθνή αξιοπιστία και φήμη της χώρας. Η ελληνική οικονομία τα τελευταία 3 χρόνια βρίσκεται στη μεγαλύτερη ύφεση μεταπολεμικά. Το μέσο πραγματικό εισόδημα του Ελληνα μετά τους φόρους έχει μειωθεί κατά μέσο όρο 40%, ενώ η ανεργία ξεπέρασε το επίπεδο του 20%, δηλ. υπάρχουν πάνω από 1 εκατομμύριο άνεργοι. Από την άλλη, οι πιο πάνω θυσίες δεν είναι σίγουρο ότι πιάνουν τόπο. Η χαμηλή αποτελεσματικότητα της δημοσιονομικής προσπάθειας αντανακλάται στο γεγονός ότι για το 2010 τα περιοριστικά μέτρα ύψους 23 δισ. ευρώ οδήγησαν σε μείωση του ελλείμματος μόλις κατά 11 δισ. ευρώ, ενώ για το 2011 μέτρα ύψους 20 δισ. ευρώ οδήγησαν σε μείωση του ελλείμματος μόλις κατά 4 δισ. ευρώ. Αυτός ο υπερακοντισμός δημοσιονομικών μέτρων σε μια οικονομία που βρίσκεται ήδη σε ύφεση οδηγεί σε απόκλιση από τους δημοσιονομικούς στόχους, σε περισσότερα μέτρα λιτότητας και τέλος σε έναν ανατροφοδοτούμενο φαύλο κύκλο αρνητικών προσδοκιών – ύφεσης (σε όρους τεχνικούς η σημαντική διάκριση κυκλικού – διαρθρωτικού ελλείμματος).
Ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας είναι ο μόνος που πρότεινε, και μάλιστα εγκαίρως, ένα διαφορετικό ισορροπημένο μείγμα πολιτικής με έμφαση στην ανάκαμψη – ανάπτυξη. Δικαιούται να του το αναγνωρίσουμε κι αυτό. Θυμίζω τα 23 μέτρα-ανάσες, τα αντισταθμιστικά στην ύφεση μέτρα μηδενικού δημοσιονομικού κόστους (π.χ. συμβάσεις παραχώρησης) ή ακόμη χαμηλού δημοσιονομικού κόστους (π.χ. επιδότηση στεγαστικού επιτοκίου) καθώς και τις ετήσιες επικαιροποιήσεις της Οικονομικής Πρότασης της Ν.Δ. (Ζάππειο Ι – ΙΙΙ). Στη συνταγή του Μνημονίου, πρώτα σταθεροποίηση και μετά ανάπτυξη, αντιπαρέβαλε με σθένος τη θέση του για ταυτόχρονη σταθεροποίηση και ανάπτυξη. Υπέδειξε, μάλιστα, τι σημαίνει ανάπτυξη σε μια οικονομία που βρίσκεται σε πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και σε ελεύθερη πτώση: άμεση προτεραιότητα έχει η ανάσχεση της ύφεσης, δηλ. η ανάκαμψη, παράλληλα με τις επιμέρους αναπτυξιακές δράσεις. Στο Μνημόνιο, καλλιεργείται η εντύπωση ότι η ανάπτυξη της οικονομίας θα έρθει από μόνη της, αυτόματα, π.χ. μέσα από το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων και την υλοποίηση των διαρθρωτικών αλλαγών, δηλ. από την πλευρά της προσφοράς. Αυτή είναι μια εσφαλμένη άποψη μιας και απαιτείται σημαντικό χρονικό διάστημα (τουλάχιστον 3-4 χρόνια) για να δούμε τις θετικές επιδράσεις των διαρθρωτικών αλλαγών πάνω στην ανάπτυξη. Βιώνουμε σήμερα συνθήκες πρωτόγνωρες και αυτό απαιτεί έκτακτες και δραστικές λύσεις. Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, χρειάζεται ένα ισχυρό θετικό σοκ στην πλευρά της ζήτησης και εργαλεία ρευστότητας για να πάρει μπροστά και πάλι η μηχανή της οικονομίας. Απαιτείται συντεταγμένη προσπάθεια, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να κινητοποιηθούν αδρανείς ιδιωτικοί και κοινοτικοί πόροι. Τέλος, πρότεινε πειστικά πως ο πυλώνας ανάκαμψη – ανάπτυξη μπορεί να ενσωματωθεί σε ένα πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής.
Μετά τους ατυχείς χειρισμούς του πρώην πρωθυπουργού της διετίας 2009-2011, με αποκορύφωμα την πρότασή του για δημοψήφισμα, ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, για να αποτρέψει την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ και την ανεξέλεγκτη πτώχευση της χώρας, στήριξε και συμμετείχε στη μεταβατική κυβέρνηση Παπαδήμου με σκοπό την ψήφιση της νέας δανειακής σύμβασης και τους στόχους του Μνημονίου ΙΙ, αποδεικνύοντας έμπρακτα ότι η σωτηρία της πατρίδας είναι σαφέστατα υπεράνω οποιουδήποτε πολιτικού κόστους. Αλλωστε, το Μνημόνιο ΙΙ υπερτερεί έναντι του Μνημονίου Ι καθώς, πέραν της απομείωσης του χρέους μέσω του PSI, έχει ως αποτέλεσμα επίσης τη μείωση των τόκων εξυπηρέτησης του χρέους και μια μεγάλη επιμήκυνση της διάρκειας λήξης των ομολόγων, ενώ υιοθετεί ορθώς μια δημοσιονομική προσαρμογή που βασίζεται περισσότερο στην περιστολή των δαπανών παρά στην υπερφορολόγηση.
Η Ευρώπη πλέον συμπορεύεται με τις θέσεις Σαμαρά. Ετσι, όλοι τώρα έχουν αντιληφθεί τα όρια της λιτότητας, ενώ η ανάπτυξη είναι πλέον μέρος της ευρωπαϊκής ατζέντας (π.χ. το αναπτυξιακό ευρωομόλογο μεγάλων έργων). Από την άλλη, και η δημοσιονομική προσαρμογή, όπως αυτό φαίνεται μέσα από το νέο Δημοσιονομικό Σύμφωνο, θα γίνεται σε όρους του διαρθρωτικού ελλείμματος και όχι του συνολικού. Επιπλέον, οι αγορές τελευταία αμφισβητούν την ορθοδοξία ότι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης επιτυγχάνεται μέσα από την προσήλωση στον στόχο για το δημοσιονομικό έλλειμμα. Οι αγορές παρακολουθούν επιπλέον το βάθος αλλά και την επιμονή της ύφεσης μιας και το μεγάλο ζητούμενο είναι η βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών. Ετσι, ο κ. Σαμαράς διαθέτει μοναδικό απόθεμα οικονομικής αξιοπιστίας να διαπραγματευτεί την αποκατάσταση των αδικιών και άλλες τροποποιήσεις και να προτείνει βελτιώσεις και παρεμβάσεις στο Μνημόνιο ΙΙ. Υπενθυμίζουμε ότι τα μέτρα για την επίτευξη των στόχων του Μνημονίου, δηλαδή τα δύο μεγάλα συστατικά μέρη του Μνημονίου ΙΙ, οι περικοπές δαπανών και το φορολογικό νομοσχέδιο βρίσκονται υπό διαμόρφωση και θα οριστικοποιηθούν από τη νέα κυβέρνηση (όπως και οι όροι ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών).
Λόγω της μακρόχρονης απουσίας του από το πολιτικό προσκήνιο, ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας δεν ευθύνεται προσωπικά για την τραγική οικονομική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα. Αυτό θα του επιτρέψει να εξασφαλίσει την απαραίτητη κοινωνική συναίνεση από τον ελληνικό λαό, η οποία είναι αναγκαία προϋπόθεση για την επιτυχία κάθε προγράμματος μεταρρυθμίσεων και σταθεροποίησης μιας οικονομίας. Είμαστε σίγουροι ότι λόγω της κρισιμότητας των στιγμών, ο ελληνικός λαός στις εκλογές της 6ης Μαΐου θα αποφύγει την ψήφο διαμαρτυρίας και θα επιλέξει την πολιτική σταθερότητα και εκείνον τον ηγέτη που θα εμπνεύσει και θα καταφέρει με ένα ρεαλιστικό Σχέδιο να οδηγήσει την προσπάθεια όλων μας για την οριστική έξοδο της χώρας από τη σημερινή βαθιά κρίση. Το διακύβευμα είναι το μέλλον των παιδιών μας και των γενεών που έρχονται.
* Καθηγητή, υφυπουργού Οικονομικών