Κυρίαρχο φόντο σήμερα, η εξεύρεση από το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης μέτρων ύψους 11,6 δισ. ευρώ, με σκοπό την επαναφορά του προγράμματος στήριξης της χώρας μας σε βάση επαναδιαπραγμάτευσης, με στόχο την επίτευξη ενός ρεαλιστικού σχεδίου περικοπών. Το νέο πρόγραμμα περιλαμβάνει περικοπές σε συντάξεις, επιδόματα, εφάπαξ, μισθολόγια και σχέδιο για έξοδο χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων, με την εφεδρεία νέου τύπου να κερδίζει έδαφος.
Αναρωτιέται κανείς, σε ποια συνιστώσα των μέτρων αυτών περιλαμβάνεται η έννοια της ανάπτυξης της χώρας; Και αν περιλαμβάνεται, με ποιον τρόπο; Εννοιες όπως η ανάπτυξη μέσω της επιχειρηματικότητας, η καινοτομία, η αριστεία προβάλλουν μονότονα και σε αρκετές περιπτώσεις με αδιάφορη χροιά μπροστά στη δαμόκλειο σπάθη τής μη εξυπηρέτησης του χρέους. Οριζόντιες περικοπές δεν γίνονται μόνο στις οικονομικές αποδοχές σε μισθούς και συντάξεις, αλλά δυστυχώς και στις υγιείς ιδέες, στο όνειρο και στις ανέξοδες αλλά καίριες για την επιβίωση του τόπου προσδοκίες του μέλλοντος.
Ρευστότητα
Σε ό,τι αφορά την έρευνα, αυτή μας περισσεύει προ πολλού, καθώς το σύνολο των επιχειρήσεων καταβάλλει, ημέρα με την ημέρα, αγώνα να αντιμετωπίσει τον δραματικό περιορισμό της εσωτερικής ζήτησης και εν γένει την εσωτερική υποτίμηση της αγοράς. Η έλλειψη ρευστότητας «πνίγει» και τις εξαγωγικές επιχειρήσεις. Το πρόβλημα ρευστότητας συναντάται όμως πρώτα από όλα στα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα (Π.Ι.). Από τη μια η σημαντική εκροή καταθέσεων στο εξωτερικό από την έναρξη της κρίσης χρέους, λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης των καταθετών, που σταδιακά βέβαια αποκαθίσταται· σε συνδυασμό, όμως, με τη σημαντική αύξηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών, κλείνουν οι στρόφιγγες χρηματοδότησης στην οικονομία, γεγονός που αποτελεί τροχοπέδη στα σχέδια ανάπτυξής της. Απλοϊκό το ερώτημα που τίθεται, ωστόσο επίκαιρο. Ποιο είναι το ζητούμενο σήμερα; Η διαφοροποίηση της επιχειρηματικής δράσης ή η επιβίωση; Σαφώς είναι η επιβίωση· αλλά με ποιους όρους; Αυτούς της διαχείρισης της «μιζέριας»;
Ενα σημαντικά υγιές στοιχείο που παρατηρείται στις ημέρες μας είναι -αισίως- η στροφή των Ελλήνων στα ελληνικά προϊόντα. Αποτελεί πραγματική ευκαιρία για τις επιχειρήσεις του τόπου, που πρέπει όμως να δράσουν με γνώμονα την ανάπτυξη της αριστείας, τη βελτίωση των παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών, με γνώμονα την ανταγωνιστική σχέση κόστους – ποιότητας. Αλλωστε, η επιβίωση ξεκινά από την προσαρμογή στο νέο επιχειρηματικό γίγνεσθαι, καθώς και στην ανάπτυξη επιτυχημένων επιχειρηματικών ιδεών που ερευνήθηκαν σε βάθος και υλοποιήθηκαν με ρεαλισμό.
Χαρακτηριστικό κάθε επιτυχημένης επιχειρηματικά προσπάθειας αποτελεί η ανάπτυξη και υλοποίηση ιδεών με ενοποίηση του τρίπτυχου αριστεία, καινοτομία και έρευνα. Και αυτό, διότι στην αγορά τού σήμερα το στοιχείο που παίζει ρόλο είναι η επιτυχημένη προώθηση νέων και σωστά σχεδιασμένων προϊόντων και υπηρεσιών.
Το τρίπτυχο
Το πρότυπο του τρίπτυχου αριστεία-καινοτομία-έρευνα είναι και παραμένει ο άνθρωπος, οι ιδέες του, που γίνονται πράξη και τροφοδοτούν κλίμα σταθερότητας, επαγγελματισμού και υπευθυνότητας, με γνώμονα την ανάπτυξη που αναφέρεται στον τόπο και στους ανθρώπους του.
