Στο φόντο του καλού κλίματος που επικρατεί με την επανάκαμψη της Ελληνικής Δημοκρατίας στις εκδόσεις κρατικού χρέους και τη δυναμική που παρουσιάζουν οι αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου των τραπεζών δεν θα πρέπει να διαλανθάνει της προσοχής η ανάγκη να αξιοποιήσουμε το momentum και να δούμε κατάματα, άλλα εξίσου σημαντικά και συνδεόμενα με το δημοσιονομικό, προβλήματα. Και αναφέρομαι στο ασφαλιστικό. Αναμφισβήτητα, το πρόβλημα δεν μπορεί να περιμένει.
Ολόκληρη η κοινωνία οφείλει να αναμετρηθεί με το πρόβλημα, που μπορεί να απειλήσει τα θεμέλια της κοινωνικής σταθερότητας. Γιατί κακά τα ψέματα… Η ανάπτυξη με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα έλθει. Η απασχόληση, φευ, θα τονωθεί δημιουργώντας μια προσδοκία για το μέλλον. Ομως πλαίσιο μακράς δράσης, βεβαιότητας στην ποιότητα ζωής για το απώτερο μέλλον, που δίνουν τα στιβαρά κοινωνικοασφαλιστικά συστήματα δεν πρόκειται να έχουμε αν δεν κάτσουμε να δούμε σοβαρά τα δεδομένα και πώς θα γίνει σωστή αξιοποίηση των υφιστάμενων πόρων, αλλά και διαμόρφωση επαρκών πολιτικών απασχόλησης και δημογραφικής επέκτασης, που είναι άρρηκτα δεμένες με το ασφαλιστικό.
Αναμφισβήτητα οδεύουμε ολοταχώς σε μια σχέση δαπανών για κοινωνική ασφάλιση και δημόσια υγεία, που θα ξεπερνάει τα 2/5 του ΑΕΠ. Ομως, την ίδια ώρα έχουμε το 30% χωρίς ασφαλιστική κάλυψη, και κοντά στο 60% με σοβαρές δυσκολίες πρόσβασης. Επίσης, τα αποθεματικά των Ταμείων μετά και το PSI αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Με αυτά τα δεδομένα χρειάζεται να αναπτυχθεί γρήγορα ένα νηφάλιος διάλογος, μακριά από φωνασκίες, μακριά από λαϊκισμό, που κατά το παρελθόν αποτέλεσε, δυστυχώς, έναν βασικό παράγοντα στη λήψη αποφάσεων, ώστε να δούμε την ουσία του θέματος. Εκεί, θα μπουν τόσο οι παράμετροι των σχέσεων δημοσίου – ιδιωτικού πυλώνα στη διαμόρφωση της σύνταξης, ο τρόπος διασφάλισης οικονομιών κλίμακας στο σύστημα, ο περιορισμός αδικιών, η επούλωση στρεβλώσεων που φέρνουν σπατάλη, αλλά και η αξιοποίηση των όποιων αποθεματικών έχουν μείνει μετά το PSI.
Κι εδώ η συζήτηση γα την επιστροφή στις αγορές βοηθάει. Μια και στην όλη κουβέντα όλοι, συμπολιτευόμενοι και αντιπολιτευόμενοι, άρχισαν να ακούν ειδικούς, ή να ζητούν απόψεις ειδικών, για το πώς προγραμματίζει η πολιτεία τη διαχείριση του χρέους της, πώς διαμορφώνει όρους στήριξης της πλήρους απασχόλησης, πώς διαμορφώνει τις δημοσιονομικές πολιτικές, πώς διασφαλίζει βιώσιμα δημόσια οικονομικά κτλ., πώς αξιοποιεί επενδυτικά εργαλεία για να βελτιστοποιήσει τους διαθέσιμους πόρους. Δυστυχώς όλα αυτά κατά το παρελθόν δεν είχαν γίνει, γι’ αυτό και φτάσαμε σε αυτήν την κατάσταση ακραίας κρίσης. Ενδεικτικά, αναφέρομαι σε μια υπόθεση που ο λαϊκισμός λειτούργησε ως κακός σύμβουλος και τελικά οι αποφάσεις που υιοθετήθηκαν ζημίωσαν τη χώρα. Αναφέρομαι στην υπόθεση του 2007, που τα Ταμεία επέστρεψαν τα σύνθετα ομόλογα που είχαν αγοράσει και τα αντικατέστησαν με τα ομόλογα ελληνικού Δημοσίου χωρίς, βέβαια, να υπάρχει καμία ζημία, τότε, καθώς πήραν πίσω το κεφάλαιό τους στο ακέραιο. Ομως εδώ λίγοι ασχολήθηκαν ώστε να πουν τι πραγματικά συνέβη, λίγοι αφουγκράστηκαν ειδικούς που έλεγαν ότι ήταν μακροχρόνια επένδυση, σύμφωνη με τη διεθνή πρακτική. Αυτό προέκυψε εμφατικά, αργότερα, όταν τα ομόλογα των Ταμείων, που αντικατέστησαν τα σύνθετα, «κουρεύτηκαν» μαζί με πολλά άλλα στις αρχές του 2012 με το PSI. Κανείς όμως δεν θέλησε τότε να εξηγήσει ότι τα σύνθετα είναι στο αγγλικό δίκαιο, έδιναν ασφάλιση έναντι κινδύνων και γι’ αυτό τα προτιμούσαν οι επενδυτές. Τώρα με τη σοφία που δίνει η εμπειρία ελπίζουμε να επικρατήσει η λογική μπροστά στις προκλήσεις που έχουμε, ειδικά στο ασφαλιστικό.
* Δικηγόρος, M.Sc Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου και υποψήφιος ευρωβουλευτής με την «Ελιά».