Η χρονική καθυστέρηση δημοσιοποίησης των μακροοικονομικών μεταβλητών των χωρών (ΑΕΠ, ανεργία, επενδύσεις κ.λπ.) δημιουργεί ένα σημαντικό κενό βραχυπρόθεσμης πληροφόρησης, με συνέπεια να δυσχεραίνεται η διαδικασία λήψης αποφάσεων των συμμετεχόντων στις αγορές, οι οποίοι πρέπει να λαμβάνουν υπ’ όψιν τους τις ταχύτατες αλλαγές και εξελίξεις που συμβαίνουν στις αγορές χρήματος και κεφαλαίου. Η πραγματικότητα αυτή, αποτέλεσμα της κυριαρχίας των χρηματοοικονομικών αγορών έναντι των αντίστοιχων πραγματικών, κατέστησε απαραίτητη τη δημιουργία δεικτών που να γεφυρώνουν αυτό το κενό και να αποτυπώνουν αποτελεσματικά τις μελλοντικές εξελίξεις, αλλά και μεταξύ άλλων το βραχυπρόθεσμο συναίσθημα των επενδυτών.
Επιπρόσθετα, η ταχύτητα και το πλήθος της διαθέσιμης πληροφόρησης στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο χρηματοοικονομικό και οικονομικό περιβάλλον δημιουργούν την ανάγκη για συμπυκνωμένες πληροφορίες που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν άμεσα και αποτελεσματικά. Επιπλέον, η υψηλή μεταβλητότητα που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα καθιστά αναγκαία τη συστηματική μελέτη και καταγραφή ενός μέτρου το οποίο θα περιέγραφε τις υπάρχουσες αβεβαιότητες στις αγορές, οι οποίες σε γενικές γραμμές αντανακλούν τις αντίστοιχες αβεβαιότητες στην πραγματική οικονομία. Στη σύγχρονη βιβλιογραφία οι δείκτες αυτοί αποτελούν σημαντικές πηγές πληροφόρησης και εργαλεία στρατηγικής προς αυτήν την κατεύθυνση.
Μια σημαντική συμβολή στον χώρο των δεικτών ήταν η κατασκευή του δείκτη CBOE Volatility Index (VIX), ο οποίος εισήχθη το 1993 από τον καθηγητή Robert Whaley με σκοπό να παρέχει ένα σημείο αναφοράς της βραχυπρόθεσμης μεταβλητότητας της χρηματιστηριακής αγοράς των ΗΠΑ. Στη συνέχεια o δείκτης αυτός χρησιμοποιήθηκε μεταξύ άλλων για τον σχεδιασμό παράγωγων χρηματοοικονομικών προϊόντων με στόχο την εφαρμογή κατάλληλων στρατηγικών για την αντιστάθμιση του κινδύνου στις αγορές. Τέλος, η διαχρονική σύγκριση του επιπέδου του δείκτη παρέχει χρήσιμα συμπεράσματα για την πορεία της αγοράς, αλλά και της οικονομίας γενικότερα.
Θα πρέπει να τονισθεί ότι ο δείκτης VIX είναι ευρέως αποδεκτός ως ένα βαρόμετρο του συναισθήματος των επενδυτών και έχει αποδειχθεί εμπειρικά ότι έχει στατιστικά σημαντική ερμηνευτική ικανότητα στην αποτίμηση μετοχών και άλλων αξιογράφων, καθώς και στην ερμηνεία της αγελαίας συμπεριφοράς (Philippas et al., 2013). Ο δείκτης VIX ερμηνεύεται και έχει χαρακτηρισθεί επίσης και ως «ένας μετρητής φόβου του επενδυτή» (the investor’s fear gauge) από πολλές επιστημονικές μελέτες.
Ο δείκτης VIX καταφέρνει να ερμηνεύσει με επιτυχία την επίδραση του συναισθήματος στις αποτιμήσεις των αξιογράφων των ΗΠΑ. Ως εκ τούτου, αναπτύχθηκαν μετέπειτα αντίστοιχοι δείκτες τόσο για ολόκληρη την ευρωπαϊκή χρηματιστηριακή αγορά (δείκτης EURO STOXX 50 Volatility) όσο και για μεμονωμένες χρηματιστηριακές αγορές, σε δείκτες όπως AEX (Αμστερνταμ), CAC40 (Γαλλία), FTSE100 (Ην. Βασίλειο), DAX (Γερμανία), NIKKEI 225 (Ιαπωνία) και άλλους.
Το ΚΕΠΕ σε συνεργασία με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών, Κ. Συριόπουλο, τον λέκτορα του City College, Α. Φάσσα, και την ερευνητική ομάδα του ΚΕΠΕ (την ερευνήτρια δρα Α. Τσούμα και τη δρα Φ. Οικονόμου) κατασκεύασε έναν πρωτότυπο δείκτη εκτίμησης της μεταβλητότητας και της αβεβαιότητας (φόβου) των επενδυτών για την ελληνική χρηματιστηριακή αγορά και κατ’ επέκταση για την ελληνική οικονομία. Ο δείκτης αυτός θα ονομάζεται KEPE GRIV (KEPE GReek Implied Volatility). Για λόγους ιστορικούς και συνέχειας υπολογίστηκε από το 2004, και θα υπολογίζεται και θα ανακοινώνεται από εδώ και στο εξής από το ΚΕΠΕ.
Ο δείκτης KEPE GRIV είναι ένας δείκτης τεκμαρτής μεταβλητότητας και υπολογίζεται για τον δείκτη FTSE/X.A. Large Cap, βάσει της επίσημης νέας μεθοδολογίας που χρησιμοποιείται από το Chicago Board Options Exchange (CBOE).
Μια υψηλή τιμή του δείκτη υποδεικνύει έντονη αβεβαιότητα στο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον και βραχυπρόθεσμη μελλοντική μεταβλητότητα στη χρηματιστηριακή αγορά. Φυσικά, όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή του τόσο μεγαλύτερη αβεβαιότητα (φόβος) υπάρχει στην αγορά και καταδεικνύει ότι οι τιμές των μετοχών μπορεί να παρουσιάσουν ξαφνικές μεταβολές. Αντίθετα, όσο χαμηλότερη είναι η τιμή του δείκτη τόσο μειώνεται η αβεβαιότητα και αποκαθίσταται η βραχυπρόθεσμη εμπιστοσύνη στο σύστημα.
Στόχος του δείκτη είναι να αποτελέσει το βασικό μέτρο αναφοράς για τη βραχυπρόθεσμη μεταβλητότητα της ελληνικής χρηματιστηριακής αγοράς, την αβεβαιότητα και την εμπιστοσύνη (ή μη) που δείχνουν οι εγχώριοι και ξένοι επενδυτές στην ελληνική οικονομία, όπως αυτά αποτυπώνονται στις τιμές των παραγώγων προϊόντων, παρέχοντας χρήσιμη πληροφόρησης στην εγχώρια αλλά και στις διεθνείς αγορές.
*Ο κ. Ν. Φίλιππας είναι καθηγητής και πρόεδρος του Δ.Σ. του ΚΕΠΕ.