Η ανάπτυξη και η διαδικασία της προϋποθέτουν στοιχεία πρωτογενούς ποιότητας και επιστημονικής και επιχειρηματικής αριστείας. Η ώρα έφτασε στο να μπορέσει να συνδεθεί η αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε ανάπτυξη με την επιστημονική έρευνα, αυτήν που παράγεται στην Ελλάδα. Μια ιδέα είναι ικανή να φέρει πολλές συνεργασίες, να δώσει ώθηση για ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών ενασχόλησης στη χώρα, με σκοπό την επιβίωση μεγάλου μέρους του επιστημονικού δυναμικού της Ελλάδας και την αποστροφή του από την αναγκαστική λύση της μετανάστευσης.
Από την άλλη, οι επιχειρήσεις σήμερα δεν πρέπει να περιμένουν την πιθανολογούμενη σταθεροποίηση της οικονομικής κατάστασης στη χώρα, αλλά να δράσουν άμεσα, μπροστά από τις εξελίξεις. Να επενδύσουν στην έρευνα, αναπτύσσοντας νέα προϊόντα, νέες τεχνικές και εν γένει να προαγάγουν την καινοτομία, με τρόπο ορθολογικό και όχι κοστοβόρο. Ετσι θα επέλθει σταδιακά η αντιστροφή του κλίματος. Και αυτό, διότι όλες οι επιτυχημένες και ανεπτυγμένες οικονομίες παγκόσμια στηρίζονται σε αυτό το στοιχείο. Στην ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας, στην παραγωγή και στη διάθεση των προϊόντων τους.
Σημαντική συνιστώσα για την ανάπτυξη της επιχειρηματικής αριστείας μέσω της έρευνας είναι να έχει στόχο την καινοτομική επίδοση των επιχειρήσεων. Η διαφοροποίηση ή η ανανέωση των προϊόντων να μην εξαντλείται σε αγορά και μόνο εξοπλισμού, που σηματοδοτεί μια εξάρτηση της επιχείρησης από τον εξωτερικό προμηθευτή.
Αυτό όμως προϋποθέτει υψηλού επιπέδου εκπαίδευση των νέων επιστημόνων, υγιή αντανακλαστικά προσαρμογής τους σε νέα περιβάλλοντα και εποικοδομητική αντίδραση που προκύπτει από την ανάγκη για επιβίωση και συνεισφορά σε ένα κοινό όραμα. Να γίνει κατανοητό ότι το κράτος δεν είναι πλέον ο βασικός χρηματοδότης, αλλά η αριστεία μας, η εργατικότητα, η μεθοδευμένη και καλά οργανωμένη προσπάθειά μας για επιβίωση στον σκληρό και ανταγωνιστικό στίβο της αγοράς. Βεβαίως, όλα αυτά δεν μπορεί να μη συντονιστούν από ανθρώπους με ικανότητες στη διοίκηση, υψηλή παιδεία και όρεξη για επίπονη, ανταγωνιστική εργασία, με έμφαση στη συλλογικότητα και στη σύμπνοια.
Συνέργειες
Μια τέτοια προσέγγιση δεν έχει μονοδιάστατο χαρακτήρα, δηλαδή το επιστημονικό δυναμικό της χώρας να εναγκαλιστεί την επιχειρηματική κοινότητα. Μια ολιστική προσέγγιση του θέματος θα ανέφερε τη δημιουργία και αξιοποίηση συνεργειών, συνεργασίες με διεθνή επιστημονικά κέντρα, με σκοπό τη μετάδοση ευέλικτης και αποδοτικής για τα δεδομένα των επιχειρήσεων καινοτομίας, με γνώμονα την άμεση και αποτελεσματική της εφαρμογή στην ελληνική επιχείρηση. Δεν καταλαβαίνουμε γιατί το ελληνικό προϊόν να μη φιγουράρει δίπλα σε διεθνείς brands, να τις ανταγωνίζεται με αξιοπρεπή παρουσία και συνέπεια.
Υπάρχει τέτοια δυνατότητα, αρκεί η επιχειρηματικότητα σήμερα να συνδυαστεί με έρευνα, να γίνει μεθοδευμένα και να έχει στόχο τη συγκέντρωση σε παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών με ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, υψηλή προστιθέμενη αξία, ήτοι -μεταξύ των άλλων- χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, αγροτική παραγωγή, τουρισμός, μεταποίηση.
*Καθηγητής
** Μέλος του Εργαστηρίου Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης